Nasze magazyny
Co to jest aluminium?
Glin, czyli aluminium - srebrzystobiały metal - jest trzecim najczęściej występującym w naturze pierwiastkiem (po tlenie i krzemie) i stanowi blisko 8% skorupy ziemskiej, chociaż nie odgrywa istotnej roli w układach żywych1. Jego przemysłowe wydobycie i przetwarzanie rozpoczęto pod koniec XIX w., a obecnie co roku produkuje się około 58 mln ton aluminium2.
Jest ono jednym z metali najszerzej stosowanych w budownictwie, ale powszechnie używane jest także w medycynie, technologii spożywczej i kosmetykach.
Gdzie można znaleźć aluminium?
W gospodarstwie domowym można je spotkać w naczyniach i przyborach do gotowania, folii, produktach spożywczych, opakowaniach żywności i napojów, takich jak puszki, kartony, butelki na wodę i saszetki z sokiem; w proszku do pieczenia, wodzie, antyperspirantach i innych kosmetykach, a także w lekach, takich jak środki zobojętniające kwas żołądkowy i aspiryna.
Głównym źródłem narażenia na działanie aluminium w domu jest żywność3. Może ono występować naturalnie w niektórych produktach, ale często używane jest jako dodatek spożywczy. Poza tym może przedostawać się do żywności z aluminiowych naczyń do gotowania, folii, przyborów kuchennych i opakowań4.
Dlaczego aluminium jest niedobre?
Przez wiele lat nie było uważane za zagrożenie dla zdrowia z powodu jego stosunkowo niskiej biodostępności (wchłaniania do organizmu). Jednakże w 1965 r. badania na zwierzętach zasugerowały możliwość istnienia związku pomiędzy aluminium i chorobą Alzheimera5.
Od tamtej pory coraz więcej badań potwierdza, że związek ten jest wyraźny, i obecnie szeroko przyjmuje się pogląd, iż glin może odkładać się w mózgu, gdzie może działać toksycznie6. Poza alzheimerem, powiązano go bowiem z całym szeregiem schorzeń neurodegeneracyjnych, m.in. ze stwardnieniem zanikowym bocznym (chorobą neuronu ruchowego, ALS), chorobą Parkinsona, otępieniem, syndromem wojny w Zatoce i stwardnieniem rozsianym7.
Istnieją również badania sugerujące, że może odgrywać rolę w raku piersi. Stwierdzono jego obecność w tkance piersi u kobiet z rakiem tego gruczołu, i to w znacząco wyższych stężeniach w okolicach pach w pobliżu piersi, co sugeruje możliwy związek z zawierającymi aluminium antyperspirantami8.
Jak możesz chronić się przed aluminium?
Chociaż jest mało prawdopodobne, by pojedyncze przypadki narażenia na działanie niewielkiej ilości tego metalu, takie jak spożycie produktów pieczonych w folii aluminiowej lub użycie zawierającego go antyperspirantu, mogły samodzielnie zagrozić naszemu zdrowiu, to jednak z upływem czasu efekt kumulacji tego rodzaju niewielkich oddziaływań - z różnorodnych źródeł - może być powodem do zaniepokojenia.
Tym bardziej, że ilość aluminium wchłanianego przez organizm jest u każdego inna - np. pewne niedobory żywieniowe mogą zwiększać stopień jego wchłaniania9. Rozsądnie byłoby możliwie jak najbardziej ograniczać narażenie na działanie tego pierwiastka. Obok przedstawiamy najważniejsze wskazówki.
Jak unikać działania aluminium?
Nie używaj go do gotowania Gdy gotujemy potrawy w aluminiowych garnkach lub owijamy je folią, glin może przedostawać się do żywności.
W jednym z badań stwierdzono, że pieczenie czerwonego mięsa w folii aluminiowej zwiększało w nim zawartość tego metalu o 89-378%, podczas gdy w mięsie drobiowym wzrost ten wynosił 76-215%.
