Nasze magazyny
Nie mówimy tutaj o prostym modelu „spalone kalorie kontra spożyte kalorie”. Celem diet skutecznych w leczeniu cukrzycy typu 2 nie jest jedynie utrata wagi – są one oparte o bardziej zaawansowane zrozumienie sposobu metabolizowania różnych typów pokarmów przez organizm oraz warunków prowadzących do insulinooporności.
Diety bardzo niskowęglowodanowe i ketogeniczne w cukrzycy
Teoria stojąca za ścisłymi reżimami żywieniowymi ograniczającymi węglowodany jest taka, że wprowadzają one organizm w stan ketozy – alternatywnego procesu metabolicznego, który uruchamia się, gdy skończy się glukoza, a organizm zaczyna rozkładać zgromadzony tłuszcz, aby użyć go jako paliwa.
Diety ketogeniczne kwestionują stare założenie, że „kaloria to kaloria”. Zamiast tego zakładają, że każda kaloria pochodząca z glukozy stanowi kolejne wyzwanie dla uszkodzonego systemu, prowadząc do przybierania na wadze i większego poczucia głodu, podczas gdy każda kaloria pochodząca z tłuszczu lub białka to kaloria, którą organizm może prawidłowo metabolizować, dając innym systemom szansę na odpoczynek i regenerację.
Istnieje wiele dowodów na skuteczność stosowania diet niskowęglowodanowych i ketogenicznych w celu poprawy metabolizmu glukozy, zwiększenia utraty wagi i zmniejszenia potrzeby stosowania leków u osób w stanie przedcukrzycowym lub z cukrzycą typu 2.
Jedna z głównych metaanaliz wykazała, że efekty ograniczenia węglowodanów są zależne od restrykcyjności diety – im mniej węglowodanów w jadłospisie, tym większy wpływ diety na poziomy HbA1c1.
W porównaniu do standardowej diety niskokalorycznej dieta niskokaloryczna keto okazuje się lepsza w poprawie kontroli glukozy i prowadzi do większej utraty wagi2.
Wielu ludzi twierdzi, że dieta ketogeniczna pozwoliła im przestać przyjmować wszystkie leki na cukrzycę i całkowicie pozbyć się choroby.
Moc programu żywieniowego keto jest również powodem, dla którego diabetycy – zwłaszcza ci przyjmujący insulinę – powinni stale współpracować z lekarzem, aby na bieżąco sprawdzać, czy dieta nie obniża poziomu glukozy zbyt szybko i zbyt mocno, co może spowodować niebezpieczny skutek uboczny w postaci hipoglikemii.
Czym są okna żywieniowe i jak je stosować?
Post przerywany stał się w ostatniej dekadzie ważnym trendem w zdrowiu, przede wszystkim w kontekście utraty wagi. Istnieje wiele dowodów na jego skuteczność, szczególnie w dziedzinie badań nad cukrzycą typu 2. Od 1946 do 1998 r. zarejestrowano 28 badań nad postem przerywanym w literaturze medycznej. Od 2000 r. do dziś było ich już 2155.
Post przerywany polega na ograniczeniu albo czasu spożywania posiłków w ciągu dnia lub kalorii spożywanych w określone dni. Michael Mosley, autor bestsellera „The Fast Diet”, spopularyzował dietę 5:2, która polega na drastycznym ograniczeniu spożycia kalorii do zaledwie 500-800 kcal w ciągu doby przez 2 dni w tygodniu i normalnym jedzeniu przez pozostałe 5 dni.
Inna popularna wersja postu przerywanego, zwana dietą 16:8, polega na jedzeniu tylko w oknie 8-godzinnym każdego dnia i powstrzymywaniu się od jedzenia przez resztę doby. Po zdobyciu większego doświadczenia niektórzy mogą wybrać jeszcze bardziej restrykcyjne wzorce postu, takie jak wybrane dni albo dłuższe okresy ograniczenia kalorii lub spożywanie wszystkich kalorii w oknie 6- lub 4-godzinnym każdego dnia (diety 18:6 lub 20:4) albo w jednym posiłku.
W okresie postu zużycie kalorii często waha się od 0 do 25% w odniesieniu do regularnego zapotrzebowania organizmu.
Zasadniczo post jest oceniany od lat 60. XX w. jako udana strategia leczenia otyłości i chorób współistniejących, a dodatkowe korzyści z ograniczenia pokarmu inne niż utrata masy ciała została niedawno odkryta3. Należy jednak zauważyć, że od kilku tysięcy lat powstrzymywanie się od jedzenia i picia jest wykonywane z powodów zdrowotnych i religijnych, takich jak na przykład w katolicyzmie co piątek a w islamie w miesiącu Ramadan4.
