Czym jest kluczowy dla jelit maślan sodu? 6 powodów, aby dbać o jego podaż w diecie

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Czym jest kwas masłowy?

Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), w tym kwas masłowy, octowy i propionowy, są naturalnie wytwarzane w świetle jelita w wyniku fermentacji bakteryjnej głównie niestrawionych węglowodanów pokarmowych, w szczególności skrobi opornej i błonnika pokarmowego, a w mniejszym stopniu białek pokarmowych i endogennych¹.

Szacuje się, że krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA) pokrywają ok. 60-70% zapotrzebowania energetycznego komórek nabłonka jelita grubego i 5-15% całkowitego zapotrzebowania kalorycznego człowieka2. Spośród krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) maślan cieszy się szczególnym zainteresowaniem ze względu na korzystny wpływ zarówno na metabolizm energetyczny komórek, jak i homeostazę jelitową³.

Kwas masłowy, będący głównym źródłem energii dla komórek jelita grubego⁴, ma działanie regeneracyjne, cytoprotekcyjne i przeciwzapalne. Jego znaczenie fizjologiczne polega na utrzymaniu integralności i funkcji nabłonka jelitowego, który chroni organizm przed patogenami oraz stresem oksydacyjnym.

Maślan sodu jest pochodną kwasu masłowego i stanowi jego sól sodową, co sprawia, że związki te, choć podobne do siebie, różnią się pod względem chemicznym. Maślan sodu nie wydziela specyficznego zapachu, charakterystycznego dla kwasu masłowego i charakteryzuje się większą trwałością.

Związek ten często występujący w suplementach diety, w jelitach przekształca się w kwas masłowy, który jest jednym z produktów metabolizmu probiotyków. Dzięki temu suplementacja maślanem sodu umożliwia efektywne dostarczanie kwasu masłowego do jelit, co może być korzystne w leczeniu nieswoistych zapaleń jelit oraz w zapobieganiu otyłości i insulinooporności.

Dostępne dane wskazują, że związek ten zapewnia prawidłowe funkcjonowanie jelit, dostarczając energii komórkom nabłonka jelitowego, a dodatkowo wspomaga produkcję śluzu wyściełającego trzewia, stanowiącego ważny element bariery ochronnej. Ponadto maślan sodu może wspomagać regenerację komórek i ograniczać przenikanie substancji szkodliwych przez jelita, jednocześnie łagodząc objawy niektórych chorób układu pokarmowego.

Liczne badania in vitro i in vivo wykazały, że maślan odgrywa ważną rolę w modulacji odpowiedzi immunologicznej i zapalnej oraz funkcji bariery jelitowej⁵. A to dopiero początek jego możliwości.

1. Wspomaga leczenie cukrzycy typu 2

Coraz to nowe dowody kliniczne sugerują korzyści ze stosowania maślanu sodu, szczególnie w połączeniu z błonnikiem prebiotycznym, w poprawie kontroli glikemii i redukcji markerów zapalnych u pacjentów z cukrzycą typu 2. Integralność bariery jelitowej i skład mikrobioty są kluczowymi czynnikami w patogenezie cukrzycy typu 2, nic więc dziwnego, że uczeni pochylili się nad kwasem masłowym. Okazało się, że przeczucia ich nie myliły.

Badania wskazują, że kwas masłowy jest obiecującym środkiem w terapii cukrzycy, gdyż uszczelnia barierę jelitową, poprawia kondycję trzewi, zmniejsza stan zapalny, a jakby tego było mało, zwiększa wrażliwość na insulinę⁶.

Badania na zwierzętach i wstępne badania na ludziach sugerują, że suplementacja kwasem masłowym może pomóc obniżyć poziom glukozy we krwi i poprawić kontrolę glikemii, choć potrzebne są dalsze badania kliniczne na dużą skalę, aby potwierdzić jego skuteczność i bezpieczeństwo.

