Anemia z przetrenowania

Okazuje się, że niedokrwistość, uważana dotychczas za typowo kobiecą przypadłość, całkiem często dotyka młodych, aktywnych fizycznie mężczyzn.

06 maj 2019
Artykuł na: 6-9 minut
Zdrowe zakupy

Zespół Drorit Merkel z Chaim Sheba Medical Center w Tel-Hashomer zbadał 153 mężczyzn w wieku 18 lat, którzy trenowali, by dołączyć do elitarnej jednostki bojowej w armii izraelskiej. Przed rozpoczęciem ćwiczeń anemia występowała u ok. 18% rekrutów. Po pół roku intensywnego treningu odsetek mężczyzn z niedokrwistością potroił się i sięgnął nieco ponad 50%. Wzrósł też wskaźnik niedoboru żelaza - z 15 do 27%.

Izraelczycy uważają, że część wyników można wyjaśnić tym, że już od początku w badanej grupie występował odsetek anemii wyższy od przeciętnego (typowego dla populacji generalnej). Wynika to z faktu, że osoby ubiegające się o miejsce w jednostce wcześniej intensywnie ćwiczą w ramach treningu przedrekrutacyjnego. Uczeni zwracają uwagę na fakt, że młodzi mężczyźni stanowią całkiem liczną, niedostrzeganą grupę ryzyka niedokrwistości i niedoborów żelaza, bowiem problem ten dotyczy również zapalonych sportowców, którzy angażują się w wyczerpującą aktywność.

Nie do końca wiadomo, co jest przyczyną anemii sportowej, jednak badacze sugerują, że może to wynikać z uszkodzenia krwinek wskutek wyjątkowo wytężonej aktywności fizycznej. Inna hipoteza wiąże niedokrwistość z wypijaniem dużych ilości wody, która czasowo rozrzedza krew1.

Niedokrwistość - objawy 

Erytrocyty, nazywane też czerwonymi krwinkami, odpowiadają za transport tlenu do wszystkich tkanek naszego organizmu. Żyją krótko - ok. 120 dni. Dlatego nasz szpik kostny musi dbać o stałe dostawy nowych. O anemii mówimy, gdy z powodu zbyt małej ilości żelaza dochodzi do upośledzenia syntezy hemu (który m.in. nadaje krwi czerwony kolor) oraz obniżenia parametrów morfologicznych czerwonych krwinek2.

Mówiąc po ludzku, oznacza to, że we krwi jest za mało erytrocytów lub też, są one kiepskiej jakości (np. brakuje ich barwnika, hemoglobiny, do krwi zbyt wcześnie uwalniane są retikulocyty, czyli nie w pełni dojrzałe erytrocyty).

Do objawów niedokrwistości zaliczamy:
  • nienaturalne zmęczenie,
  • apatia, osłabienie,
  • bladość skóry i
  • wyraźnie widoczne cieniami pod oczami,
  • nadmiernie wypadanie włosów,
  • łamliwe paznokcie,
  • zajady w kącikach ust,
  • czasami wychłodzenie organizmu (dreszcze bez gorączki),
  • kołatanie serca,
  • bóle głowy,
  • zaparcia, nudności i brak apetytu.

Gdy zignorujemy te objawy, wyniszczenie organizmu będzie postępować. Łatwo się domyślić, że konsekwencje anemii uderzają w układ krążenia, ale to nie wszystko. Mogą dotknąć każdego narządu, a nawet spowodować objawy podobne do depresji. W skrajnych przypadkach dochodzi do trwałego uszkodzenia nerek.

Czasem lepiej nie leczyć?

Zdaniem dr. Ryana Zarychanskiego i dr. Donalda S. Houstona niekiedy anemia, czyli zmniejszenie zawartości hemoglobiny we krwi, może być korzystna dla organizmu, m.in. w przebiegu chorób związanych z przewlekłym stanem zapalnym. Dwaj badacze przypominają, że zawarte w hemoglobinie żelazo jest składnikiem krytycznym dla przeżycia licznych gatunków bakterii, przyśpiesza także rozwój wielu nowotworów.

