Nasze magazyny
U osób dotkniętych fibromialgią receptory bólowe są nadmiernie pobudzone – nawet zwykły dotyk może powodować ból. Do tego dochodzi bezsenność, mgła poznawcza, drażliwość jelit, chroniczne zmęczenie i obniżony nastrój.
To zjawisko wielowymiarowe, które od lat fascynuje badaczy – wciąż nieuchwytne, ale coraz lepiej poznane dzięki nowym odkryciom genetycznym, testom na autoprzeciwciała czy zaawansowanym badaniom MRI mózgu, ukazującym odmienne wzorce przetwarzania bólu.
Według szacunków Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego na fibromialgię może cierpieć nawet 1-2% populacji dorosłych Polaków, czyli blisko 600 tys. osób. Inne źródła podają liczbę 400 tys. rozpoznanych przypadków, choć dane są niedoszacowane ze względu na niską świadomość lekarzy. Najczęściej cierpią kobiety w wieku 30-50 lat, a sama choroba jest powiązana z postępującą cywilizacją – stresem, zanieczyszczeniami i trybem życia.
Polscy reumatolodzy coraz częściej powołują zespoły interdyscyplinarne, by chorobę diagnozować prawidłowo – korzystając z narzędzi neurologicznych, endokrynologicznych oraz psychologicznych. Diagnoza bazuje na kryteriach Amerykańskiego Towarzystwa Reumatologicznego, ale coraz częściej stosowane są testy hormonalne, badania przeciwciał, konsultacje z dietetykiem czy psychoterapeutą. Badania TSH, anty-TPO czy poziomu witaminy D3 to dziś absolutne minimum w diagnostyce. Warto też sprawdzić, czy nie towarzyszy nam niedoczynność tarczycy, borelioza lub toczeń rumieniowaty.
Fibromialgia - główna przyczyna
Jedną z głównych przyczyn choroby jest nadreaktywność układu nerwowego. U zdrowych osób impuls bólowy dociera do mózgu, gdzie jest analizowany i wygaszany. U osób z fibromialgią ten mechanizm nie działa prawidłowo – mózg reaguje na każdy bodziec, jakby był alarmem. W efekcie ciało funkcjonuje w stanie ciągłego napięcia.
Psychiatrzy porównują to do „ciągłej transmisji nerwowej bez wyłącznika bezpieczeństwa”. U chorych stwierdza się również obniżoną aktywność serotoniny i dopaminy oraz zwiększoną wrażliwość receptorów NMDA, co wyjaśnia nadpobudliwość bólową.
Nie pomaga współczesny styl życia: chroniczny stres, niedobory snu, brak ruchu i przeciążenie emocjonalne. Wszystko to prowadzi do wyczerpania osi podwzgórze–przysadka–nadnercza, odpowiedzialnej za regulację kortyzolu i adrenaliny. Z tego powodu leczenie farmakologiczne przynosi ulgę tylko części pacjentów. Coraz częściej sięga się więc po strategie holistyczne, które harmonizują ciało i umysł.
Największym przełomem ostatnich lat są badania dotyczące autoprzeciwciał – okazało się, że to właśnie one mogą odpowiadać za nadmierną czułość układu nerwowego na bodźce bólowe. Eksperyment przeprowadzony przez naukowców z King’s College London polegał na wstrzyknięciu przeciwciał chorych na fibromialgię zdrowym myszom – te natychmiast zaczęły reagować bólem i zmęczeniem zupełnie tak jak ludzie. W Polsce przeprowadzane są eksperymentalne terapie immunomodulacyjne (np. w klinikach reumatologicznych w Bydgoszczy i Krakowie). Nie jest to jednak jeszcze standard leczenia pacjentów z fibromialgią.
Według psychologów osoby dotknięte tym schorzeniem wykazują unikalną zdolność do komunikowania swoich dolegliwości – od symboliki (napięcie jak drut kolczasty) po opowieści o nieprzeniknionym zmęczeniu przypominającym „pustkę po energii życiowej”. Samo doświadczenie bólu jest tak dojmujące, że powiedzenie: „boli mnie wszystko, nawet paznokcie”, to więcej niż metafora.
Lekarze zalecają „mapowanie bólu” w specjalnych dziennikach objawów, gdzie zapisuje się, która część ciała jest najbardziej tkliwa: barki, łokcie, palce, dolna część pleców, stopy. W ten sposób powstaje „mapa bólu”, która może pomóc w prowadzeniu indywidualnej terapii z fizjoterapeutą.
Jakie są sposoby na fibromialgię?