2. Zapobiega chorobom przewodu pokarmowego i ułatwia ich leczenie

Eksperyment z 2020 r. udowodnił, że stosowanie suplementów kwasu masłowego w leczeniu i zapobieganiu biegunkom, zapaleniu uchyłków oraz stanom pooperacyjnym przynosi pacjentom zdecydowane korzyści, m.in. redukując objawy rozwolnienia⁷. Jak się okazuje, może to się przydać nie tylko w terapii pacjentów cierpiących na syndrom jelita drażliwego z dominującą biegunką, ale również u chorych onkologicznie, u których tego typu zaburzenia wypróżniania są pokłosiem chemoterapii.

Lekarze wypróbowali tę strategię u mężczyzny z chłoniakiem anaplastycznym. W ciągu kilku dni suplementacji kwasem masłowym udało się zahamować u niego biegunkę. Zdaniem naukowców było to możliwe, bo kwas masłowy przyspiesza regenerację komórek nabłonka i wchłanianie wody w jelicie⁸. W randomizowanym prospektywnym badaniu klinicznym pacjentów z klinicznie rozpoznaną uchyłkowatością przydzielono do grupy badanej i kontrolnej.

Pierwsza grupa otrzymywała maślan sodu w dawce 300 mg/dobę (2 razy 150 mg) z badaniem kontrolnym po roku. Pacjenci z grupy badanej zgłaszali zmniejszenie częstości występowania objawów klinicznych uchyłkowatości oraz istotną redukcję odczuwania dyskomfortu i bólu brzucha w porównaniu z grupą placebo⁹.

3. Łagodzi objawy IBS

Zespół jelita drażliwego (IBS) to powszechne schorzenie układu pokarmowego charakteryzujące się takimi objawami jak dyskomfort w jamie brzusznej, wzdęcia i nieregularne wypróżnienia. Polscy uczeni z Lublina dokonali przeglądu badań dotyczących wpływu maślanu sodu w leczeniu IBS.

Na ich podstawie wykazali, że suplementacja maślanem sodu znacząco łagodziła ból brzucha, wzdęcia i ogólne objawy IBS w porównaniu z placebo. Odnotowano również znaczną poprawę zarówno w zakresie wrażliwości na ból trzewny, jak i przepuszczalności jelit. Ponadto naukowcy zauważyli, że leczenie było ogólnie dobrze tolerowane, łatwo dostępne i opłacalne.

Co więcej, połączenie maślanu sodu z probiotykami wydawało się przynosić dodatkowe korzyści chorym. W podsumowaniu autorzy przeglądu napisali: "Maślan sodu wydaje się obiecującą opcją terapeutyczną w leczeniu zespołu jelita drażliwego, a badania wskazują na jego skuteczność w łagodzeniu objawów i poprawie zdrowia jelit. Konieczne są jednak bardziej obszerne, dobrze ustrukturyzowane badania kliniczne w celu potwierdzenia tych wyników, określenia optymalnej dawki oraz oceny długoterminowego bezpieczeństwa i skuteczności"¹⁰.

4. Prawdopodobnie pomaga regulować wagę

Rola maślanu w przeciwdziałaniu otyłości pozostaje kontrowersyjna. Wiele eksperymentów dowiodło, że suplementacja maślanem sodu w pożywieniu lub podawana doustnie przez zgłębnik zmniejsza przyrost masy ciała i masę tłuszczu u myszy karmionych dietą wysokotłuszczową.

Również dootrzewnowe wstrzyknięcie maślanu sodu przez 10 kolejnych tygodni zmniejszyło przyrost masy ciała u szczurów. Ten korzystny wpływ na redukcję masy ciała i masy tłuszczu ma związek z aktywacją utleniania lipidów inicjowaną przez maślan w BAT i wątrobie¹¹.

Jednak chociaż wiele dowodów sugeruje wpływ maślanu na łagodzenie otyłości i insulinooporności wywołanej dietą wysokotłuszczową, kilka prac wykazało efekt przeciwny. W związku z tym konieczne są dalsze badania w celu zrozumienia pozornie paradoksalnych skutków maślanu w przypadku otyłości¹².

5. Przeciwdziała rakowi jelita grubego i nie tylko

Większość badań dotyczących zdolności kwasu masłowego do zapobiegania lub leczenia raka jelita grubego przeprowadzono na zwierzętach albo na izolowanych komórkach. Badanie in vitro z 2016 r. wykazało, że maślan sodu blokował wzrost komórek raka jelita grubego i zwiększał tempo ich obumierania, stymulował autofagię i indukował apoptotyczną śmierć komórek¹³.

