Naturalne sposoby na dolegliwości ciążowe

Ciąża to jeden z najpiękniejszych, ale i najtrudniejszych okresów w życiu kobiety - w jej ciele zachodzi wówczas wiele zmian utrudniających normalne funkcjonowanie. Co więcej rzeczywiście stosowane dotychczas metody łagodzenia dolegliwości, zwłaszcza bólowych czy gastrycznych, nie zawsze będą wskazane, ponieważ wiele z nich ma działanie poronne lub może uszkodzić płód. Dotyczy to nawet popularnych przeciwbólowych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Jedno z badań pokazuje, że ich przyjmowanie podnosi ryzyko poronienia o 80%! Również aspiryna prawdopodobnie zwiększa to prawdopodobieństwo. Co prawda nie wykazano poronnego działania paracetamolu, ale ten z kolei może sprzyjać rozwojowi astmy u dziecka, co wykazali norwescy naukowcy¹. Dlatego dla pewności najlepiej skonsultować z lekarzem przyjmowanie jakichkolwiek środków farmakologicznych.

Wbrew pozorom podobnie rzecz ma się z lekami roślinnymi. Choć działają one zdecydowanie łagodniej i są bezpieczniejsze niż syntetyki, wciąż zawierają w swoim składzie wiele substancji aktywnych o udowodnionym lub niezbadanym wpływie na rozwój dziecka. Przykładowo ze względu na genotoksyczność niektórych składników aloesu zaleca się unikanie go w I trymestrze ciąży². Według monografii European Scientific Cooperative on Phytotherapy (ESCOP), naukowej organizacji zajmującej się roślinnymi lekami, ciężarne nie mogą stosować też m.in. ziela piołunu, olejku anyżowego i koperkowego, kłącza pluskwicy groniastej, nasion kozieradki, kory kruszyny, liści miłorzębu, kłącza i korzenia lukrecji, owoców jałowca, korzenia rzewienia, liści szałwii i mącznicy³.

Co zatem robić, kiedy pojawią się atak migreny, dokuczliwe obrzęki lub nudności? Istnieje wiele sposobów, które mogą złagodzić dolegliwości, nie wpływając negatywnie na zdrowie dziecka. Abyś była przygotowana na jak najwięcej trudnych sytuacji, przygotowałem krótki przegląd najczęstszych ciążowych dolegliwości ze wskazówkami, jak sobie z nimi radzić, jeśli staną się Twoim udziałem.

Migrena w ciąży

Jeśli przed ciążą cierpiałaś na ataki tego rodzaju bólu głowy, mam dobrą wiadomość - ok. 50-80% kobiet doświadcza redukcji ich częstości i natężenia lub całkowitego ustania w okresie ciąży⁴. Złe wieści są takie, że jeśli nie znajdziesz się w tej grupie szczęśliwców, trudno będzie pokonać dolegliwości, ponieważ - jak słusznie zauważyłaś - większość stosowanych leków może mieć niekorzystny wpływ na dziecko. Dlatego podstawą będzie tu unikanie potencjalnych czynników spustowych, czyli zapobieganie atakom.

Dieta Choć reakcja na poszczególne pokarmy jest zwykle indywidualna, zasadniczo zaleca się unikanie serów, czekolady, tłustych potraw, owoców cytrusowych i orzechów, ograniczenie soli i cukrów, a u osób pijących kawę zmniejszenie spożycia kofeiny⁵.

Styl życia Regularny aerobowy wysiłek fizyczny i odpowiednia dawka snu pomogą zmniejszyć częstotliwość ataków. Choć wyeliminowanie stresu z codziennego życia jest niemożliwe, zaleca się unikanie nagłych zmian jego poziomu. Pomocne mogą okazać się tu takie metody jak biofeedback, relaksacja lub terapie poznawczo-zachowawcze⁶.

