Cukrzyca - jak rozpoznać? Jakie są objawy cukrzycy typu 1 i typu 2?

Różnice między cukrzycą typu 1 a cukrzycą typu 2

Te dwie choroby dzieli niemal wszystko. Cukrzyca typu 1 rozwija się zwykle w wieku dziecięcym, chociaż może zaatakować również później. Jej bezpośrednią przyczyną są zaburzenia pracy trzustki i brak insuliny, hormonu transportującego glukozę do każdej żywej komórki organizmu. Przyjmowanie odpowiednich dawek tego hormonu pomaga pacjentom prowadzić względnie normalne życie. Jest to cukrzyca insulinozależna.

Natomiast cukrzyca typu 2 do niedawna kojarzona była jedynie z osobami starszymi, obecnie jednak chorują na nią coraz młodsi. Niejako trzeba sobie na nią "zapracować": zwykle towarzyszy zaburzeniom metabolizmu powiązanym z nieprawidłową dietą i brakiem aktywności fizycznej, ale może też rozwinąć się w przebiegu innych zaburzeń endokrynologicznych. Jest to cukrzyca insulinooporna.

Jak widać zatem, choroby łączy w zasadzie tylko nazwa. Wielu osobom trudno jednak dostrzec różnice, dlatego podpowiadamy, jak rozpoznać konkretny typ cukrzycy.

Cukrzyca typu 1 i 2 - różnice:

• cukrzyca typu 1 dotyka 8% pacjentów-diabetyków, a typu 2 - nawet 90%,
• w cukrzycy typu 1 organizm atakuje komórki trzustki niszcząc ją; w typie 2 organizm nie reaguje prawidłowo na insulinę lub też nie wytwarza jej w dostatecznej ilości,
• na tę chwilę nie wiadomo, co dokładnie odpowiada za cukrzycę typu 1; cukrzycy typu 2 sprzyjają różnie czynniki, w tym zwiększona masa ciała,
• objawy cukrzycy typu 1 pojawiają się szybciej; rozwój cukrzycy typu 2 łatwo przeoczyć,
• cukrzycę typu 1 kontroluje się za pomocą insuliny; cukrzycę typu 2 też czasem kontroluje się za pomocą insuliny, częściej jednak są to leki (np. blokujące wchłanianie glukozy) oraz zmiana stylu życia,
• na tę chwilę brak skutecznego lekarstwa na cukrzycę typu 1; cukrzycy typu 2 można zapobiec, można też skutecznie leczyć jej objawy¹.

Symptomy cukrzycy

Jak rozpoznać cukrzycę? Jakie są objawy cukrzycy? Wiele osób zadaje sobie to pytanie. Tymczasem symptomy choroby można pomylić z innymi schorzeniami. Co gorsza, niektóre z nich występują w obu typach cukrzycy.

Objawy cukrzycy typu 1:

• częstomocz (Przeczytaj:'Częstomocz w nocy'),
• wzmożone uczucie pragnienia,
• suchość w ustach,
• suchość skóry i błon śluzowych,
• szybki spadek wagi mimo braku zmian w stylu życia i w diecie,
• senność, przewlekłe zmęczenie,
• oddech pachnący acetonem (tzw. sfermentowane jabłka),
• zaburzenia widzenia,
• częste zakażenia okolic intymnych².

Objawy cukrzycy typu 2:

• uczucie pragnienia i suchość w ustach,
• częstomocz,
• zakażenia okolic intymnych,
• zaburzenia widzenia,
• senność i przewlekłe zmęczenie,
• suchość skóry, pękanie, łuszczenie się i rogowacenie naskórka,
• świąd skóry i miejscowe zaczerwienienie,
• powolne gojenie ran,
• zakażenia grzybicze lub bakteryjne (Przeczytaj: 'Leczenie sodą - na grzybicę jamy ustnej'),
• zaostrzenie objawów łuszczycy u pacjentów leczących się na nią,
• bóle głowy o nieznanym podłożu,
• trudności z koncentracją,
• problemy z pamięcią,
• wahania nastroju (na przemian obniżony nastrój i drażliwość)³.

Poranne objawy cukrzycy typu 2:

• pełny pęcherz uczucie parcia na niego,
• suchość w ustach,
• zaburzenia widzenia,
• drętwienie kończyn.

Czym grozi hipoglikemia?

Do najgroźniejszych powikłań cukrzycy obu typów należy hipoglikemia: zmniejszenie stężenia glukozy we krwi poniżej 70 mg/dl. Hipoglikemia poniżej 54 mg/dl wymaga hospitalizacji. Warto przy tym zaznaczyć, że prawidłowy poziom glukozy na czczo mieści się w przedziale 70-99 mg/dl. Jeżeli diabetyk jest w stanie sam zaradzić hipoglikemii, np. poprzez zjedzenie posiłku lub wypicie słodkiego napoju, mówimy o łagodnej hipoglikemii.