Badania na myszach wykazały 75% redukcję ryzyka raka jelita grubego u zwierząt karmionych dietą bogatą w błonnik. Naukowcy sugerują więc, że większe spożycie błonnika pokarmowego, zwiększając ilość kwasu masłowego produkowanego w jelitach, może pomóc zmniejszyć ryzyko raka jelita grubego¹⁴.

Potrzebne są jednak dalsze badania na ludziach, aby to zbadać. Naukowcy stwierdzili, że doustne podawanie maślanu sodu wspiera skuteczność przeciwnowotworową terapii fotodynamicznej w komórkach gwiaździaka, najprawdopodobniej w mechanizmie opartym na modulacji ekspresji genów i różnicowaniu komórek nowotworowych¹⁵.

6. Chroni mózg i usprawnia jego pracę

Chociaż dobrze wiadomo, że maślan wywiera mnóstwo korzystnych efektów na przewód pokarmowy, coraz więcej dowodów wskazuje na jego wpływ na mózg.

Oś jelitowo-mózgowa składa się z ośrodkowego układu nerwowego, jelitowego układu nerwowego oraz różnych typów neuronów aferentnych i eferentnych, które biorą udział w przekazywaniu sygnałów między mózgiem a jelitami¹⁶. Dwukierunkowa komunikacja między jelitami a mózgiem odbywa się poprzez różne szlaki, w tym nerw błędny, szlaki neuroimmunologiczne i neuroendokrynne¹⁷.

Jako metabolit mikrobiologiczny, maślan może wywierać pośredni wpływ na metabolizm gospodarza, działając poprzez oś jelitowomózgową¹⁸ – np. może zwiększać udział cholinergicznych neuronów jelitowych poprzez mechanizmy epigenetyczne¹⁹. Co więcej, dzięki zdolności przekraczania bariery krew-mózg, maślan aktywuje nerw błędny i podwzgórze, pośrednio wpływając na apetyt i zachowania żywieniowe gospodarza²⁰.

Zdaniem badaczy maślan wspiera funkcje kognitywne i działa neuroprotekcyjnie. Badania na liniach komórkowych pokazały, że może zapobiegać toksyczności niektórych czynników wiązanych z patogenezą Alzheimera. Mowa m.in. o agregacji beta-amyloidu, fosforylacji tau i prozapalnych właściwościach lipopolisacharydów.²¹

Jak zwiększyć ilość kwasu masłowego w jelitach?

Większość kwasu masłowego w organizmie pochodzi z bakterii jelitowych. Zwiększenie spożycia błonnika może być najlepszą strategią na zwiększenie ilości kwasu masłowego w organizmie. Nawet najbogatsze źródła pożywienia zawierają stosunkowo niewiele tego kwasu tłuszczowego w porównaniu z ilością produkowaną przez bakterie jelitowe.

Bakterie w jelitach żywią się głównie skrobią oporną, której organizm nie jest w stanie rozłożyć. Znajdziesz ją w owocach, produktach pełnoziarnistych, roślinach strączkowych i warzywach, takich jak: jabłka, banany i morele, karczochy, szparagi, ziemniaki, marchewki i cebule oraz otręby owsiane.

Skrobia oporna występuje również w uprzednio ugotowanych, a następnie schłodzonych węglowodanach, takich jak: owies, fasola, ryż i ziemniaki. Ilość kwasu masłowego w pożywieniu jest niewielka w porównaniu z ilością produkowaną przez bakterie jelitowe.

Jednak warto wiedzieć, że masło jest jednym z najlepszych źródeł kwasu masłowego w diecie. Ok. 11% tłuszczów nasyconych w maśle pochodzi z kwasów tłuszczowych SCFA. Kwas masłowy stanowi ok. 50% tych kwasów. Ponadto jego źródłem mogą być: mleko krowie, owcze i kozie, parmezan, czerwone mięso, oleje roślinne i… kiszona kapusta.