Nudności i ciąża

To często jedna z pierwszych zauważalnych oznak zajścia w ciążę. Mogą zdarzyć się o każdej porze dnia, choć najczęstsze są te poranne - występują u ok. 80% kobiet⁷. Te wczesne sygnały ciąży są spowodowane zmianami hormonalnymi (wzrost poziomu estrogenu i progesteronu, które początkowo są produkowane tylko przez jajniki, a po kilku tygodniach ciąży także przez rozwijające się łożysko) i metabolicznymi (zmniejszona aktywność układu trawiennego). Utrzymują się zwykle do 13.-15. tygodnia ciąży. Jeżeli po tym czasie nie ustępują, to kojarzone są głównie z bodźcami ze strony układu pokarmowego, takimi jak duża objętość posiłków czy produkty i wysokotłuszczowe. Nudności i mdłości są często zapowiedzią wymiotów, które z kolei mogą stanowić komplikację ciążową prowadzącą do odwodnienia oraz innych zmian, ze spadkiem masy ciała ciężarnej włącznie⁸. Jak uniknąć tego problemu?

Śniadanie Poranne nudności najlepiej łagodzi podwyższenie poziomu glukozy w organizmie poprzez przyjęcie węglowodanów (np. suchego herbatnika) tuż po przebudzeniu, jeszcze w łóżku, a po wstaniu zjedzenie lekkiego śniadania. Dopiero w późniejszej porze dnia wybierz bardziej treściwy posiłek - unikaj jednak dań smażonych i tłustych, a także ekspozycji na ich zapach podczas gotowania.

Mniejsze porcje Jedz częściej, ale małe posiłki. Aby obniżyć objętość spożywanych produktów, można wyeliminować dodawanie do nich napojów. Zaleganie treści pokarmowej w żołądku sprzyja nasileniu nudności.

Imbir jest rośliną, którą wykorzystuje się w celu redukowania nudności i wymiotów o różnej etiologii - także u kobiet w ciąży. Jego stosowanie nie powoduje wzrostu ryzyka wad wrodzonych, poronień, niskiej masy urodzeniowej, czy efektów teratogennych. Badania wykazują, że przyjmowanie imbiru w ciągu pierwszych 15 tygodni ciąży redukuje występowanie łagodnych i umiarkowanych nudności o 46%, a wymiotów o 51%⁹. Można stosować świeży korzeń (np. przeżuwać jego plasterek), napary, tabletki lub herbaty.

Zgaga w ciąży

To uczucie bolesności określane jest jako palenie lub pieczenie przełyku. Za główny czynnik wywołujący zgagę uważa się kwas żołądkowy przedostający się do niego w wyniku tzw. refluksu (odpływu) żołądkowo-przełykowego. Kwas solny drażni śluzówkę przełyku i powoduje bolesne uczucie pieczenia w dołku podsercowym, promieniujące do gardła, oraz gorzko-kwaśny smak w ustach.

U ciężarnych zgaga najczęściej zaczyna pojawiać się na początku III trymestru w wyniku nieprawidłowej diety. Zmniejszenie dolegliwości można osiągnąć poprzez ograniczenie spożycia kwaśnych owoców zawierających znaczne ilości kwasów organicznych (pomarańczy, grejpfrutów, cytryn), niektórych warzyw (por, cebula, ostra papryka), a także octu. Z diety należy wyeliminować chleb razowy, zwłaszcza na zakwasie, ogórki i kapustę kiszoną, tłuste sosy, sos pomidorowy, zasmażki, słodycze, pikantne przyprawy, kawę i czekoladę¹⁰.

Mleko i jego naturalne przetwory mogą przynieść czasową ulgę przy ataku zgagi.

Siemię lniane również łagodzi dolegliwości i jest dozwolone w ciąży - 1 łyżeczkę zalej szklanką zimnej wody i gotuj do uzyskania konsystencji rzadkiego kisielu¹⁰.

