Czarny wygrywa! 7 zastosowań czarnego czosnku

Do FOSHU zalicza się składniki diety, które wywierają korzystny wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie. Często jest to żywność wzbogacona w ważne dla organizmu substancje lub pozbawiona alergenów. Podstawą do zaliczenia konkretnego pokarmu do żywności funkcjonalnej jest udowodnienie, że ma on właściwości prozdrowotne¹. Jednym z najbardziej znanych produktów FOSHU jest czarny czosnek. Od tysięcy lat pozyskuje się go z czosnku białego w procesie fermentacji, który przebiega przez 40 dni w środowisku o temperaturze 60 st. C i wysokiej wilgotności, sięgającej 80-90%².

Czarna barwa czosnku jest wynikiem reakcji zachodzącej w trakcie fermentacji pomiędzy cukrami i aminokwasami, podczas której powstaje ciemny barwnik - melanoidyna

Czarny czosnek i jego właściwości

Dwudziesty wiek przyniósł wiele badań, dzięki którym zweryfikowano właściwości ziół i pokarmów stosowanych w tradycyjnych systemach medycznych. Naukowcy dążyli do wykrycia substancji czynnych, które można byłoby wykorzystać do produkcji leków na masową skalę. Pod lupę badaczy trafił także czosnek. Okazało się, że sekret jego działania kryje alliina, aminokwas, który pod wpływem enzymu allinazy, uwalnianej z komórek czosnku podczas jego rozdrabniania, jest rozkładany do allicyny. Równocześnie wydziela się kwas pirogronowy i amoniak, a także - charakterystyczny aromat. Allicyna ma silne właściwości bakteriobójcze, porównywalne z działaniem penicyliny - niektóre źródła podają, że jest nawet skuteczniejsza od tego antybiotyku.

Pomaga również w leczeniu grzybicy³. W badaniach przeprowadzonych w 1991 r. na Uniwersytecie Loma Linda w Kalifornii udowodniono, że choć allicyna nie wykazywała działania przeciwgrzybiczego in vitro, to podana myszom zmniejszyła zakażenie aż o 80%⁴. Co najważniejsze, może być stosowana bez ograniczeń wiekowych i nie wykazuje skutków ubocznych³. Niestety biały czosnek spożywany systematycznie i w dużych ilościach, np. w celach leczniczych, w nieprzyjemny sposób zmienia zapach ciała. Jest to jeden z powodów rosnącego zainteresowania czarnym czosnkiem, który ma słodkawy aromat, lekko waniliowy, a w smaku przypomina wędzone śliwki. Jeszcze ważniejsze jest to, że jego spożywanie wyjątkowo korzystnie oddziałuje na zdrowie².

Badania wykazały, że związki zawarte w czarnym czosnku działają nawet 10 razy silniej niż obecne w białym czosnku

W 2016 r. naukowcy z Narodowego Uniwersytetu w Tajwanie postanowili sprawdzić, czy właściwości przypisywane czarnemu czosnkowi rzeczywiście mają znaczenie dla naszego zdrowia. Wyniki ich pracy były zaskakujące. Okazało się, że czarny czosnek ma wpływ na co najmniej siedem aspektów zdrowia. Badacze zebrali też wyniki badań z innych ośrodków naukowych i stworzyli kompendium wiedzy o właściwościach fermentowanego czosnku².

1. Czarny czosnek zwalcza wolne rodniki

Powstające w następstwie przemian metabolicznych wolne rodniki tlenowe uszkadzają komórki naszego ciała, niszczą szlaki metaboliczne i błony komórkowe, co często prowadzi do śmierci komórek. Wolne rodniki przyspieszają więc starzenie się organizmu. Jest on wprawdzie wyposażony w naturalne mechanizmy obronne, jednak czasami to nie wystarcza. W takiej sytuacji musimy mu dostarczać wraz z pokarmem substancje, które działają antyoksydacyjnie i neutralizują wolne rodniki. Jedną z nich jest występująca w czosnku alliina. Pod wpływem fermentacji zmienia się ona w stabilny związek o niezwykle silnym działaniu antyoksydacyjnym. Usuwając wolne rodniki tlenowe, zapobiega uszkodzeniom narządów i opóźnia starzenie się organizmu².

2. Czarny czosnek kontra rak

Badania przeprowadzone w Korei w 2014 r. wykazały, że ekstrakt z czarnego czosnku wymusza na komórkach nowotworu uruchomienie procesu apoptozy, czyli ich naturalnej, niejako samobójczej, śmierci. Podobne działanie tego ekstraktu odnotowano w przypadku raka płuc, wątroby i okrężnicy oraz gruczolakoraka piersi i żołądka. W ciągu 72 godzin od podania wykazuje on cytotoksyczny wpływ na komórki nowotworowe oraz powoduje zaburzenia replikacji DNA w szybko dzielących się komórkach raka, co uniemożliwia im namnażanie się^2,5.