Im dłuższy jest czas i im wyższa jest temperatura pieczenia, tym wyższa staje się zawartość aluminium10. Dobrą alternatywą dla folii jest papier pergaminowy (najlepiej niebielony), natomiast aluminiowe naczynia do gotowania zastąpić można bezpieczniejszymi, wykonanymi ze stali nierdzewnej lub ze szkła.
Sprawdź przyjmowane leki pod kątem aluminium
Aluminium można spotkać w szeregu leków, takich jak preparaty zobojętniające kwas żołądkowy, buforowana aspiryna i leki przeciwbiegunkowe. Dokładnie czytaj ulotki, a jeśli nie masz pewności, czy medykament, który przyjmujesz, zawiera aluminium, zapytaj lekarza.
O ile to tylko możliwe, szukaj naturalnych alternatyw. Szczepionki i zastrzyki przeciwalergiczne również mogą zawierać dodatek aluminium.
Ogranicz produkty przetworzone
Metal ten występuje w sposób naturalny w wodzie pitnej i nieprzetworzonych produktach spożywczych. Jednakże w produktach przetworzonych jego poziom może być wyższy dzięki dodatkom spożywczym, z powodu przenikania z opakowań, jak również w wyniku procesów produkcyjnych11.
Wypieki takie jak pieczywo, ciastka i mufinki, mogą szczególnie obfitować w ten pierwiastek na skutek stosowania zawierających aluminium proszków do pieczenia. Jeżeli kupujesz proszek do pieczenia, sprawdź etykietę, by upewnić się, że nie zawiera on "fosforanu glinowo-sodowego" lub "siarczanu glinowo-sodowego". Soda do pieczenia jest czystym wodorowęglanem sodu, więc nie powinna zawierać glinu.
Aluminium - ciekawostka
Aluminium wywiera wpływ na ponad 200 ważnych reakcji biologicznych, m.in. na syntezę neuroprzekaźników, ekspresję genów i odpowiedzi zapalne9.
Wybieraj kosmetyki bez aluminium
Uważnie czytaj etykiety kosmetyków i produktów toaletowych, by sprawdzić, czy nie zawierają tego metalu, ponieważ może on występować zarówno w preparatach konwencjonalnych, jak i naturalnych. Jeżeli masz wątpliwości, skontaktuj się bezpośrednio z producentem, by się tego dowiedzieć.
Najczęściej glin występuje w antyperspirantach i dezodorantach, więc zastosowanie alternatywnych, wolnych od niego produktów, będzie doskonałym krokiem do zmniejszenia codziennego narażenia na kontakt z tym metalem. Uważaj na produkty zawierające naturalną formę aluminium, jaką jest ałun, czyli siarczan glinu.
Producenci twierdzą, że nie może on przenikać przez skórę, gdyż jego cząsteczki są znacznie większe niż cząsteczki chlorowodorotlenku glinu, używanego zazwyczaj w antyperspirantach. Inni jednakże zauważają, że ten ostatni jest znacznie trudniej rozpuszczalny w wodzie, podczas gdy siarczany rozpuszczają się w niej bardzo łatwo, więc ałun może łatwiej rozkładać się w ciepłej i spoconej okolicy pach (co oznacza, że potencjalnie może wtedy być wchłaniany przez skórę).
Do firm oferujących 100-procentowo naturalne dezodoranty bez aluminium należą Earth Conscious, Ben & Anna, Native Unearthed oraz Black Chicken Remedies.
Stosuj filtry do wody by pozbyć się aluminium
Dzbanek filtrujący jest w stanie usunąć z wody z kranu praktycznie wszystkie rozpuszczone ciała stałe, włącznie z glinem. Inną możliwością są systemy filtrujące wodę dla całego domu.
Toksyczne aluminium w kleszczach - chelatacja
Chele to po grecku kleszcze. Od tego słowa bierze swoją nazwę chelatacja - reakcja chemiczna, podczas której powstają chelaty. Są one związkami chemicznymi, składającymi się z organicznej struktury pierścieniowej (pochodzącej od chelatora) wielopodstawnego ligandu oraz jonu centralnego, którym jest kation metalu.