Aktywność fizyczna
Jednym z najskuteczniejszych sposobów na redukcję objawów fibromialgii jest ruch – ale nie każdy. Zamiast intensywnego treningu, który tylko nasila stres oksydacyjny, warto postawić na delikatne formy aktywności: spacery, pływanie, stretching, nordic walking czy tai-chi.
W badaniu opublikowanym w New England Journal of Medicine regularna praktyka tai-chi 2 razy w tygodniu zmniejszyła odczuwanie bólu i poprawiła jakość snu bardziej niż klasyczny trening aerobowy. Uczestnicy ćwiczyli powoli, skupiając się na oddechu i płynności ruchów. Ta pozorna prostota przynosi niezwykle głęboki efekt: ciało rozluźnia się, a układ nerwowy odzyskuje równowagę.
Badania pokazują, że tai-chi i joga zwiększają ruchomość stawów nawet o 25%, zmniejszają lęk o 40% i poprawiają wydolność tlenową aż o 35%. W wielu polskich miastach da się znaleźć zajęcia tai-chi prowadzone w grupach i pod okiem wykwalifikowanych instruktorów. Nordic walking 2 razy w tygodniu to kolejne zalecenie fizjoterapeutów – ruch z kijkami rozluźnia nie tylko mięśnie, ale także umysł.
Uzdrowiska i nowoczesne terapie
W kurortach takich jak Cieplice, Busko-Zdrój czy Nałęczów rośnie liczba ośrodków specjalizujących się w integracyjnych metodach leczenia. Coraz częściej organizowane są turnusy rehabilitacyjne dla osób z fibromialgią, łączące hydroterapię z zajęciami jogi i tai-chi. Szczególne znaczenie mają też rytuały „polskich wód leczniczych”: kąpiele solankowe, magnezowe, a nawet sesje w tężniach, które łagodzą napięcia mięśniowe. To dobry kierunek, bo łączy fizjoterapię z elementem uważności i relaksu.
Polskie uzdrowiska wprowadzają też innowacje: krioterapię ogólnoustrojową oraz magnetyczne materace. Krioterapia zmniejsza ilość punktów bólowych na ok. 90 min, a magnetyczny materac poprawia funkcje wegetatywne organizmu nawet o 50% według badań prof. Włodzimierza Samborskiego. Nowoczesne metody warto testować nie tylko w sanatorium – w największych miastach w Polsce dostępne są mobilne zestawy do krioterapii.
Masaż
Masaż nie jest luksusem, lecz terapią. Badania Mayo Clinic oraz Clinical Rheumatology pokazują, że regularne zabiegi rozluźniające mięśnie obniżają poziom mioglobiny – białka powiązanego z bólem i stanem zapalnym mięśni – i zmniejszają liczbę tzw. punktów tkliwych. Najlepsze efekty dają masaż klasyczny, technika Bowena i drenaż limfatyczny.
Technika Bowena polega na delikatnych, rytmicznych ruchach palców wykonywanych wzdłuż mięśni i powięzi. Ma ona działanie głęboko relaksacyjne i stymuluje układ przywspółczulny – ten, który odpowiada za wyciszenie organizmu. Drenaż limfatyczny natomiast pomaga usuwać toksyny i nadmiar płynów, dzięki czemu poprawia samopoczucie i zmniejsza obrzęki.
Zdrowa dieta
Dieta ma w fibromialgii znaczenie większe, niż sądzono. Naukowcy z Uniwersytetu w Michigan wykazali, że jadłospis bogaty w antyoksydanty i błonnik zmniejsza stres oksydacyjny w komórkach nerwowych, co przekłada się na mniejsze odczuwanie bólu.
Podstawą jest rezygnacja z glutenu, cukru i przetworzonych dodatków – szczególnie glutaminianu sodu (MSG) i aspartamu, które mogą nasilać objawy. Zamiast tego warto postawić na dietę śródziemnomorską: warzywa, ryby morskie, oliwę z oliwek, kasze, orzechy i rośliny strączkowe.
Takie menu dostarcza nam magnezu, tryptofanu i kwasów omega-3, a więc składników niezbędnych do regeneracji układu nerwowego i produkcji serotoniny – neuroprzekaźnika dobrego nastroju. Dieta śródziemnomorska nie tylko ogranicza stany zapalne, ale poprawia przyswajanie tryptofanu – a to właśnie ten aminokwas podnosi poziom serotoniny i wycisza układ nerwowy.
