Czy można rozchorować się ze stresu?

Przewlekły stres jest czynnikiem ryzyka rozwoju nawet 90% różnorodnych chorób. Pisze o tym obszernie w swojej książce pt. „Stres, metabolizm, kortyzol” dr n. med. Ludwig M. Jacob.

Artykuł na: 9-16 minut
Zdrowe zakupy

Odpowiedź organizmu na sytuację stresową to ciąg skomplikowa­nych reakcji chemicz­nych zachodzących w różnych narządach i układach. Kiedy mózg otrzyma sygnał o niebezpie­czeństwie, przysadka mózgowa zaczyna produkować adrenokorty­kotropinę (ACTH), która pobudza nadnercza do wytwarzania innych hormonów: adrenaliny i kortyzolu. Ta pierwsza przyspiesza oddech i bicie serca oraz podnosi ciśnienie krwi, by lepiej dotlenić komórki. Z kolei kortyzol pobudza wątrobę do uwalniania glukozy i tłuszczów stanowiących paliwo komórkowe1.

Jak przewlekły stres wpływa na zdrowie?

Wszystkie te zmiany bio­chemiczne odczuwamy jako natychmiastowe skutki stresu, do których można zaliczyć symp­tomy mięśniowe (jak napięcie mięśni twarzy i szyi czy zaci­śnięte szczęki), spłycony i szybki oddech, reakcje bólowe lub dolegliwości ze strony układu pokarmowego (biegunki, zapar­cia, brak lub nadmiar apetytu).

Gdy sytuacja stresowa mija, stop­niowo ustaje produkcja adrenaliny i kortyzolu, funkcje ciała wracają do normy, a organizm wraca do stanu homeostazy. Jeśli jednak problem nie zostanie rozwiązany, dochodzi do wyczerpania gruczołów, co naj­silniej odczuwają układy endokry­nologiczny i autonomiczny układ nerwowy. Energia zużywana jest na nieustanne podtrzymywanie napięcia w danej części organizmu, przez co brakuje jej na podstawowe życiowe funkcje. Wyczerpanie tych zasobów osłabia też układ odpornościowy. Z fizjologicznego punktu widzenia przewlekły stres skutkuje m.in. wzrostem ciśnienia krwi, drastycznym spadkiem wap­nia i magnezu, zaburzeniami rytmu pracy serca, wahaniami poziomu cukru we krwi (nad­mierne wydzielanie insuliny) oraz podwyższeniem stężenia wolnych kwasów tłuszczowych we krwi2.

Krótkotrwały stres może wykazywać korzystne działanie, stajemy się bardziej wydajni i zmotywowani. Jednak kiedy jest przewlekły, sytuacja diametralnie się zmienia - z chronicznego stresu nie wynikają żadne korzyści, za to lista strat jest długa.

Jakie choroby może wywoływać przewlekły stres?

Krótkotrwałe i odwracalne natychmiastowe reakcje na stres mogą przejść w stan chorobowy, zwłaszcza że ponowne pojawienie się sytuacji stresowej oddziałuje na osłabiony organizm jeszcze silniej, powodu­jąc coraz większe spustoszenie. Z czasem pojawiają się choroby odnoszące się zarówno do zdro­wia psychicznego, jak i fizycznego – przewlekły stres przyczynia się do rozwoju nawet 80-90% scho­rzeń, w tym cywilizacyjnych!

Zespół metaboliczny i cukrzyca

Zbiór wzajemnie powiązanych czynników zwiększających istot­nie ryzyko rozwoju miażdżycy, cukrzycy typu 2 oraz powikłań naczyniowych, czyli zespół meta­boliczny, może być wynikiem przewlekłego narażenia na stres. Badania wykazują wyraźny związek między wysokim pozio­mem kortyzolu a występowaniem zespołu metabolicznego i insulino­oporności3. Hormon stresu hamuje bowiem wychwyt glukozy przez tkanki obwodowe (do których należą np. tarczyca i nadnercza).

Duże znaczenie mają tu rów­nież nadmierna aktywność osi HPA(podwzgórze-przysadka-nad­nercza) oraz podwyższona pro­dukcja kwasów tłuszczowych. Z czasem zaburzenie metabolizmu węglowodanów, tłuszczów i białek oraz nieprawidłowe wydzielanie insuliny może nawet prowadzić do rozwoju cukrzycy typu 2. W jednym z badań z udzia­łem ponad 5 tys. osób w wieku 29-66 lat, prowadzonym przez ponad 12 lat, okazało się, że ryzyko rozwoju tej choroby u ochotników pracują­cych w stresujących warunkach jest nawet o 45% wyższe4. Dotyczyło to zarówno kobiet, jak i mężczyzn.