Cząsteczka o strukturze pierścieniowej chwyta niejako w kleszcze wspomniany kation. Podczas chelatacji wychwytywane są metale, a najprostszym przykładem chelatu jest hemoglobina, która w ten sposób bierze "w szczypce" żelazo.
Te właściwości chemiczne chelatorów znalazły zastosowanie w medycynie. We wczesnych latach 40. XX w. zaczęto stosować chelatację jako zabieg medyczny u pacjentów z zatruciem ołowiem, a używano wówczas do tego celu cytrynianu sodu12.
Zaś w latach 50. XX w. zastosowano po raz pierwszy do tego celu EDTA, a dokładnie sól tego kwasu, czyli wersenian dwusodowy (Na2EDTA). Odznaczał się on wyjątkową zdolnością do wiązania jonów metali ciężkich (nawet berylowców)13,14,15.
Szereg doniesień naukowych łączy aluminium z dużą grupą różnych chorób przewlekłych, takich jak np. alzheimer, padaczka, cukrzyca, osteoporoza, zespół przewlekłego zmęczenia, RZS i nowotwory. Bert Ehgartner, austriacki pisarz i autor książki "Aluminium. O tym nie mówi się głośno…" powołuje się na badania Christophera Exleya, który gruntownie przeanalizował dostępną literaturę medyczną pod kątem wpływu tego metalu na patogenezę chorób.
Angielski chemik stworzył punktację, wg której na skali 1-10 można ustalić prawdopodobieństwo wystąpienia danej choroby z powodu toksycznego wpływu glinu - przy alzheimerze podał 7-8 pkt., a przy osteomalacji (rozmiękczeniu kości) - aż 1016.
W przypadku zatruć glinem, właściwości chelatujące wykazuje m.in. deferoksamina, czyli pochodna kwasu hydroksamowego. Ma zdolność wychwytywania jonów tego metalu oraz jonów żelaza. Jest stosowana np. w leczeniu zaburzeń wywołanych nadmiarem aluminium - funkcjonowania narządów czy niedokrwistości oraz przewlekłego nadmiernego gromadzenia aluminium u osób chorujących na schyłkową niewydolność nerek.
Badania naukowe potwierdzają również skuteczność chelatacji glinu z użyciem EDTA. Naukowcy z Mediolanu opublikowali w 2015 r. pracę, w której wykazali, że podawanie wersenianu dwusodowego (wraz z antyoksydantem) pacjentom z chorobami neurodegeneracyjnymi i jednoczesnym toksycznym poziomem glinu w organizmie, nie tylko zmniejszało objawy zatrucia, ale również poprawiało parametry kliniczne wynikające ze zmian neurodegeneracyjnych17.
Również w badaniach opublikowanych w 2020 r. potwierdzono efektywność chelatacji aluminium wykorzystującej EDTA - dowody doświadczalne sugerowały, że wersenian dwusodowy ma zdolność odwracania uszkodzenia śródbłonka komórkowego, indukowanego in vitro przez cytokinę TNF-alfa18.
- Encyclopedia of Food Sciences and Nutrition, 2nd ed. Academic Press, 2003
- British Geological Survey, World Mineral Production 2012–2016
- Food Addit Contam, 2005; 22: 234–44
- Ciba Found Symp, 1992; 169: 26–35
- Environ Sci Europe, 2011; 23: 37
- J Environ Monit, 2004; 6: 375–403
- Biomed Pharmacother, 2016; 83: 746–54
- J Inorg Biochem, 2007; 101: 1344–6
- J Res Med Sci, 2018; 23: 51
- Meat Sci, 2006; 74: 644–7
- Environ Sci Eur, 2017; 29: 19
- Proc Soc Exp Biol Med, 46 (3), 1941: 476-477
- Nature, 1945, 156: 616
- IMS Ind Med Surg, 21 (6), 1952: 305-306
- AMA Arch. Ind. Hyg. Occup. Med, 7 (2), 1953: 137-147
- B. Ehgartner, "Aluminium. O tym nie mówi się głośno…", Wydawnictwo Purana, 2013: 108, 155, 218, 224, 226
- J Inorg Biochem. 2015 Nov;152:214-8
- Biomedicines. 2020 Aug; 8(8): 269
