Co to jest mikrobiota i jakie pełni funkcje?

Wykazano, że wszystkie gatunki drobnoustrojów jelitowych występujących u jednej osoby zawierają łącznie 3,3 mln genów, co w porównaniu z mniej więcej 23 tys. genów w genomie człowieka jest ogromną liczbą, a to wiele mówi o znaczeniu i potencjalnym wpływie tych mikroorganizmów na zdrowie człowieka. Całość tworzy wewnętrznie złożoną sieć interakcji na linii mikroby–mikroby oraz mikroby– gospodarz. Najnowsze badania potwierdzają, że mikrobiota jelitowa, jeśli został zaburzony jej prawidłowy skład, może mieć także związek z rozmaitymi chorobami atakującymi główne układy organizmu.

Jak działa mikrobiota?

Mikrobiota za pośrednictwem specyficznych metabolitów, które sama wytwarza i które wpływają na funkcjonowanie układu pokarmowego, nerwowego i immunologicznego (a także stanowią substraty dla licznych szlaków biochemicz­nych, przez co pośrednio pełnią funkcje regulacyjne w prze­wodzie pokarmowym), zmniejsza stan zapalny i moduluje odpowiedź odpornościową, a tym samym wpływa na prze­bieg wielu chorób. Najważniejsze spośród tych metabolitów to powstające w procesie fermentacji błonnika krótkołańcu­chowe kwasy tłuszczowe, które są istotnym źródłem energii dla błony śluzowej jelit, oraz kwasy żółciowe).

Mikrobiota syn­tezuje również składniki odżywcze z substratów, które w prze­ciwnym razie byłyby niestrawione przez gospodarza, a także liczne przyswajane przez nas witaminy (w tym witaminę K i witaminy z grupy B). Znaczenie ma również to, że pomaga ona zachować integralność i wytrzymałość nabłonkowej bariery jelitowej, co jest kluczowe dla naszego zdrowia i do czego jeszcze wrócę. Nie licząc trawienia, mikrobiota jelitowa bierze również udział w regulacji układu hormonalnego, zdrowia umysłowego i układu odpornościowego. Przyjmuje się, że wszystkie te działania mikrobioty są moż­liwe, jeśli jej jakościowy i ilościowy skład można uznać za pra­widłowy, czyli jest ona zdrowa.

Z czego składa się mikrobiota?

Ta dynamiczna społeczność składa się głównie z bakterii, ale także – w mniejszym stopniu – z grzybów i wirusów. Badania wykazują, że bardziej zróżnicowana mikrobiota korzystnie wpływa na stan naszego zdrowia. Chociaż nie zidentyfikowano jej optymalnego składu (i nie wiadomo, czy kiedykolwiek to nastąpi, bo być może jest on kwestią uwarunkowań osobni­czych), niektóre gatunki bakterii wydają się szczególne ważne dla naszego zdrowia, co dotyczy głównie Bacteroides i Firmicutes, które budują mikrobiotę w 90% (zawartość grzybów wynosi mniej niż 1%). Skład mikrobioty jelitowej ma ogromne znacze­nie dla naszego zdrowia, jednak zależy ono przede wszystkim od zrównoważonej komunikacji między mikrobiotą a gospo­darzem, która jest prowadzona za pośrednictwem rozmaitych szlaków metabolicznych i sygnalizacyjnych.

Co wpływa na skład mikrobioty?

Mikrobiota jelitowa rozwija się już we wczesnym dzieciń­stwie. Proces ten do tego stopnia zależy od rodzaju porodu (pochwowy lub przez cesarskie cięcie) i przyjmowania przez kobietę antybiotyków w dniach poprzedzających rozwią­zanie, a także od rodzaju spożywanego przez oseska mleka (matczyne bądź modyfikowane), że dominujące gatunki bakterii różnią się w poszczególnych grupach noworodków. Różnorodność składu mikrobioty zwiększa się w sposób ciągły w okresie wczesnego rozwoju dziecka, po czym osiąga pewną stabilność. Skład ten może być jednak modyfikowany przez rozmaite czynniki i wydarzenia życiowe, które działają niekiedy synergicznie.

Względna obfitość poszczególnych gatunków zmienia się więc w zależności od wielu czynni­ków, które można podzielić na wewnętrzne (genetyka, płeć i hormony, starzenie się itp.) oraz zewnętrzne (m.in. nawyki żywieniowe, tusza, miejsce zamieszkania, siedzący tryb życia, status społeczno-ekonomiczny, kontakt ze zwierzętami, sto­sowanie antybiotyków i występowanie chorób). Nie jesteśmy w stanie sprawować kontroli nad czynnikami wewnętrznymi odpowiadającymi za dysbiozę, ale możemy wpływać na pewne czynniki zewnętrzne związane z naszym codziennym życiem, a tym samym – modyfikować mikrobiotę jelitową.