Otyłość

Podwyższony poziom kortyzolu wpływa nie tylko na aktywność insuliny, ale również zmienia metabolizm tkanki tłuszczowej oraz podział energii w organi­zmie, przez co sprzyja otyłości.

  • Po pierwsze, z fizjologicznego punktu widzenia nadmierny stres hamuje termogenezę i indukuje oporność na leptynę – białko wydzie­lane głównie przez tkankę tłusz­czową, które odgrywa istotną rolę w regulowaniu pobierania pokarmu (zmniejszaniu apetytu) i gospo­darce energetycznej organizmu5.
  • Po drugie, przewlekłe napięcie sprzyja sięganiu po niezdrowe prze­kąski, zwłaszcza u kobiet6. Tutaj rów­nież najistotniejszy wydaje się korty­zol, którego nadmiar wzmaga apetyt na cukier i żywność bogatą w tłusz­cze. Dodatkowo osłabia on nadnercza, co z kolei zwiększa magazynowanie tkanki tłuszczowej – przewlekły nad­miar hormonu stresu we krwi prowa­dzi zwykle do jej charakterystycznego przemieszczenia się w górne partie ciała (tzw. bawoli kark, okrągła twarz, otyłość brzuszna, chude kończyny).

Choroby serca

Największe przeprowadzone dotych­czas badanie, w którym analizowano związek stresu z zawałem mięśnia sercowego, objęło 24 767 osób z 52 krajów z Azji, Europy, Środ­kowego Wschodu, Afryki, Australii oraz Północnej i Południowej Ame­ryki, w tym ponad 11 tys pacjen­tów po pierwszym zawale. Na podstawie obserwacji prowa­dzonych w latach 1999-2003 stwier­dzono, że prawdopodobieństwo zawału jest istotnie skorelowane z przeżywanym stresem: jego ogólny poziom okazał się niezależnym czynnikiem ryzyka, nieco niższym niż cukrzyca i palenie, ale rów­nie istotnym co nadciśnienie7.

Stres powoduje aktywację układu współczulnego, a w kon­sekwencji wzrost częstości skur­czów serca i ciśnienia tętniczego krwi, skurcz naczyń, zaburzenia funkcji śródbłonka i układu krzep­nięcia. Konsekwencjami tych zmian mogą być niedokrwienie mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca, kruchość blaszek miażdżycowych oraz skłonność do zakrzepów. Zaburzenia w auto­nomicznym układzie nerwowym stanowią jedną z przyczyn udarów, zawału mięśnia sercowego oraz choroby niedokrwiennej serca8. Co więcej, chroniczny stres sprzyja zachowaniom, które wtórnie zwiększają ryzyko chorób układu krążenia. Osoby żyjące w perma­nentnym napięciu częściej sięgają po papierosy, alkohol i inne używki, rzadziej są aktywne fizycznie oraz często zmagają się z nadwagą.

Problemy jelitowe

Stres może zakłócać sprawne działa­nie układu trawiennego, a wzmożone wydzielanie hormonów prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego w jego obrębie. Zwykle przemijające objawy, jak niestrawność, bóle brzu­cha, wzdęcia, biegunki, nudności i wymioty, niejednokrotnie stają się przewlekłe, a powtarzające się sytu­acje stresowe potęgują ich dotkliwość9. Zależności te działają również w drugą stronę. U pacjentów z nie­swoistymi zapaleniami jelit, wrzo­dziejącym zapaleniem jelita grubego czy chorobą Leśniowskiego-Crohna częściej obserwuje się zaburzenia nastroju (jak lęk i depresja), zwią­zane z odczuwanym stresem, sta­nem hospitalizacji i aktywnością choroby10. Dodatkowo stres może, poza wyzwoleniem choroby, nasi­lać już istniejące zaostrzenie lub skracać okres remisji (wyciszenia).

Wzmożone wydzielanie hormonów stresu prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego w obrębie układu pokarmowego, dlatego tak bardzo ważna jest dieta.

Astma i górne drogi oddechowe

Stres jest groźny dla osób zmagających się z chorobami układu oddecho­wego, zwłaszcza astmą oskrzelową. Ponieważ wpływa na działanie układu immunologicznego, może prowadzić do pogorszenia objawów oraz zaostrze­nia reakcji na alergeny. Zdaniem bada­czy stres psychiczny działa poprzez zwiększenie odpowiedzi dróg odde­chowych, którą u astmatyków wywo­łują czynniki drażniące i infekcje11. Co więcej, problemy te mogą doty­czyć już najmłodszych. Dwa pro­spektywne badania z udziałem dzieci w wieku przedszkolnym wykazały, że maluchy doświadczające więk­szego poziomu stresu środowisko­wego wykazują wyższe wskaźniki infekcji dróg oddechowych12.