Polskie produkty: siemię lniane, olej rzepakowy tłoczony na zimno czy kiszone ogórki – bogate w probiotyki – mają moc wyciszania jelit. Z kolei kurkumina i imbir działają przeciwzapalnie, podobnie jak polifenole z granatu czy flawonoidy z cebuli i jabłek. Warto wzbogacić dietę o świeże zioła – tymianek, bazylię, pietruszkę – które mają właściwości antyoksydacyjne.
Przyjmowanie minerałów i witamin
Magnez to pierwiastek spokoju. Uspokaja impulsy nerwowe, rozluźnia mięśnie i ułatwia zasypianie. Niedobory tego minerału są bardzo częste u osób z fibromialgią, dlatego zaleca się codzienną suplementację (300-400 mg dziennie w formie cytrynianu lub mleczanu).
Ważną rolę w regulacji bólu i nastroju odgrywa witamina D3. Jej niedobór może zwiększać wrażliwość na ból, dlatego warto regularnie badać poziom 25(OH)D. Polskie Towarzystwo Endokrynologiczne zaleca suplementację 2-4 tys. j.m. dziennie w okresie jesienno-zimowym.
Witaminy z grupy B – zwłaszcza B12 i B6 – wspierają przewodnictwo nerwowe i łagodzą objawy drętwienia kończyn. Z kolei witaminy C i E działają przeciwzapalnie, chroniąc tkanki przed stresem oksydacyjnym. Połączenie wszystkich tych składników daje najlepsze efekty, gdy jest stosowane konsekwentnie i pod kontrolą lekarza.
Naturalne środki przeciwzapalne
Różeniec górski, witania ospała (ashwagandha), żeń-szeń, imbir i kurkuma – to adaptogeny, które pomagają organizmowi przystosować się do stresu. Ashwagandha obniża poziom kortyzolu, poprawia sen i zwiększa odporność psychiczną, adaptuje ciało do stresu. Różeniec dodaje energii, a kurkuma i imbir łagodzą stany zapalne.
Przykłady kurkumy, imbiru, witania ospałej czy różeńca górskiego pokazują, jak antyoksydanty mogą obniżać poziom stresu oksydacyjnego. Kwercetyna – znana z cebuli i jabłek – zmniejsza sztywność mięśni oraz działa przeciwzapalnie. Zioła można stosować w formie naparów lub suplementów standaryzowanych. W aptekach i sklepach zielarskich dostępne są preparaty łączące kilka adaptogenów – warto wybierać te z certyfikatem jakości.
Przyjmowanie substancji wspierających metabolizm komórkowy
Fibromialgia to również choroba mitochondriów – „elektrowni” naszych komórek. Ich niedobór energii powoduje zmęczenie i ból. Pomocne są substancje wspierające metabolizm komórkowy: koenzym Q10, L-karnityna, astaksantyna i kwercetyna.
W badaniach Journal of Rheumatology suplementacja Q10 (100 mg 3 razy dziennie) zmniejszyła ból i poprawiła jakość snu u 70% badanych. L-karnityna wspomaga transport tłuszczów do mitochondriów, zwiększając poziom energii.
Astaksantyna, czerwony barwnik z alg, jest jednym z najsilniejszych znanych antyoksydantów – działa 6 000 razy silniej niż witamina C. W Polsce stosowana jest także w terapiach dermatologicznych, chroni komórki nerwowe i poprawia regenerację organizmu.
Dbanie o zdrowie jelit
Nie bez powodu mówi się, że zdrowie zaczyna się w trzewiach. Dysbioza jelitowa, przerost drożdżaków i nietolerancje pokarmowe mogą nasilać ból i zmęczenie. Zaburzenia mikroflory występują aż u 70% osób z fibromialgią. Warto więc zadbać o mikrobiom, stosując probiotyki i prebiotyki.
Polskie badania z 2024 r. potwierdziły, że trzymiesięczna suplementacja szczepami Lactobacillus plantarum i Bifidobacterium longum zmniejsza objawy IBS współwystępującego z fibromialgią, stabilizuje odporność i wycisza reakcje zapalne jelit. U osób z podejrzeniem kandydozy skuteczne okazują się preparaty przeciwgrzybicze na bazie czosnku, oregano lub kwasu kaprylowego.
Przyjmowanie ziół i ekstraktów roślinnych
Ekstrakt z granatu, szczeć pospolita i olejki CBD z konopi siewnych to nowoczesne narzędzia medycyny naturalnej. Granat dostarcza polifenoli poprawiających krążenie i chroniących komórki przed stresem oksydacyjnym, ogranicza zapalenia śródbłonka, wzmacnia naczynia. Szczeć pospolita, znana z zastosowania przy boreliozie, działająca przeciwbakteryjnie i detoksykująco, zyskuje uznanie w terapii wtórnych postaci fibromialgii.
