Nasze magazyny
To prawda, że stres pomaga nam przetrwać i zaadaptować się do zmiennych warunków środowiska, a także pozwala zareagować niemalże instynktownie w przypadku zagrożenia. Gdy jednak towarzyszy nam codziennie, umęczony organizm zaczyna w końcu zawodzić. Adaptogeny nie uczynią z nas superbohaterów, którym stres jest zupełnie obcy. Sprawią jednak, że łatwiej sobie z nim poradzimy i uodpornią nasz organizm na jego skutki, które są powiązane z rozwojem chorób cywilizacyjnych.
Rośliny adaptogenne nie wykazują działania leczniczego, tylko mobilizują organizm do zwalczania zagrożenia. Co ważne, oddziałują wszechstronnie. Przede wszystkim chronią układ nerwowy przed uszkodzeniami i stymulują jego aktywność. Działają też antydepresyjnie, uspokajają i wyciszają. Zwiększają nasze zdolności poznawcze, ułatwiają uczenie się i poprawiają pamięć. Usuwają zmęczenie i przyspieszają regenerację organizmu po wysiłku. Oddziałując na układ endokrynny, przywracają równowagę hormonalną, szczególnie na linii podwzgórze-przysadka- nadnercza, która jako pierwsza reaguje na sytuacje stresowe wyrzutem hormonów nadnerczy, w tym kortyzonu, którego nadmiar osłabia układ immunologiczny. Adaptogeny ograniczają także wytwarzanie wolnych rodników tlenowych uszkadzających tkanki, co zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób autoimmunologicznych oraz alergii. Chronią również wątrobę i układ pokarmowy przed wymuszonymi stresem niekorzystnymi zmianami w metabolizmie, a ponadto przywracając prawidłowe ciśnienie krwi, zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób serca1.
Dobry i zły stres
- Eustres, czyli stres pozytywny, motywuje do działania, dodaje sił, odwagi i wyostrza nasze zmysły. Pozwala zmierzyć się z wyzwaniami. Za jego wystąpienie odpowiada adrenalina, która pobudza i na krótko zwiększa sprawność organizmu. Jednak jej działanie ustępuje już po 30 minutach, a organizmem zaczyna wtedy rządzić kortyzol. Jego zadaniem jest długotrwałe podtrzymanie efektów działania adrenaliny
- Distres, czyli stres negatywny, pojawia się wtedy, gdy utrzymujący się zbyt długo eustres zaczyna wykraczać poza możliwości adaptacyjne naszego organizmu. Niekorzystnie wpływa na samopoczucie fizyczne i psychiczne, prowadzi do rozregulowania metabolizmu i zaburzeń psychicznych. Winnym tego stanu jest utrzymujący się zbyt długo wysoki poziom kortyzolu we krwi
Wąkrotka azjatycka (gotu kola) - poprawia pamięć i koncentrację, działa uspokajająco i przeciwdepresyjnie. Neutralizuje działanie wolnych rodników tlenowych, chroni komórki nerwowe przed uszkodzeniem i opóźnia zachodzące w nich procesy starzenia. Pozwala dzięki temu zachować sprawność intelektualną do późnej starości. Działa przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Hamuje również rozwój nowotworów2.
Witania ospała (żeń-szeń indyjski, ashwagandha) - działa przeciwzapalnie i zwiększa odporność organizmu, a także jego wydolność przy dużym wysiłku (fizycznym i umysłowym). Poprawia pamięć i koncentrację. Sprzyja odbudowie zniszczonych połączeń pomiędzy neuronami w przebiegu schorzeń neurodegeneracyjnych, takich jak demencja, alzheimer i choroba Parkinsona. Wykazuje działanie uspokajające i przeciwdepresyjne na poziomie zbliżonym do leków. Zapobiega wrzodom w przewodzie pokarmowym, rozwijającym się w wyniku przewlekłego stresu3.
Ich sekret
Większość roślinnych adaptogenów zawiera kombinację związków fenolowych i triterpenoidów, których sekret działania tkwi w strukturalnym podobieństwie do substancji wytwarzanych przez nasz organizm. Fenole zbliżone są bowiem budową do katecholamin, pełniących funkcję neuroprzekaźników i hormonów. Z kolei struktura triterpenoidów jest bardzo podobna do kortykosterydów, hormonów, których zadaniem jest regulowanie odpowiedzi hormonalnej na stres. Pozostałe składniki aktywne adaptogenów regulują działanie enzymów, białek i metabolizmu na poziomie komórkowym1
Różeniec górski (arktyczny korzeń, hong jing tian) - zmniejsza w organizmie poziom hormonów stresu, głównie kortyzolu, równocześnie zwiększając ilość serotoniny, zwanej hormonem szczęścia. Działa dzięki temu przeciwdepresyjnie i poprawia samopoczucie psychiczne. Pomaga osobom z tzw. wypaleniem zawodowym. Chroni komórki układu nerwowego przed szkodliwym wpływem obecnych w pożywieniu ekscytotoksyn, czyli substancji chemicznych nadmiernie pobudzających komórki mózgu, co doprowadza do ich obumierania wskutek przemęczenia. Poprawia ogólną wydolność organizmu, zmniejsza objawy przewlekłego zmęczenia. Pomaga utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi4.