Migreny

Niewielkie bóle głowy są często bezpośrednim efektem przemija­jącej sytuacji stresowej, co wynika z dynamicznych przemian chemicz­nych zachodzących podczas reakcji „walcz lub uciekaj”. Dodatkowo dolegliwościom sprzyja napięcie mięśni, co zwykle skutkuje bólem w okolicy skroni, a rzadziej szyi. Przewlekłe napięcie wiąże się również z atakami migreny i nawra­cającymi napięciowymi bólami głowy. W jednym z badań, w którym naukowcy przez 2 lata obserwowali grupę ponad 5 tys. osób w wieku 21-71 lat, odnotowano istotną zależ­ność między intensywnością prze­żywanego stresu a częstotliwością pojawiania się tych dolegliwości13.

Przewlekłe napięcie wiąże się również z atakami migreny i nawra­cającymi napięciowymi bólami głowy.

Funkcje poznawcze

Wysokie natężenie stresu może prowadzić do zaburzenia meta­bolizmu neuronów, a nawet ich zaniku i przyspieszonego rozpadu. Najbardziej wrażliwy jest w tym przypadku hipokamp, odpowie­dzialny za procesy uczenia się oraz regulację nastroju. Jego komórki najszybciej ulegają degeneracji pod wpływem stresu, co skutkuje zmniejszeniem jego objętości, a przede wszystkim upośledze­niem zapamiętywania i uczenia się. Jednak kilka eksperymentów doprowadziło badaczy do wniosku, że zaburzenia pamięci związane ze stresem nie są efektem działania kortyzolu, a zwiększonego prze­wodnictwa noradrenergicznego14.

Skóra i włosy

Okazuje się, że przewlekły stres może powodować wypadanie włosów i rozwój zmian skórnych. Sprzyja przykładowo pojawieniu się trądziku, pokrzywki, świądu, łojotokowego zapalenia skóry, a nawet łuszczycy, przy czym objawy mogą pojawić się natych­miast lub po kilka dniach15.W przypadku wypadania włosów okres ten jest jeszcze dłuższy – nie­wyjaśnione łysienie u kobiet i męż­czyzn pojawia się nawet po 3 mie­siącach od stresującego wydarzenia. Co więcej, stres ma negatywny wpływ na funkcje bariery naskórka, powodując utratę wody, co hamuje zdolność skóry do naprawy po ura­zie16. Wiąże się to również z przy­spieszonym starzeniem – łatwiej tworzą się zmarszczki i tzw. kurze łapki, dochodzi też do zaburzeń pigmentacji czy zwiotczenia skóry.

Bibliografia
  • Probl Hig Epidemiol 2010; 91 (2): 268-275
  • N Engl J Med 1998; 338: 1842-1845; J Clin Endocrinol Metab 1998; 83: 1842-1845; Acta Med Scand 1989; 723: 71-78
  • Clin Sci 1999; 96: 513-523; J Clin Invest 1993; 92: 2283-2290
  • Psychosom Med 2014; 76(7): 562-8
  • Treat Endocrinol 2004; 3: 269-277
  • Physiol Behav 2007; 91: 449-458
  • Lancet 2004; 364 (9438): 953-962
  • Ital Heart J 2001; 2(12): 895-899; Auton Neurosci 2005; 123(1-2): 1-11
  • J. Physiol. Pharmacol. 2011; 62(6): 591-599
  • Inflamm. Bowel Dis 2012; 18(12): 2301-2309
  • Annu. Rev. Public Health 2005; 26: 89-113; Brain Behav Immun 2007; 21(8): 993-999
  • Psychosom Med 1995; 57: 411-22
  • Cephalalgia 2015; 35(10): 853-863
  • J Cogn Neurosci 2017; 29(7): 1279-1291
  • Nowiny Lekarskie 2010; 79(6): 483-486
Autor publikacji:
Wczytaj więcej
Magazyn
O czym lekarze ci nie powiedzą
ma już 10 lat
Alicja Langsteiner
Alicja Langsteiner
Prezes i założycielka Spółki Langsteiner Sp. z o.o

W życiu i działalności biznesowej ważne są dla mnie te same wartości. Tworzenie rzeczy użytecznych, poprawiających zdrowie i komfort życia idą więc w parze ze wspieraniem rozwoju nauki. Jestem propagatorką holistycznego podejścia do zdrowia, wykorzystywania mądrości natury i siły nauki, w tworzeniu naszych produktów, suplementów diety i wyrobów medycznych. Jako laureaci licznych nagród, w tym Diamenty Forbes, Ambasador Polskiej Gospodarki czy Gazele Biznesu, cenimy współpracę z zaufanymi partnerami i odpowiedzialnymi mediami. Dlatego gościmy na łamach tego wydawnictwa.