CBD, czyli kannabidiol, jest hitem 2025 r. w leczeniu bólu, niepokoju i zaburzeń snu. Wpływa na układ endokannabinoidowy, łagodząc napięcie mięśni i poprawiając sen. Łagodzi przewlekły ból i balansuje neuroprzekaźniki.
W Polsce olejki CBD o stężeniu 5–10% są dostępne bez recepty. Warto wybierać produkty o pełnym spektrum kannabinoidów (Full Spectrum), ponieważ działają synergicznie z innymi substancjami roślinnymi. Polskie firmy coraz częściej łączą CBD z innymi adaptogenami w preparatach na fibromialgię.
Zdrowy sen
Sen to czas regeneracji układu nerwowego. Niestety u większości osób z fibromialgią jest on zaburzony – pojawiają się trudności z zasypianiem i płytki sen bez fazy REM. Pomaga wieczorna rutyna: kąpiel z dodatkiem soli magnezowej, kilka minut medytacji i ograniczenie ekranów na godzinę przed snem.
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) i techniki uważności pomagają obniżyć poziom lęku. W badaniu opublikowanym w czasopiśmie Pain pacjenci stosujący CBT odczuwali o 30% mniejszy ból i mieli lepszy nastrój niż ci, którzy otrzymywali standardowe leczenie farmakologiczne.
Polskie pracownie psychoterapii rekomendują testowanie technik mindfulness, CBT, wizualizacji (na przykład wyobrażenie bólu jako znikającej plamy tuszu) oraz afirmacji codziennych sukcesów. Warto również prowadzić dziennik wdzięczności – samopoczucie poprawiają nawet trzy krótkie zapiski tygodniowo.
Nowe spojrzenie na leczenie
Fibromialgia nie jest wyrokiem. To choroba wymagająca cierpliwości, samoobserwacji i zaangażowania. Kluczem jest współpraca z organizmem, nie walka z nim. Łagodny ruch, zbilansowana dieta, suplementacja, odpowiedni sen i wsparcie emocjonalne potrafią wspólnie zdziałać więcej niż farmakologia.
To wyzwanie dla ciała, psychiki, stylu życia i odwagi w testowaniu nowych rozwiązań. Korzystaj z doświadczeń innych, wiedzy naukowej, innowacyjnych terapii integracyjnych i nie bój się szukać wsparcia. Nie istnieje jeden cudowny lek, ale istnieje droga – oparta na codziennych decyzjach. Każdy krok, który pomaga lepiej spać, głębiej oddychać i spokojniej żyć, jest krokiem ku zdrowiu. Możesz odzyskać pełnię życia – dzień po dniu, centymetr po centymetrze. Trenuj wytrwałość, szukaj inspiracji i miej odwagę wypróbowywać to, co może zadziałać u Ciebie.
- 1. Am Fam Physician, 2015; 91: 472–8; JAMA, 2014; 311: 1547–55
- 2. Cochrane Database Syst Rev, 2018; 2: CD010585; Prescrire Int, 2009; 18: 169–73
- 3. Scand J Rheumatol, 2000; 29: 308–13;
- 4. Toxicology, 2000; 155: 45–53
- 5. Int J Environ Res Public Health, 2020; 17: 2227
- 6. Rheumatol Int, 2014; 34: 1607–12
- 7. Clin Exp Rheumatol, 2012; 30(6 Suppl 74): 10–7
- 8. Ann Pharmacother, 2001; 35: 702–6; Clin Exp Rheumatol, 2010; 28(6 Suppl 63): S131–3
- 9. Pediatr Rev, 2014; 35: 510–8
- 10. Arthritis Res Ther, 2010; 12: R79
- 11. Man Ther, 2015; 20: 257–64
- 12. Br J Health Psychol, 2017; 22: 186–206
- 13. N Engl J Med, 2010; 363: 743–54
- 14. BMJ, 2018; 360: k851
- 15. Int J Yoga, 2019; 12: 206–17
- 16. Pain, 2014; 155: 261–8; Clin Rheumatol, 2017; 36: 2825–33
- 17. J Altern Complement Med, 2010; 16: 397–409
- 18. Int Med Res, 1990; 18: 201–9
- 19. Clin Exp Rheumatol, 2017; 35 Suppl 105(3):
- 20–7; J Clin Psychopharmacol, 2014; 34: 277–8; Complement Ther Med, 2019; 43: 181–7
- 20. Scand J Rheumatol, 1991; 20: 294–30221. Clin Exp Rheumatol, 2007; 25: 182–8
- 22. J Rheumatol, 2012; 39: 1125–9