Wzdęcia w czasie ciąży

Również najczęściej w III trymestrze wiele kobiet zmaga się z nadprodukcją gazów, których zdrowy organizm wytwarza 180-520 g dziennie. Ich nadmiar jest wynikiem zakłóconego procesu trawienia i fermentacji. Powoduje to nieprzyjemne, bolesne uczucie nadmuchanego brzucha i rozpierania, napadowe kurcze jelit (tzw. kolkę), głośne przelewanie się w jamie brzusznej, odbijanie oraz powstawanie kłopotliwych tzw. wiatrów. Gazy gromadzące się w przewodzie pokarmowym to połykane przy jedzeniu i piciu powietrze oraz produkty powstające głównie w czasie fermentacji niestrawnych części pożywienia: wodór, metan, dwutlenek węgla, azot, indol, skatol¹¹.

Do grupy produktów, które są w wysokim stopniu odpowiedzialne za wywoływanie wzdęć należą te bogate w węglowodany oraz tłuszcze, a także rośliny strączkowe, jak groch i fasola. Ta ostatnia może zwiększać produkcję gazów nawet 10-krotnie w stosunku do ilości uznanej za normalną¹². Unikaj też wzdymających produktów (kapusta, brukselka, szparagi, świeże pieczywo, pieczywo razowe), słodyczy i miodu.

Rozkurczowe właściwości mają koper włoski, kminek i rumianek.

Jak leczyć zaparcia w ciąży?

To bardzo częsty objaw, który występuje już we wczesnym okresie ciąży. Zwykle zaparcia wywołuje ucisk powiększającej się macicy na dolny odcinek odbytnicy, co utrudnia ruchy robaczkowe jelit, ale czasem problemy wynikają z braku aktywności fizycznej lub nadmiernego stresu. W ciąży nie przyjmuj środków przeczyszczających! Spożywanie błonnika w ilości 20-40 g dziennie jest najlepszą metodą zapobiegania występowaniu zaparć¹³.

Błonnik znajdziesz zwłaszcza w otrębach i produktach zbożowych oraz świeżych i suszonych owocach (morele, śliwki). Pamiętaj jednak, by nie przesadzić z jego ilością, ponieważ zmniejsza on wchłanianie wielu potrzebnych w czasie ciąży składników odżywczych, np. wapnia, cynku i żelaza. Stąd też przy diecie bogatej w błonnik należy szczególnie dbać o odpowiednią podaż tych minerałów¹⁴.

Obrzęki nóg w czasie ciąży

Podczas ciąży bardzo duża część przyrostu wagi spowodowana jest zatrzymaniem wody w organizmie (od 6 nawet do 8,5 kg). Skutkiem nadmiaru płynów w ustroju oraz utrudnionego odpływu krwi z tkanek są bardzo charakterystyczne obrzęki, dokuczające w drugiej połowie ciąży. Na ogół pojawiają się pod koniec dnia, zwłaszcza w okolicy dłoni, stóp oraz stawów skokowych, a nasilają się na skutek wysiłku fizycznego i/lub wysokich temperatur. Czasem ulgę przynosi odpoczynek z uniesionymi nogami.

Jeśli jednak obrzęki nie mijają po nocnym śnie (trwają dłużej niż 24 godz.) i obejmują ręce i twarz, należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem, ponieważ mogą być objawem zatrucia ciążowego - gestozy¹⁵.

Mniej soli Podczas ciąży wzrasta zapotrzebowanie na jod, głównie w I trymestrze - zaleca się przyjmowanie 150-200 μg na dobę (150 μg poprzez suplementację preparatami jodku potasu, a resztę z soli kuchennej)¹⁶. Jednak kobiety, które mają obrzęki, nie powinny stosować dodatku soli do potraw. By poprawić ich smak, można użyć naturalnych przypraw i ziół (koperek, ziele angielskie, liście pietruszki, majeranek, szczypiorek, cebula, czosnek, sok cytrynowy, kminek).