3. Czarny czosnek pokona otyłość

Otyłość uznawana jest za chorobę, która prowadzi także do rozwoju innych schorzeń, takich jak cukrzyca typu 2, choroby serca, miażdżyca, stłuszczenie wątroby i hiperlipidemia. Okazuje się, że czarny czosnek i tutaj może być pomocny, czego dowodzą badania przeprowadzone na myszach. Gryzoniom podawano najpierw wysokokaloryczny pokarm, co doprowadziło do ich otyłości, a następnie przez dwa miesiące ekstrakt z czarnego czosnku. Po tym czasie zaobserwowano u myszy spadek masy ciała, zmniejszenie ilości tłuszczu wewnątrzbrzusznego oraz objętości komórek tłuszczowych. Badanie krwi uwidoczniło korzystne zmiany poziomu trójglicerydów, złego cholesterolu LDL i enzymów wątrobowych. Wzrósł natomiast poziom tzw. dobrego cholesterolu HDL².

4. Czarny czosnek chroni wątrobę

Badania zrealizowane w Korei w 2014 r. dowiodły, że czarny czosnek działa ochronnie na wątrobę. Przeprowadzono eksperyment na myszach, którym podawano alkohol, aby wywołać uszkodzenie tego organu. Jednocześnie karmiono te gryzonie ekstraktem z czarnego czosnku. Okazało się, że poziom enzymów wątrobowych i cholesterolu LDL u myszy, którym podawano fermentowany czosnek, był o wiele niższy w porównaniu ze zwierzętami, które go nie otrzymywały. W badaniu histopatologicznym wykazano zaś, że wątroby myszy przyjmujących ekstrakt z czarnego czosnku są mniej otłuszczone^2,6.

5. Czarny czosnek wpływa na układ odpornościowy

W przebiegu miażdżycy dochodzi do uszkodzeń śródbłonka naczyń krwionośnych, a wtedy rozwijają się miejscowe stany zapalne, co sprzyja odkładaniu się blaszki miażdżycowej. Niektóre badania wskazują na związek pomiędzy arteriosklerozą a stresem oksydacyjnym, czyli nadmiernym wytwarzaniem wolnych rodników tlenowych, które uszkadzając komórki wyściełające światło naczyń krwionośnych, zapoczątkowują chorobę. W odpowiedzi na rozsiany po całym organizmie stan zapalny, towarzyszący zmianom w naczyniach, układ odpornościowy wytwarza mediatory zapalenia: cytokiny, interferon i interleukiny. Ubocznym efektem ich działania jest zwiększenie adhezji w naczyniach krwionośnych (zjawisko łączenia się powierzchniowych warstw dwóch różnych substancji), co nasila proces odkładania blaszki miażdżycowej.

W badaniach przeprowadzonych w Korei w 2011 r. wykazano, że ekstrakt z czarnego czosnku poza usuwaniem wolnych rodników tlenowych wpływał na zdolność przylegania monocytów do ściany naczyń krwionośnych i blokował działanie niektórych cytokin, zmniejszając stan zapalny. A to właśnie wolne rodniki, dokonując drobnych i niezauważalnych początkowo uszkodzeń, stopniowo wyniszczają organizm. Odległym skutkiem przewlekłych stanów zapalnych w organizmie mogą być choroby autoimmunologiczne, w których organizm atakuje własne tkanki. Eksperyment wykazał, że czarny czosnek zapobiega ich rozwojowi, regulując odpowiedź układu odpornościowego, co wycisza stany zapalne w organizmie. Najnowsze badania wskazują, że jednym z elementów terapii chorób z autoagresji powinno być właśnie leczenie przeciwzapalne^2,7.

6. Czarny czosnek wycisza reakcje alergiczne

Aktywowane podczas kontaktu z antygenem przeciwciała klasy IgE łączą się z mastocytami na błonach śluzowych, które wydzielają histaminę oraz inne mediatory odpowiedzialne za wystąpienie reakcji alergicznej. Z badań przeprowadzonych in vitro w 2014 r. przez koreańskich naukowców wynika, że ekstrakt z czarnego czosnku blokuje wytwarzanie β-heksozoaminidazy, enzymu, który wywołuje odpowiedź komórek na obecność przeciwciał IgE. Dzięki temu komórki uczulonego organizmu nie reagują na podwyższony poziom IgE, a co za tym idzie, reakcja alergiczna jest dużo słabsza^2,8.

7. Czarny czosnek: naturalny antybiotyk

Ekstrakt z czarnego czosnku jest substancją o silnym działaniu antybakteryjnym i przeciwgrzybiczym, zwalczającą infekcje wywołane nawet tak groźnymi bakteriami, jak Salmonella, E. coli, gronkowiec złocisty czy Clostridium⁹.

Czarny czosnek - źródło długowieczności?

Medycyna Dalekiego Wschodu widziała w czarnym czosnku lekarstwo na długowieczność. W świetle dostępnych nam badań, które potwierdzają jego skuteczność w ochronie zdrowia, trudno się temu dziwić. Dziś zaliczamy czarny czosnek do żywności funkcjonalnej, śmiało dodajemy go do potraw. A odpowiednia dieta to najlepsze lekarstwo. Nasi przodkowie, dla których medycyna naturalna była jedyną, jaką znali, już wieki temu odkryli, że to, co jemy, może się stać naszym sprzymierzeńcem w walce z chorobami.

Kamila Makowska-Serkis