Nasze magazyny
Trądzik - co to jest? Jak powstaje?
Trądzik pospolity to problem skórny, który pojawia się, gdy dochodzi do zatkania mieszków włosowych przez namiar sebum, produkowanego przez gruczoły łojowe, oraz przez martwe komórki naskórka (czop rogowy).
Procesowi towarzyszy często namnażanie się bakterii (Propionibacterium acnes, P. granulosum, P. avidum) i grzybów (Malassezia furfur). W efekcie na skórze pojawiają się zaskórniki lub pryszcze, przeważnie na twarzy (głównie na czole, nosie i podbrodku), ewentualnie na ramionach, dekolcie, szyi, plecach czy pośladkach.
Zmiany te, w zależności od nasilenia choroby, to: zaskórniki zamknięte (białe) lub otwarte (czarne), tkliwe czerwone grudki, pryszcze (czyli grudki z wydzieliną ropną na czubku), duże, bolesne guzki pod powierzchnią skóry, oraz zmiany torbielowate (bolesne, wypełnione ropą guzki pod powierzchnią skóry, przeważnie spowodowane zachwianiem równowagi hormonalnej).
Z trądzikiem zmaga się zdecydowana większość nastolatków, bo aż 80%, 8% osób w wieku 35-44 lat, i, co ciekawe, aż 20% noworodków i niemowląt (trądzik niemowlęcy). Na szczęście tylko 15% przypadków trądziku ma postać ciężką, pozostawiającą blizny i przebarwienia.
Trądzik - rodzaje
Główne typy trądziku:
a) trądzik niezapalny - tylko zaskórniki, bez pryszczy i guzków,
b) trądzik zapalny - powodowany przeważnie przez bakterie Propionibacterium acnes; w zależności od zmian towarzyszących chorobie dzieli się on na: trądzik grudkowy, trądzik krostkowy, trądzik guzkowy, trądzik torbielowaty, trądzik piorunujący - rzadka, najcięższa odmiana trądziku zapalnego, występująca przeważnie u chłopców w wieku 13-16 lat; może dawać objawy ogólne (bóle mięśniowo–stawowe, gorączkę, utratę masy ciała, powiększenie śledziony i wątroby, nieprawidłowe wyniki badań laboratoryjnych); pojawia się nagle i gwałtownie (pierwsze zmiany mają charakter ropny) i wymaga szybkiej interwencji lekarza.
Trądzik - przyczyny
Główną przyczyną trądziku jest nasilone wytwarzanie łoju. U nastolatków jest ono spowodowane gwałtownym wzrostem produkcji androgenów (hormonów płciowych). Przy trądziku dorosłych często trudniej ustalić przyczynę.
Na pewno problem nasilają takie czynniki jak:
- zła dieta - ogólnie dieta zachodnia, czyli oparta na produktach o wysokim indeksie glikemicznym, o dużej zawartości tłuszczów nasyconych i trans oraz bogata w nabiał. Według badań takie odżywianie zwiększa produkcję hormonów, które nasilają wytwarzanie sebum, a poza tym nasilają stany zapalne,
- stres,
- zmiany hormonalne,
- palenie papierosów,
- zaniedbania higieniczne,
- stosowanie steroidów,
- niektóre doustne środki antykoncepcyjne,
- czynniki genetyczne.
Jak zwalczyć trądzik?
Leczeniem trądziku zajmują się głównie lekarze dermatolodzy. Metody leczenia konwencjonalnego trądziku dzielą się na zewnętrzne i ogólne. W zewnętrznym leczeniu trądziku stosuje się środki przeciwłojotokowe, przeciwbakteryjne, keratolityczne (złuszczające naskórek) i przeciwzapalne.
Terapia dostosowana jest do stopnia zaawansowania choroby.
Substancje czynne znajdujące się w składzie środków na trądzik stosowanych miejscowo to m.in.:
- nadtlenek benzoilu,
- kwas azelainowy,
- kwas salicylowy,
- retinoidy (pochodne witaminy A),
- rezorcyna,
- ichtiol,
- estradiol (hormon płciowy hamujący działanie androgenów),
- antybiotyki (w grudkowo-krostkowych postaciach trądziku) - np. erytromycyna,
- klindamycyna,
- chloramfenikol,
- neomycyna,
- detreomycyna,
- oksyterramycyna,
- tetracyklina,
- kortykosteroidy - wstrzykiwane doogniskowo w przypadku dużych torbieli.