Manualny drenaż limfatyczny przyspiesza odprowadzanie chłonki oraz ułatwia jej przepływ poprzez węzły chłonne, a co ważne - może być z powodzeniem stosowany u ciężarnych. W wyniku tego typu masażu poza znacznym złagodzeniem obrzęków dochodzi do zmniejszenia napięcia skóry i tkanki podskórnej. Poza tym ma on charakter uspokajający i relaksujący¹⁷.

Pończochy uciskowe W przypadku często nawracających dolegliwości warto korzystać z materiałów kompresyjnych oddziałujących bezpośrednio na skórę objętą obrzękiem. Materiał taki mogą stanowić pończochy uciskowe lub wielowarstwowe bandaże.

Kinezyterapia, czyli leczenie ruchem, poza ograniczeniem przyrostu masy ciała w ciąży znacząco wpływa na redukcję obrzęków. Wskazana jest zwłaszcza aktywizacja nóg, która powoduje wzmożoną pracę układu krążenia (np. jazda na rowerze stacjonarnym, którego stabilność nie powoduje ryzyka upadku, a także spacery, pływanie - dodatkowo przynosi ulgę przy bólu pleców - joga i pilates). Tempo ćwiczeń powinno być wolne, a intensywność umiarkowana - zbyt duży wysiłek fizyczny może doprowadzić do powiększenia się obrzęku i powodować ból, co stanowi sygnał ostrzegawczy¹⁸.

Taping Skuteczna w terapii obrzęków kończyn dolnych i bólów kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego jest aplikacja specjalnego, elastycznego plastra-taśmy. W celu przeciwdziałania dolegliwościom lub ich zmniejszenia zakłada się go spiralnie wokół kończyny dolnej, obejmując udo, następnie łydkę, aż do stawu skokowego¹⁹.

Ciąża i żylaki nóg

Zmiany w układzie hormonalnym, zwiększenie masy ciała, ograniczona aktywność, powiększenie się macicy, wzrost objętości przepływającej krwi - wszystko to sprawia, że w ciąży kobiety są bardziej narażone na rozwój niewydolności żylnej. Co więcej u wieloródek to ryzyko jest 2 razy wyższe. Najwięcej zmian w obrębie naczyń krwionośnych (do 80%) pojawia się w I trymestrze, co wiąże się ze zmianami stężenia hormonów.

Ruch Regularny wysiłek fizyczny pozwala na skuteczną profilaktykę chorób naczyń krwionośnych - u 40% systematycznie aktywnych kobiet w ciąży nie zaobserwowano przejawów niewydolności żylnej. Jednocześnie ćwiczyło tylko 14% kobiet z oznakami tego schorzenia²⁰.

Otyłość zwiększa ryzyko niewydolności żylnej, a nawet choroby zakrzepowo-zatorowej i krwotoku porodowego - głównej przyczyny umieralności rodzących kobiet. Prawidłowy przyrost masy ciała w ciąży to 9-14 kg.

Zakażenia dróg moczowych u ciężarnych

To dolegliwości, które ze względów anatomicznych zdecydowanie częściej dotyczą kobiet niż mężczyzn. U ciężarnych są równie powszechne, a dodatkowo powiększająca się macica powoduje ucisk na moczowody, co utrudnia odpływ moczu z nerek - największe ryzyko występuje między 9. a 17. tygodniem.

Nieleczone zakażenia dróg moczowych mogą doprowadzić do przedwczesnego porodu lub obniżenia masy urodzeniowej dziecka²¹. Dlatego ok. 16. tygodnia ciąży wykonuje się posiew moczu w celu wykluczenia bezobjawowej bakteriurii, która leczona jest odpowiednimi antybiotykami (zwykle beta-laktamowymi). Aby jednak uniknąć nawracania problemu, warto wypróbować naturalny, znany wieloletniej tradycji środek.