Sugerują oni, że zmniejszenie ilości żelaza cyrkulującego w układzie krwionośnym może być wobec tego mechanizmem obronnym, a nie tylko efektem szkodliwości czynnika chorobotwórczego. W swojej pracy uczeni powołują się na liczne przykłady literaturowe, które dowodzą, że w przypadku wielu schorzeń, zwłaszcza przewlekłych, zwalczanie łagodnej anemii nie tylko nie poprawia stanu zdrowia chorych, lecz nawet zwiększa prawdopodobieństwo zgonu. Z tego powodu Zarychanski i Houston zalecają ostrożność przy leczeniu łagodnych przypadków niedokrwistości niezagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu pacjentów5.

Niedokrwistość a dieta 

W 80% przypadków za anemią stoi jedynie niedobór żelaza, rzadziej kwasu foliowego i witaminy B12.

Deficyty te wynikają ze:
  • złej diety,
  • restrykcyjnych kuracji odchudzających oraz
  • nadmiernego wysiłku fizycznego.

Ich przyczyną bywają też zaburzenia wchłaniania (np. przy stanach zapalnych jelit), które utrudniają pobranie z pożywienia cennych substancji. Nasz organizm do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje zaledwie 1,8 mg żelaza dziennie. Jednak by przyswoić taką ilość tego pierwiastka, musimy zjeść go co najmniej 18 mg - okazuje się bowiem, że z pożywienia wchłaniamy jedynie 10% obecnego tam żelaza. Korzystny wpływ na jego przyswajanie ma obecność witaminy C. Dlatego komponując posiłki, warto pamiętać, by na talerzu obok czerwonego mięsa (chudej wołowiny, królika) i podrobów (zwłaszcza wątroby), które są najważniejszymi źródłami Fe (2-70 mg/kg), znalazły się bogate w jego niehemową formę zielone warzywa (1-50 mg/kg) lub rośliny strączkowe (18-89 mg/kg)3 oraz produkty pełnoziarniste (3-340 mg/kg).

Mięso dostarcza lepiej przyswajalnego żelaza hemowego (do 30% w porównaniu do 2-10% przy niehemowym). Jednak abyśmy mogli czerpać je z pożywienia, nie może zabraknąć żurawiny, natki pietruszki lub koperku. Można też produkty będące źródłami żelaza i witamin z grupy B popić bogatym w kwas askorbinowy sokiem z cytrusów, malin lub dzikiej róży. Warto również sięgnąć po kiwi. Badania wykazały, że wystarczy dodać je do porannej porcji płatków śniadaniowych, by zwiększyło wchłanianie żelaza u kobiet z jego niedoborem4.

Niedokrwistość a suplementacja

Kiedy decydujesz się na samodzielną suplementację żelazem, pamiętaj, że nie powinna ona trwać dłużej niż 2 tygodnie (jeśli objawy anemii nie ustępują, zwróć się do lekarza). Gdy przyjmujesz preparat bez recepty, ściśle stosuj się do zaleceń zawartych w ulotce. Pamiętaj, każda przesada jest niewskazana i szkodliwa - długotrwałe nadmierne spożycie tego pierwiastka grozi artretyzmem, cukrzycą, problemami z wątrobą, a także przyspiesza procesy starzenia.

Niedokrwistość - badania kontrolne

Najpewniejszym sposobem wykluczenia anemii jest wykonanie podstawowego badania krwi raz do roku. Warto przy tym wspomnieć, że nie zawsze daje ono odpowiedź, co jest przyczyną choroby. Jako że najczęstszą przyczyną niedokrwistości pozostaje niedobór żelaza, dobrze jest skontrolować poziom ferrytyny, czyli białka regulującego jego stężenie. Wynik testu informuje o realnym zapasie pierwiastka w organizmie. Poziom ferrytyny powinien u kobiet mieścić się w przedziale 10-150 micro g/l, a u mężczyzn 15-200 micro g/l.

Bibliografia

  1. Journal of Adolescent Health, Volume 37, Issue 3,September 2005, Pages 220-223
  2. A. Hellman, Choroby układu krwiotwórczego [w:] A. Szczeklik,
  3. Crit Vare 2011; 15 (1): R9; Blood 1998; 91 (1): 301-308; Haematologica 2010; 95 (7): 1068-1074; J Pain Symptom Manage 2003; 26 (6): 1132-1139
  4. Am J Clin Nutr 2001; 73 (1): 93-8
  5. CMAJ August 12, 2008 179 (4) 333-337
Wczytaj więcej