Leczenie ogólne stosuje się przy umiarkowanych i ciężkich postaciach trądziku, a także jeśli trądzik doprowadził u pacjenta do depresji, utrudnia czynności życiowe lub jeśli nawet drobne zmiany trądzikowe pozostawiają po sobie blizny.
Preparaty stosowane doustnie to przede wszystkim:
- Antybiotyki - działają przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie. Najpoważniejsze efekty uboczne przyjmowania tych leków to grzybica pochwy (u 6% pacjentek), przebarwienia skóry i zębów (głównie po minocyklinie), antybiotykooporność, zaburzenie mikrobioty jelitowej, mniejsza skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych.
- Leki antyandrogenowe (stosuje się je wyłącznie u kobiet) - hamują produkcję androgenów, dzięki czemu zmniejszają wytwarzanie łoju. Poważniejsze efekty uboczne to stany depresyjne, zaburzenia miesiączkowania, przebarwienia na twarzy, zwiększone ryzyko nowotworów hormonozależnych oraz choroby zatorowej.
- Retinoidy, np. izotretynoina - drastycznie zmniejsza wydzielanie łoju, działa przeciwbakteryjnie, przeciwzaskórnikowo i przeciwzapalnie. Retinoidy doustne stosuje się tylko w ciężkich przypadkach trądziku, niereagujących na inne formy leczenia. Poważniejsze efekty uboczne to działanie teratogenne (uszkodzenia płodu - bezwzględnie nie wolno retinoidów stosować podczas ciąży ani zachodzić w ciążę przez 2 miesiące po zakończeniu terapii), wypadanie i przerzedzenie włosów, wrzodziejące zapalenie okrężnicy, ziarniniak Wegenera, pogorszenie profilu lipidowego.
Terapia lekami systemowymi powinna trwać przynajmniej 6 miesięcy.
Domowe sposoby na trądzik
Zmiany trądzikowe możemy leczyć także domowymi, naturalnymi sposobami. Należą do nich:
a) dieta na trądzik - należy unikać produktów o wysokim indeksie glikemicznym, tłuszczów trans i nasyconych; u niektórych osób objawy trądziku pogarsza czekolada (nawet w 100% gorzka, bez cukru); jadłospis powinien opierać się na warzywach, owocach jagodowych i dobrych źródłach białka; warto w nim uwzględnić produkty o wysokiej zawartości: błonnika, cynku (kefir, jogurt, pestki dyni, mięso kurczaka), kwasów omega–3 (tłuste ryby, siemię lniane, orzechy włoskie), witaminy A (marchew, wątróbka, szpinak) i E (oleje roślinne, orzechy laskowe i włoskie, natka pietruszki),
b) unikanie takich czynności jak wyciskanie pryszczy lub nadmierne czyszczenie skóry środkami chemicznymi,
c) odpowiednia pielęgnacja skóry: delikatne oczyszczanie, tonizacja (np. za pomocą octu jabłkowego), maseczki domowej roboty (mogą zawierać takie produkty jak miód, jogurt, cynamon, olej kokosowy, olejek z drzewa herbacianego lub zioła takie jak siemię lniane, tymianek, pokrzywa, skrzyp, kozieradka, szałwia, rumianek, nostrzyk, zielona herbata, oczar wirginijski), delikatne peelingi (także mogą być domowej roboty; do bazy, np. oleju kokosowego, jogurtu czy miodu dodajemy sól morską, cukier rafinowany lub płatki owsiane), miejscowo na pryszcze można stosować środki zawierające olejek z drzewa herbacianego (nie stosować olejku nierozcieńczonego - mocno podrażnia skórę);
d) parówki z naparami z ziół lub olejkami eterycznymi;
e) unikanie kosmetyków zawierających takie środki jak: lanolina, aluminium, olej mineralny, alkohol, triklosan, parabeny, polietylen, octan retinylu, oksybenzon, BHA, BHT, oraz konserwantów opartych na formaldehydzie;
f) unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce, zwłaszcza podczas zaostrzenia objawów (zwiększa ryzyko powstawania blizn);
g) stosowanie suplementów diety, np.: probiotyków, herbatki z fiołka trójbarwnego (bratek), skrzypu polnego, bazylii azjatyckiej (znanej także pod nazwą „tulsi”), balsamowca indyjskiego - przy trądziku torbielowatym, wyciągu z owoców niepokalanka (pomaga na trądzik u dorosłych kobiet, zwłaszcza jeśli występują u nich także torbiele jajnika),
h) na blizny potrądzikowe pomagają: olej z nasion dzikiej róży, olej z nasion marchwi, olejek lawendowy, olejek z drzewa herbacianego i miód.