Więcej
Ryszard Chęciński
Ryszard Chęciński
Prezes Gabinety Mumio Sp. z.o.o.

O czym lekarze Ci nie powiedzą?... na przestrzeni dziesięciolecia periodyku, okazuje się, że nie powiedzą Ci o wielu sprawach, możliwościach, lekach, sposobach, nadziejach wręcz.
W sposób jasny, przejrzysty, dostępny robi to za nich właśnie ten nasz miesięcznik. To na jego łamach dowiadujemy się, jak można z pominięciem medycyny konwencjonalnej postawić się na nogi, zapobiec schorzeniom czy nawet po prostu się uzdrowić. Skala źródeł, środków, ocen, podpowiedzi, adresów jest ogromna i z łatwością można dotrzeć zarówno
do wiarygodnych uzdrowicieli, jak i zdrowych suplementów diety, ziół czy sposobów uzdrawiania się samemu. Naszym zdaniem, może to i lepiej dla nas, że lekarze nie o wszystkim Ci powiedzą, a zrobi to dla nas dostępny, porządnie wydany i wiarygodny miesięcznik.

Więcej
Marcin Płoch
Marcin Płoch
Dyrektor ds. marketingu Xenico Pharma Sp. z o.o.

Żyjemy w czasach szerokiego dostępu do informacji, również do informacji o tym, jak najlepiej należy dbać o swoje zdrowie. Prewencja i profilaktyka to jest coś, co pozwala nam je jak najdłużej utrzymać w dobrej kondycji. W Xenico tworzymy wysokiej jakości, naturalne rozwiązania w oparciu o najnowsze doniesienia z całego świata. Od wielu już lat prezentujemy nasze produkty na łamach OCL. Mamy nadzieję na dobrą współpracę w kolejnych latach, w myśl wspólnie wyznawanej zasady – Twoje zdrowie w Twoich rękach.

Więcej
Marcin Fiedorowicz
Marcin Fiedorowicz
Dyrektor Operacyjny Herbal Pharmaceuticals

Doceniamy O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą za ich nieustępliwość w dążeniu do szerzenia wiedzy i za to, że wszystkie publikacje oraz informacje, na których bazuje pismo, są poparte rzetelnymi i zweryfikowanymi badaniami. To pokrewieństwo w podejściu do zdrowia i nauki sprawia, że nasza współpraca jest tak naturalna i trwała. Herbal Monasterium to kluczowa marka firmy Herbal Pharmaceuticals, która od lat szanuje tradycję stosowania naturalnych składników w celu promowania holistycznego podejścia do zdrowia. Oferujemy preparaty, które łączą w sobie mądrość tradycyjnego ziołolecznictwa z nowoczesnymi osiągnięciami medycyny. Nasza obietnica to dostarczenie produktów najwyższej jakości, które są nie tylko skuteczne, ale przede wszystkim bezpieczne, pozbawione zbędnych dodatków, konserwantów czy barwników. Sięgając po nasze produkty, dzięki określonej standaryzacji składników, otrzymuje się oczekiwaną skuteczność z wysokim poziomem bezpieczeństwa stosowania. Wyróżnia nas holistyczne podejście do zdrowia, które wykracza poza leczenie objawów i skupia się na pierwotnych przyczynach problemów zdrowotnych. Ponadto, kładziemy nacisk na etyczne praktyki i odpowiedzialność za środowisko. Herbal Monasterium to marka dla tych, którzy szukają naturalnych rozwiązań dla swojego zdrowia. Nasze produkty są odpowiedzią na potrzeby współczesnego Pacjenta, który chce łączyć tradycję z nowoczesnością.