Żurawina, bo o niej mowa, wykazuje udowodnione w badaniach działanie przeciwbakteryjne. Wykazano, że podczas wypijania przez kobiety ciężarne 240 ml soku żurawinowego dziennie nie pojawiły się żadne działania niepożądane, a stosowanie go prowadziło do zmniejszenia częstości występowania zakażeń dróg moczowych²².

W czasie ciąży i laktacji zaleca się, aby nie przesadzać z dzienną dawką żurawiny, ponieważ długotrwałe spożywanie soku z tych owoców może powodować zaburzenia żołądkowo-jelitowe.

Witamina C w połączeniu z siarczanem żelaza (przyswajalna postać żelaza) i kwasem foliowym może obniżyć ryzyko rozwinięcia się zakażenia. W pewnym badaniu przeprowadzonym na kobietach w ciąży stwierdzono, że skuteczne były nawet niewielkie dawki (kolejno 100, 200 i 5 mg)²³.

Higiena Aby uniknąć nawracających zakażeń, najlepiej zrezygnuj z długich kąpieli w wannie, zwłaszcza w zbyt ciepłej wodzie i z dodatkiem środków pieniących. Pamiętaj także o codziennym podmywaniu - jak również przed stosunkiem płciowym - oraz przyjmowaniu odpowiedniej ilości płynów, by wspomóc diurezę²⁴.

Ciąża i niedokrwistość

Stan, w którym stężenie hemoglobiny oraz całkowita masa krwinek czerwonych spadają poniżej poziomu zapewniającego właściwe utlenienie tkanek (11 g/dl w I i III trymestrze oraz poniżej 10,5 g/dl w II trymestrze) jest u kobiet ciężarnych zjawiskiem powszechnym: według różnych opracowań częstość występowania anemii wynosi od 30 do 70%²⁵.

Najczęściej u ciężarnych pojawia się niedokrwistość związana z niedoborem żelaza, której w 25% przypadków towarzyszy obniżony poziomi kwasu foliowego i witaminy B₁₂. Powoduje ona zmniejszenie możliwości przenoszenia tlenu do komórek zarówno kobiety, jak i płodu, co opóźnia jego rozwój i przyczynia się do wad wrodzonych, przedwczesnego porodu i zmniejszenia kurczliwości macicy.

Żelazo By uniknąć niedokrwistości, już w okresie planowania ciąży należy zadbać o odpowiednią podaż tego pierwiastka. Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego suplementacja powinna być wdrażana u kobiet stosujących dietę wegetariańską, z niedokrwistością występującą przed ciążą lub zaburzeniami wchłaniania oraz zawsze po 8. tygodniu ciąży²⁶. Zapotrzebowanie gwałtownie wzrasta od II trymestru, co związane jest przede wszystkim z intensywnym wzrostem płodu i łożyska. Najlepiej równocześnie sięgać po większe ilości produktów bogatych w witaminę C, która zwiększa wchłanianie tego pierwiastka.

Kwas foliowy należy przyjmować już 6 miesięcy przed planowanym poczęciem, aż do końca II trymestru. Istotna jest również dieta. Dobrymi źródłami kwasu foliowego są ciemnozielone warzywa, produkty zbożowe z pełnego przemiału, nasiona roślin strączkowych i owoce. Dużą dawkę witaminy B₁₂ zawierają mięso, ryby, jaja, mleko i produkty mleczne.

Infekcje w ciąży

Jeśli w ciąży dopadnie Cię przeziębienie, wypróbuj echinaceę (jeżówkę purpurową). Na podstawie badań przeprowadzonych na grupie 206 kobiet (112 było w I trymestrze) stwierdzono, iż stosowanie jeżówki purpurowej nie wiąże się z podwyższonym ryzykiem deformacji u płodów, istotnymi różnicami w przebiegu porodu czy masie ciała noworodków. Badane kobiety zgłaszały natomiast poprawę funkcjonowania układu oddechowego²⁷.