Trądzik różowaty - objawy
Trądzik różowaty to odrębna jednostka chorobowa, w której główną rolę odgrywa nadwrażliwość naczyń krwionośnych. Jego główne początkowe objawy (faza rumieniowa) to zaczerwienienie policzków, czasem także nosa, często z uczuciem pieczenia i palenia.
Zaczerwienienie może okresowo słabnąć i nasilać się. Kolejnym symptomem trądziku różowatego są zgrubienia i krostki (faza grudkowo–krostkowa). W przypadku dalszego postępu choroby (do którego dochodzi znacznie częściej u mężczyzn niż u kobiet) przechodzi ona w fazę naciekowo–przerostową - na twarzy, najczęściej na nosie, pojawia się narośl przypominająca kalafior (rezultat zwłóknienia i przerostu gruczołów łojowych).
Trądzik różowaty ma także postać oczną, objawiającą się swędzeniem, suchością oka, uczuciem obecności ciała obcego i zapaleniem spojówek. Jeśli dojdzie do zajęcia rogówki, mogą się na niej pojawić zbliznowacenia, które mogą doprowadzić do utraty wzroku. Na trądzik różowaty zapada 10% populacji. Najczęściej chorują kobiety (przeważnie po czterdziestce), ale czasem także mężczyźni (po pięćdziesiątce).
Trądzik różowaty - przyczyny
Przyczyny choroby nie są znane. Do pojawienia się trądziku różowatego przyczyniają się czynniki genetyczne, a także skłonność naczyń krwionośnych do nieszczelności i wytwarzania komórek zapalnych przez organizm.
Wiele wskazuje na autoimmunologiczne podłoże choroby, choć dane na ten temat nie są jednoznaczne. Innym czynnikiem mogącym mieć wpływ na patogenezę trądziku różowatego jest nurzeniec - mikroskopijny pajęczak bytujący na ludzkiej skórze. Chorobę zaostrzają bardzo wysokie (upał) i bardzo niskie (mróz) temperatury, wysiłek fizyczny, stres, a także czerwone wino, kawa i mocne przyprawy.
Trądzik różowaty - leczenie
Leczenie konwencjonalne trądziku różowatego polega przede wszystkim na unikaniu czynników zaostrzających chorobę (opalanie, sauna, mróz, wino, kawa, ostre przyprawy) i na stosowaniu antybiotyków miejscowych lub ogólnych, maści z sulfacetamidem, siarką, kwasem azelainowym, czasem obejmuje także laseroterapię.
Jeśli te środki nie pomagają, można zastosować izotretynoinę (pochodna witaminy A) - jest skuteczna, ale niesie ze sobą ryzyko wielu skutków ubocznych. W najbardziej zaawansowanym stadium choroby pomaga już tylko dermabrazja, laser CO2 lub leczenie chirurgiczne.
Trądzik różowaty - leczenie domowe
Medycyna naturalna na trądzik różowaty proponuje m.in.:
a) dieta na trądzik - bez alkoholu, gorących potraw, ostrych przypraw, ale także pomidorów i cytrusów (zwiększają uwalnianie histaminy); korzystnie działają natomiast warzywa krzyżowe - zawierają sulforafan (właściwości antybakteryjne, rozjaśniające, chroni przed powstawaniem rumienia) i izotiocyjaniany (właściwości bakteriostatyczne), a także produkty fermentowane (poprawiają stan mikrobioty jelitowej) i produkty z dużą zawartością cynku (poprawiają stan skóry);
b) zioła na trądzik - stosowane zewnętrznie: babka płesznik, krwawnik pospolity, dymnica pospolita, fiołek trójbarwny, olej z owoców rokitnika; stosowane wewnętrznie: łopian większy, nagietek lekarski, fiołek trójbarwny, jeżówka wąskolistna.