Więcej
mgr farm. Aleksandra Mróz-Lubińska
mgr farm. Aleksandra Mróz-Lubińska
Prezes Zarządu Chemiczno-Farmaceutycznej Spółdzielni Pracy ESPEFA

Nasza współpraca zrodziła się na łamach tego prestiżowego czasopisma i trwa nadal, owocując udanymi kampaniami. 10 ostatnich lat to dla nas inspirująca podróż do innowacji i rozwoju. ESPEFA w tym czasie z sukcesem wprowadzała na rynek nowe produkty, które znalazły miejsce na łamach czasopisma, dzięki czemu mogliśmy dotrzeć z ważnymi informacjami do odbiorców. Wspólnie edukowaliśmy czytelników, umożliwiając im podejmowanie bardziej świadomych decyzji dotyczących opieki zdrowotnej.

Więcej
Beata Iwanicka
Beata Iwanicka
General Manager Kenay

Współpracę z redakcją O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą rozpoczęliśmy dokładnie 10 lat temu – zamieściliśmy reklamę już w drugim numerze pisma. Przez ten czas nasza firma rozrosła się i rozwinęła współpracę z najlepszymi zagranicznymi producentami renomowanych marek, z roku na rok poszerzając asortyment oraz kontynuując swoją misję propagowania zdrowego stylu życia i udowadniając, że zachowanie młodości i zdrowia przez długie lata – a co za tym idzie także poprawianie jakości codziennego życia – nie musi kojarzyć się z nieprzyjemnym obowiązkiem. Wiemy, jak ważne jest zdrowie dla każdego, dlatego kierując się tym przekonaniem, obserwujemy światowy rynek suplementów diety zarówno poprzez uczestniczenie w międzynarodowych targach, analizę fachowej literatury, jak i poprzez rozwijanie współpracy z partnerami na całym świecie. W ten sposób staramy się zapewnić naszym klientom dostęp do najnowszych, najciekawszych, ekologicznych suplementów diety oraz superfoods. W tych działaniach sekunduje nam redakcja O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą. Lata współpracy zawodowej zaowocowały również przyjacielskimi relacjami osobistymi.

Więcej
Marta Skolmowska
Marta Skolmowska
Właścicielka Centrum Ziołolecznictwa Wilcaccora w Łomiankach

Nasza współpraca z Redakcją O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą przyczyniła się niewątpliwie do poprawienia wiedzy Czytelników o naszych sztandarowych produktach, jakimi są zioła amazońskie, o ich zastosowaniu i skuteczności. Jako Centrum Ziołolecznictwa dokładamy wszelkich starań, aby nasze produkty były zawsze badane zarówno pod względem czystości, jak i skuteczności, dlatego staramy się podkreślać w artykułach, udostępnianych na łamach tego magazynu, jak ważna jest nasza współpraca z centrami naukowymi. Sądzimy, że dzięki naszej współpracy z gazetą rośnie w społeczeństwie świadomość, jak niezwykle ważna jest profilaktyka zdrowotna, gdyż łatwiej jest zapobiegać, niż leczyć, a lepiej jest zapobiegać środkami naturalnymi, aniżeli sztucznie wytworzonymi przez koncerny farmaceutyczne. Właśnie to propagowanie wśród Czytelników profilaktyki zdrowotnej uważamy za jedno z najważniejszych zadań, które magazyn O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą nam umożliwia, za co bardzo dziękujemy i mamy nadzieję na dalszą wieloletnią i owocną współpracę.

Więcej
Agnieszka Wójcik
Agnieszka Wójcik
Prezes Onkomed Sp. z o.o.

Onkomed Sp. z o.o. współpracuje z redakcją O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą od wielu lat w ramach reklamy naszych oliwek ozonowanych OZONELLA i potwierdzamy dużą skuteczność naszych reklam oraz oczekiwany odzew. Mimo ogromnego postępu medycyna konwencjonalna ma swoje ograniczenia, zostawiając przestrzeń dla niekonwencjonalnych, sięgających natury, metod walki z różnymi dolegliwościami. Te właśnie metody w sposób bardzo przystępny prezentowane są na łamach miesięcznika. Wielu z naszych klientów
to jego czytelnicy. W dzisiejszych czasach ludzie chcą wiedzieć więcej, żyć zdrowo i naturalnie, dlatego chętnie sięgają do natury mającej tak wiele do zaoferowania. Warto podkreślić, że miesięcznik stale ewoluuje, reaguje na zmieniające się potrzeby swoich odbiorców i nieustannie dąży do tego, aby czymś nowym, niespotykanym zaskoczyć swoich czytelników i tym samym sprawia, że ich rzesza ciągle rośnie. W ciągu 10 lat istnienia na rynku stał się inspiracją i kopalnią wiedzy dla wielu osób, poszukujących różnych ciekawych rozwiązań w dziedzinie zdrowego trybu życia.

Więcej
Nasze magazyny