Nasze magazyny
Miejsce 5: Mucha tse-tse (10 000 rocznie)
Może sprowadzić na człowieka wieczny sen. Przenosi bowiem pasożyty, świdrowce - gambijskiego (Trypanosoma gambiense) lub rodezyjskiego (Trypanosoma rhodesiense), które wywołują śpiączkę afrykańską. Choroba występuje w regionach Afryki Subsaharyjskiej, gdzie zagrożona nią populacja sięga ok. 70 mln osób w 36 krajach1.
Śpiączka afrykańska co roku zabija ok. 10 tys. osób2. Muchy tse-tse żywią się krwią ludzi i zwierząt. Parazyt z układu krwionośnego przedostaje się do naczyń i węzłów chłonnych i po upływie 2-3 miesięcy trafia do płynu rdzeniowo-mózgowego. Powoduje skrajne wycieńczenie organizmu i sen, który kończy się śmiercią. Warto wiedzieć, że prócz much chorobę mogą przenosić, jak również na nią zapadać, niektóre zwierzęta, w szczególności narażone są krowy3.
Profilaktyka polega na noszeniu w czasie podróży po Afryce odpowiedniej odzieży oraz używaniu moskitier podczas snu.
Miejsce 4: pies (25 000 rocznie)
Dla porównania:
- Rekin zabija 10 osób rocznie
- Lew zabija ok. 100 rocznie
- Meduzy zabijają 150 rocznie
- Hipopotam zabija 500 rocznie
- Krokodyl zabija 1 tys. rocznie11
Tak, to nie pomyłka. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) przedstawiła zaskakujące wyniki badań. Okazuje się, że przez te tak bliskie nam czworonogi rocznie ginie ok. 25 tys. osób. W większości przypadków sprawcami są bezpańskie psy chore na wściekliznę. Do zakażenia wirusem Rabies virus (RABV) dochodzi w czasie pokąsania albo oślinienia przez chore zwierzę uszkodzonej skóry4.
Ponad 99% przypadków śmiertelnych w wyniku zarażenia wścieklizną ma miejsce w Afryce, Azji i Ameryce Południowej (najwięcej w Indiach). Jeśli nie wystąpiły objawy choroby, podejmuje się próbę zastosowania uodpornienia bierno-czynnego, polegającego na podaniu antytoksyny i serii szczepionek podawanych w mięsień naramienny lub podskórnie.
Uodpornienie uzyskane na drodze biernej chroni chorego do momentu uzyskania odporności czynnej. Chorego człowieka, u którego wystąpiły objawy, izoluje się w celu zapewnienia mu spokoju; stosuje się leczenie objawowe. Dotychczas odnotowano zaledwie kilka przypadków wyzdrowienia ludzi, u których pojawiły się symptomy wścieklizny.
Profilaktyka polega na obowiązkowych szczepieniach dla psów, rozrzucaniu szczepionki w lasach i na polach, aby zaszczepić również dzikie zwierzęta.
Miejsce 3: pluskwiaki (50 000 rocznie)
Owady z rodzaju Triatoma, Rhodnius i Panstrongylus też przenoszą świdrowca, tyle że amerykańskiego (łac. Trypanosoma cruzi). Pasożyt ten wywołuję chorobę Chagasa nazywaną też trypanosomozą amerykańską. Narażeni na nią są mieszkańcy obydwu Ameryk, szczególnie jednak krajów Ameryki Południowej - cierpi na nią 16-18 mln ludzi6, a co roku umiera ok. 50 tys.7. Do zakażenia dochodzi poprzez ukąszenie lub zanieczyszczenie zranionej skóry lub pokarmów odchodami pluskwiaków.
Objawy choroby Chagasa różnią się w zależności od fazy choroby. We wczesnym, ostrym stadium są łagodne i zazwyczaj ograniczają się do niewielkiego obrzęku w okolicy ugryzienia. Następnie latami rozwija się przewlekła postać trypanosomozy, której objawy mogą wynikać z uszkodzenia mięśnia sercowego i splotów autonomicznych mięśniówki przewodu pokarmowego, zwłaszcza przełyku i jelita grubego. Świdrowca mogą przenosić oposy, szopy, psy, koty, a nawet świnki morskie.