Ciężka hipoglikemia może wiązać się z zaburzeniami czynności poznawczych, a nawet z omdleniem. Chory w przebiegu ciężkiej hipoglikemii potrzebuje wsparcia drugiej osoby. Warto przy tym zauważyć, że hipoglikemia może wystąpić w dowolnym momencie w ciągu dnia.

Objawy niskiego poziomu cukru:

• niepokój, nadmierna potliwość, drżenie rąk, mrowienie wokół ust,
• ból głowy, nudności (Przeczytaj: 'Cukierki imbirowe na mdłości'),
• tzw. wilczy apetyt,
• kołatanie serca.

Cięższe objawy hipoglikemii obejmują:

• rozkojarzenie, zaburzenia mowy i koncentracji, zaburzenia widzenia, splątanie,
• nieracjonalne zachowanie, nieadekwatne do sytuacji,
• bóle i zawroty głowy,
• senność,
• drgawki,
• utrata przytomności, śpiączka.

Hipoglikemia w nocy - objawy:

• niespokojny sen, nieustanne zmienianie pozycji ciała,
• nadmierne pocenie i dreszcze,
• oddech przyspieszony lub spowolniony,
• po przebudzeniu: ból głowy, zmęczenie, wilgotna skóra, mokra, pomięta pościel.

U każdego chorego epizod hipoglikemii wygląda inaczej i może być zależny od wieku oraz tego, jak długo choruje on na cukrzycę. Nie wolno ich bagatelizować. Niekontrolowana ciężka hipoglikemia grozi śpiączką cukrzycową, a nawet zgonem⁴.

Czynniki ryzyka i przyczyny cukrzycy

Trudno doszukiwać się jednej przyczyny dla dwóch różnych chorób. Początki cukrzycy biorą się z różnych źródeł, zależnie od jej typu. Cukrzyca typu 1 to przede wszystkich schorzenie autoimmunologiczne powodujące uszkodzenie trzustki, przez co nie może ona prawidłowo wydzielać insuliny.

Natomiast cukrzyca typu 2 jest chorobą metaboliczną, zwykle wiążącą się z mniej lub bardziej świadomym zaniedbaniem zasad zdrowego stylu życia.

Czynniki sprzyjające rozwojowi cukrzycy typu 1:

• historia rodzinna: rodzice i/lub rodzeństwo z cukrzycą typu 1,
• wiek: co prawda choroba może rozwinąć się w każdym wieku, jednak najbardziej narażone są na nią dzieci i młodzież oraz młodzi dorośli.

Czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2:

• stan przedcukrzycowy,
• nadwaga i otyłość,
• wiek powyżej 45 lat,
• historia choroby w najbliższej rodzinie,
• podejmowanie aktywności fizycznej rzadziej niż 3 razy w tygodniu,
• cukrzyca ciążowa i/lub urodzenie dziecka z masą powyżej 4,5 kg,
• pochodzenie etniczne,
• niealkoholowe stłuszczenie wątroby⁵.

Leczenie cukrzycy - holistyczne podejście do chorego

Oprócz insuliny, niektórzy pacjenci z cukrzycą typu 1 muszą przyjmować także inne leki, w tym: na nadciśnienie, rozrzedzające krew (np. aspiryna), obniżające cholesterol. Terapia holistyczna powinna obejmować dietę bogatą w wolno przyswajające się węglowodany, najlepiej z warzyw, ale też z owoców i pełnego zboża.

Nie ma konkretnej diety dla pacjentów z tym schorzeniem, jednak powyższe zalecenia (wraz z ograniczeniem spożycia mięsa i produktów zawierających cukry proste) mogą przyczynić się do poprawy stanu zdrowia. Pacjenci są instruowani, jak obliczać ładunek glikemiczny posiłku i w ten sposób dobierać odpowiednią dawkę insuliny.

Warto podejmować też aktywność fizyczną, mimo że cukrzyca typu 1 niekoniecznie wiąże się ze zwiększoną masą ciała. Szybki marsz pobudza do pracy wiele układów, poprawiając pracę serca i przyspieszając spalanie glukozy. Ale uwaga! Uprawianie jakiegokolwiek sportu wymaga zgody lekarza, a pacjent musi brać pod uwagę konieczność modyfikacji dawek insuliny lub planu dietetycznego⁶.

Natomiast w przypadku cukrzycy typu 2 podstawą jest kontrola cukru we krwi i wagi pacjenta. Głównym lekarstwem pozostaje metformina, która zmniejsza stężenie glukozy we krwi jednocześnie nie stymulując pracy trzustki, dzięki czemu jej stosowanie nie wiąże się z wysokim ryzykiem hipoglikemii.

Inne ważne leki, które może przepisać lekarz, to farmaceutyki pozwalające kontrolować ciśnienie krwi i cholesterol. Holistyczne leczenie cukrzycy typu 2 obejmuje między innymi takie możliwości jak zmiana diety na regionalną (tj. wykluczenie produktów pochodzących z innych rejonów świata) czy większy nacisk na zioła i przyprawy, mniejszy zaś na sól. Pacjentowi zaleca się spożywanie warzyw i owoców z uwzględnieniem ich indeksu glikemicznego.