Niebezpieczna nadwaga
Główną przyczyną śmierci w krajach rozwiniętych jest otyłość i wkrótce przewyższy ona liczbę zgonów związanych z paleniem tytoniu. Jak stwierdza Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), otyłość potroiła się na całym świecie od 1975 r., Wpływa na 13% całej populacji dorosłych. Ponad 90% osób z cukrzycą typu 2 ma nadwagę lub otyłość. Rozwojowi nadwagi, jak i cukrzycy typu 2 sprzyjają nadmierne odżywianie i siedzący tryb życia. Fizjologicznie nadmierne spożycie zwiększa poziom glukozy i wolnych kwasów tłuszczowych, promując stres oksydacyjny w mięśniach szkieletowych, adipocytach, komórkach beta trzustki oraz hepatocytach.
To przekłada się na mniejsze wchłanianie glukozy w komórkach, które nie są w stanie wykorzystać nadmiaru glukozy, wzrost glikogenolizy, czyli procesu rozkładu glikogenu do glukozy w wątrobie, oraz lipolizy tkanki tłuszczowej. Adipocyty mają ograniczoną pojemność do przechowywania nadmiaru wolnych kwasów tłuszczowych w osoczu, co powoduje ektopowe osadzanie tłuszczu w wątrobie, mięśniach szkieletowych lub mięśniach serca, przyczyniając się do insulinooporności w tych tkankach. W miarę postępu cukrzycy lipotoksyczność i stres oksydacyjny ograniczają funkcję wydzielniczą komórek beta i promują ich apoptozę, co prowadzi do niedoboru insuliny i wynikającej z tego hiperglikemii5. Kluczowym elementem odwracania tych konsekwencji metabolicznych jest utrata masy ciała. Ustalone interwencje dietetyczne w celu osiągnięcia i utrzymania 5% utraty masy ciała mogą poprawić kontrolę glikemii i ograniczyć potrzebę leków obniżających glukozę u pacjentów z cukrzycą typu 2, którzy mają nadwagę lub otyłość6.
Post przerywany - pomoc w terapii cukrzycy typu 2
Posty nakazane – zachowywać – to kościelne przykazanie okazuje się szczególnie ważne dla osób z insulinoopornością, stanem przedcukrzycowym i cukrzycą typu 2, u nich bowiem powstrzymanie się od jedzenia i picia oraz ograniczenie kalorii wykazały redukcję poziomów HbA1c, masy ciała, ciśnienia krwi i stresu oksydacyjnego7.
W 2023 r. badacze z Austrii i Zjednoczonych Emiratów Arabskich sprawdzali, jak ograniczenie podaży kalorii przez 3 niepostępujące po sobie dni wpłynie na stan zdrowia 46 osób z cukrzycą typu 2 przyjmujących insulinę. Eksperyment podsumowali w następujący sposób: „post przerywany jest bezpieczną i wykonalną opcją dietetyczną, którą można stosować w celu poprawy kontroli glikemii przy jednoczesnym zmniejszeniu całkowitej dziennej dawki insuliny i masy ciała”8.
Z kolei uczeni z Valencji w Hiszpanii przeprowadzili systematyczny przegląd randomizowanych badań klinicznych w celu oceny wpływu postu przerywanego na otyłość, cukrzycę i stwardnienie rozsiane.
Wynika z niego, że przerywany post ma korzystny wpływ na profil lipidowy i wiąże się z utratą masy ciała i modyfikacją rozmieszczenia tłuszczu brzusznego u osób z otyłością i cukrzycą typu 2, a także poprawa kontroli poziomów glikemii5.
Post został powiązany z poprawą długowieczności, utraty wagi i poprawą stanu w wielu innych chorobach oprócz cukrzycy, w tym w przypadku raka, chorób Alzheimera i Parkinsona, zawału serca oraz udaru9.
Dwa czynniki, które są wspólne dla wszystkich tych stanów chorobowych, to stan zapalny i kondycja mikrobiomu, a post wydaje się mieć bezpośredni wpływ na nie oba10. Istnieją również dowody na to, że post ma bezpośredni wpływ na metabolizm glukozy, obniżając poziom cukru i insuliny we krwi oraz zmniejszając insulinooporność11.
- BMJ Open Diabetes Res Care, 2017; 5: e000354
- Nutr Diabetes, 2016; 6: e230
- Ann Med. 2020 Aug;52(5):147-61
- Metab Syndr Relat Disord. 2020 Dec;18(10):450-61
- Nutrients. 2021 Sep; 13(9): 3179
- Obes Res Clin Pract. 2019 Jul-Aug;13(4):408-15
- Diabetes Res Clin Pract, 2016; 122: 106–12; Cell Metab 2018; 27:1212-21.e3
- Diabetes Care. 2023 Feb 1;46(2):463-8
- Ageing Res Rev. 2017 Oct;39:46-58
- Nutrients, 2019; 11: 719
- Nutr Rev, 2014; 72: 308-18