Moskitiery chronią przed dojrzałymi postaciami owadów, ale nimfy pluskwiaków przemieszczają się po ziemi i ochrona przed nimi jest nieskuteczna.
Miejsce 2: Ślimak słodkowodny (200 000 rocznie)
Wydaje się niewiarygodne? A jednak. Ślimaki są nosicielami przywr, które po opuszczeniu ich organizmów w postaci cerkarii wnikają przez skórę kąpiącego się w zanieczyszczonej wodzie człowieka. Następnie naczyniami krwionośnymi dostają się przez serce, płuca do układu żyły wrotnej, gdzie osiągają dojrzałość płciową. Żyją 2-18 lat. Okres inwazji charakteryzują świąd i grudkowa wysypka utrzymująca się przez kilka dni w miejscu przenikania cerkarii przez skórę. W drugim etapie pojawiają się pokrzywka oraz obrzęk twarzy.
Schistosomatozą, bo tak nazywa się zakażenie przywrą, zagrożonych jest 500-700 mln ludzi na świecie (głównie w Afryce, Azji Południowo-Zachodniej i wschodnim wybrzeżu Ameryki Południowej). Choruje na nią ok. 230 mln, a 200 tys. z jej powodu umiera8.
Aby uniknąć zarażenia przywrą, należy myć się jedynie przegotowaną lub przefiltrowaną wodą i unikać kąpieli w otwartych zbiornikach wodnych na obszarach endemicznego występowania choroby.
Bibliografia
- "PLoS Negl Trop Dis". 6 (10), s. e1859, 2012. DOI: 10.1371/journal.pntd.0001859
- "Lancet". 380 (9859), s. 2095–128, Dec 15, 2012. DOI: 10.1016/S0140-6736(12)61728-0
- WHO Media centre. Fact sheet N°259: Trypanosomiasis, Human African (sleeping sickness)
- https://goo.gl/1hxds8
- https://goo.gl/npvWRd
- https://goo.gl/hmMLSC
- Yves Carlier: Chagas Disease (American Trypanosomiasis). eMedicine, 27 lutego 2003
- "Lancet", Early Online Publication, 1 April 2014. DOI: 10.1016/S0140-6736(13)61949-2
- https://goo.gl/eT6eiR
- https://goo.gl/21MeXh
- https://goo.gl/iiDQPh
Miejsce 1: Komar (ponad 725 000 rocznie)
I to skromnie licząc. Wedle bowiem niektórych szacunków choroby przenoszone przez komary (np. malaria, denga, żółta gorączka oraz zapalenie mózgu) mogą powodować śmierć nawet 1-3 mln ludzi! Największe śmiertelne żniwo zbiera malaria (zimnica) wywoływana u ludzi przez 5 gatunków zarodźców: Plasmodium falciparum (zarodziec sierpowaty), Plasmodium vivax (zarodziec ruchliwy), Plasmodium malariae (zarodziec pasmowaty), Plasmodium ovale (zarodziec owalny) i Plasmodium knowlesi (zarodziec małpi)9.
Do zachorowania dochodzi w wyniku ukłucia przez zarażone tym pierwotniakiem komary, przetoczenie krwi zawierającej trofozoity lub schizonty Plasmodium. Zarodźce pasożytują w wątrobie i krwinkach czerwonych krwi obwodowej człowieka. Najczęściej występują w strefach tropikalnej i subtropikalnej (według WHO w 104 krajach). Na zimnicę co roku zapada ok. 219 mln osób, a umiera ok.1 690 mln. W Polsce z powodu malarii leczonych jest 20-30 osób rocznie, głównie turystów wracających z rejonów endemii.
Sprozoity, przeniesione podczas ukłucia zwierzęcia, przez podskórne naczynia włosowate dostają się do krwiobiegu, a stamtąd do wątroby. Choroba objawia się w charakterystycznych trzech fazach: zimnej (uczucie zimna, dreszcze), gorącej (napad gorączki powyżej 40°C, suchość skóry i błon śluzowych, zaburzenia świadomości) i w końcu fazy ustępowania objawów (gwałtowny spadek temperatury ciała ze zlewnymi potami).
Zapobieganie polega na stosowaniu repelentów i moskitier oraz przyjmowaniu profilaktycznie leków antymalarycznych10.