Światowa Organizacja Zdrowia określiła stres jako główną chorobę cywilizacyjną XXI wieku. Aż 77% światowej populacji odczuwa jego fizyczne skutki, a 73% - psychiczne
Bakopa drobnolistna (bakopa, brahmi) - poprawia pamięć i koncentrację. U dzieci cierpiących na ADHD podnosi zdolności poznawcze i uspokaja, a u dorosłych wycisza negatywne emocje. Chroni komórki nerwowe przed uszkodzeniem powodowanym przez wolne rodniki tlenowe, zmniejsza również intensywność procesów zapalnych w tkance nerwowej. Poprawia funkcje poznawcze u chorych na demencję, chorobę Alzheimera i po udarze, ponieważ zwiększa poziom neuroprzekaźników w mózgu i poprawia jego ukrwienie. Wspomaga również regenerację połączeń pomiędzy neuronami5.
Lakownica lśniąca (grzyb reishi) - działa przeciwnowotworowo, regulując funkcjonowanie układu odpornościowego i hamując wzrost naczyń krwionośnych odżywiających guza. Ogranicza również rozprzestrzenianie się komórek przerzutowych w organizmie. Zapobiega infekcjom bakteryjnym i wirusowym, zwiększając odporność organizmu, oraz zwalcza zakażenie. Reguluje poziom glukozy we krwi i zwiększa wydzielanie insuliny. Działa ochronnie na wątrobę i przyspiesza jej regenerację. Przeciwdziała także stłuszczeniu i marskości wątroby6.
Przewlekły stres
Wiele chorób cywilizacyjnych ma jedno ze swoich źródeł w przewlekłym stresie. Należą do nich: otyłość, nowotwory, cukrzyca i insulinooporność, choroby krążenia (nadciśnienie, choroba wieńcowa, miażdżyca), schorzenia autoimmunologiczne i neurodegeneracyjne (demencja, alzheimer). Stres odpowiada również za zaburzenia psychiczne (depresja, dysfunkcje seksualne, trudności z koncentracją), bezsenność, zespół przewlekłego zmęczenia, upośledzenie odporności. Jest ponadto powodem występowania bólu (głowy, kręgosłupa, brzucha) o nieustalonej przyczynie1
Cytryniec chiński (wu wei zi) - działa ochronnie na wątrobę i przyspiesza jej regenerację. Poprawia kondycję psychiczną, łagodzi objawy niepokoju i rozdrażnienia. Zwiększa zdolność do uczenia się i koncentracji, szczególnie u chorych dotkniętych chorobą Alzheimera i Parkinsona oraz zespołem ADHD. Zmniejsza także uczucie przewlekłego zmęczenia i osłabienia. Zapobiega uszkodzeniom tkanek wywołanym przez wolne rodniki tlenowe, co opóźnia efekty starzenia. Działa przeciwnowotworowo, zmuszając komórki nowotworowe do apoptozy, czyli samobójstwa. Reguluje ciśnienie krwi i zapobiega zawałom. Przeciwdziała powstaniu otyłości, ponieważ hamuje namnażanie komórek tłuszczowych w tłuszczu podskórnym7.
Szczodrak krokoszowaty (leuzea krokoszowata, korzeń marala) - działa pobudzająco na układ nerwowy. Niweluje działanie środków nasennych. Podnosi ciśnienie krwi i rozszerza naczynia obwodowe, poprawiając tym samym krążenie. Jest też doskonałym środkiem łagodzącym objawy depresji oraz schizofrenii. Reguluje wydzielanie hormonów w gruczołach endokrynnych. Wpływa również na proces trawienia oraz obniża poziom glukozy i cholesterolu we krwi8. Nalewka z korzenia szczodraka poprawia zarówno samopoczucie fizyczne, jak i psychiczne.
Kamila Makowska-Serkis
Bibliografia
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3991026/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3116297/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3252722/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3541197/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3746283/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK92757/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5378736/
- https://panacea.pl/articles.php?id=3010