Bardzo duże znaczenie zdaje się mieć wsparcie najbliższych, a także uduchowienie pacjenta. Pozwalają one chorym lepiej radzić sobie ze świadomością choroby i ułatwiają życie z nią. Dzięki wsparciu i wierze pacjenci podejmują aktywności poza domem, dołączają do grup wyznaniowych, a nawet decydują się znaleźć pracę - depresja, która może pojawić się po poznaniu diagnozy, nierzadko utrudnia funkcjonowanie w społeczeństwie.

Udowodniono też, że praktykowanie jogi świetnie sprawdza się jako terapia wspomagająca podczas leczenia cukrzycy farmaceutykami i przyczynia się do lepszej kontroli glukozy we krwi⁷.

Zioła pomocne w leczeniu cukrzycy typu 2:

• czosnek: może obniżać poziom glukozy we krwi, zwiększać sekrecję insuliny i spowalniać jej degradację (Przeczytaj:'Czarny czosnek - właściwości'),
• Coccinia indica: ta roślina z rodziny dyniowatych potrafi naśladować działanie insuliny,
• żeń-szeń: różne gatunki tej rośliny są w stanie obniżyć poziom glukozy na czczo,
• przepękla ogórkowata: może zwiększać wydzielanie insuliny oraz pobudzać utlenianie glukozy,
• bazylia azjatycka: pozytywnie wpływa na poziom glukozy, również na czczo; być może zioło to potrafi zwiększać sekrecję insuliny,
• ostropest plamisty: chociaż nie do końca wiadomo, w jaki sposób wpływa on na cukier, podejrzewa się, że zawarte w nim flawonoidy i inne związki chemiczne łagodzą insulinooporność⁸.

Cukrzyca - powikłania, skutki źle leczonej cukrzycy

Oprócz wspomnianej już hipoglikemii innym możliwym poważnym powikłaniem cukrzycy (częściej typu 1) jest kwasica ketonowa. Wywołuje ją potężny deficyt (brak przy silnym zapotrzebowaniu) insuliny, a do jej epizodów najczęściej dochodzi u pacjentów ze świeżo rozpoznaną cukrzycą, u których "przegapiono" początki cukrzycy.

Bezpośrednią przyczyną jest zmiana sposobu odżywiania komórek organizmu ze spalania glukozy na spalanie tłuszczów. Powstające ciała ketonowe (w tym aceton) mogą być traktowane jako tymczasowe źródło energii dla niektórych układów, jednak sama kwasica sprzyja wydalaniu glukozy wraz z moczem, stając się źródłem kolejnych problemów zdrowotnych.

O ile stan ten dotyczy zdrowej osoby w kontrolowanych warunkach (np. intensywny trening odchudzający), nie powinien być szkodliwy. Jednak u diabetyków może on prowadzić do wymienionej wyżej śpiączki cukrzycowej - i do śmierci.

Jak rozpoznać kwasicę ketonową?

Lekarz rozpoznaje kwasicę ketonową, jeżeli u pacjenta występuje:

• hiperglikemia (stężenie glukozy we krwi powyżej 200 mg/dl),
• pH krwi żylnej poniżej 7,3 lub też stężenie wodorowęglanu poniżej 15 mmol/l,
• ketonemia i ketonuria (ciała ketonowe w moczu).

Objawy kwasicy ketonowej u cukrzyków:

• odwodnienie,
• przyspieszone bicie serca (tachykardia),
• zwiększenie częstotliwości oddechów (tachypnoe), przyspieszony, głęboki oddech (tzw. oddech Kussmaula),
• wydychane powietrze ma charakterystyczny zapach porównywalny do acetonu, zmywacza do paznokci lub zepsutych owoców,
• nudności lub wymioty,
• ból brzucha,
• splątanie, senność,
• chory powoli traci kontakt z otoczeniem, może utracić przytomność⁹.

Objawy nieleczonej cukrzycy

Przewlekłe konsekwencje nieleczonej lub źle leczonej cukrzycy dotyczą przede wszystkim uszkodzenia naczyń krwionośnych. Są to:

• retinopatia cukrzycowa: choroba objawiająca się postępującą utratą wzroku,
• stopa cukrzyka: zatrzymanie krążenia w co najmniej jednej ze stóp, utrudniające gojenie ran, a nawet prowadzące do martwicy,
• udar i/lub zawał serca,
• nefropatia cukrzycowa: wywołuje ją zwiększone ciśnienie krwi w nerkach; chore organy mają trudności z filtracją, może też dojść do ich niewydolności,
• choroba dziąseł.

Ponadto cukrzyca zwiększa ryzyko neuropatii (uszkodzenia nerwów), a także nowotworu. U kobiet powikłaniem cukrzycy są też częste zakażenia dróg moczowych i zmniejszenie przyjemności z seksu w wyniku wspomnianej już neuropatii. Panowie natomiast nierzadko zmagają się z zaburzeniami erekcji¹⁰.