Semaglutyd to agonista znajdującego się w trzustce receptoru glukanopodobnego 1 (GLP-1 RA). Farmaceutyk ten sprawia, że w przypadku spożycia glukozy trzustka wytwarza więcej insuliny.
Dodatkowo semaglutyd spowalnia wchłanianie tego cukru i zmniejsza wrażliwość organizmu na glukagon, który działa odwrotnie do insuliny, tj. podnosi poziom glukozy we krwi.
Dopuszczony do obrotu przez amerykańską Agencję ds. Leków i Żywienia (FDA) w 2017 r., a przez Europejską Agencję Leków (EMA) rok później, semaglutyd można stosować w postaci wstrzyknięć podskórnych (Ozempic, Wegovy) lub jako tabletkę (Rybelsus)1.
Mimo że semaglutyd jest przede wszystkim lekiem na receptę dla diabetyków i osób pragnących schudnąć, w których przypadku inne terapie okazały się nieskuteczne, to zyskuje coraz większe rzesze „fanów” w postaci osób pragnących po prostu szybko zrzucić nadprogramowe kilogramy.
Media plotkarskie co i rusz donoszą o kolejnych celebrytach, którzy (podobno) przyjmują zastrzyki z semaglutydem, żeby uzyskać upragnioną wagę, co działa jak reklama tego leku i pozwala mu przebijać się do społecznej świadomości.
Tymczasem rośnie liczba doniesień o możliwych powikłaniach towarzyszących terapii semaglutydem i innymi lekami z tej grupy. Teraz amerykańskie badanie z początku lipca tego roku dorzuca kolejny kamyczek do ogródka: pacjenci przyjmujący semaglutyd mogą zapaść na nietętniczą postać przedniej niedokrwiennej neuropatii nerwu wzrokowego (NAOIN). Brzmi tajemniczo? To rzadka choroba prowadząca do ślepoty, jednak u leczonych semaglutydem występuje ona częściej niż w ogólnej populacji.
Semaglutyd i utrata wzroku
Badanie to zainspirowały anegdotyczne doniesienia o pacjentach przyjmujących semaglutyd lub Wegovy, którzy mieli cierpieć z powodu utraty wzroku z powodu NAOIN. Specjaliści postanowili więc sprawdzić, czy ryzyko zachorowania jest w tej grupie faktycznie większe.
W tym celu zapoznali się z danymi z pewnej bostońskiej placówki okulistycznej, dotyczącymi prawie 17 tys. pacjentów (średnia wieku 47 lat), przyjmujących specjalistyczne preparaty obniżające poziom glukozy we krwi, którzy zgłaszali się z powodu problemów z oczami w okresie 6 lat.
Następnie badacze podzielili dokumentację ze względu na przyczynę farmakoterapii: cukrzyca typu 2 lub otyłość. Zarówno wśród pacjentów otyłych, jak i diabetyków były osoby stosujące semaglutyd, ale też i inne leki. Zgoda samych pacjentów nie była wymagana, jako że udostępnione przez ośrodek informacje były już danymi archiwalnymi.
Przeprowadzona analiza wykazała, że:
- spośród 194 pacjentów leczonych semaglutydem z powodu cukrzycy typu 2 u 17 rozwinęła się wspomniana neuropatia nerwu wzrokowego; w grupie 516 diabetyków leczonych innymi preparatami zachorowało tylko 6 osób,
- spośród 361 pacjentów przyjmujących semaglutyd z powodu nadwagi lub otyłości 20 badanych zachorowało na NAOIN, natomiast w grupie 618 osób stosujacych inną farmakoterapię ich liczba wynosiła zaledwie 3.
Oznaczało to, że:
- w grupie diabetyków prawie 9% przyjmujących semaglutyd zachorowało na NAOIN, w porównaniu do niecałych 2% stosujących inną farmakoterapię,
- wśród otyłych pacjentów współczynnik zachorowania na NAION wynosił 6,7% dla stosujących semaglutyd, podczas gdy inne formy farmakoterapii łączyły się z jedynie 0,8% przypadków zachorowania.
Autorzy pracy zauważyli też, że w grupie diabetyków przyjmujących sematuglyd mężczyźni wykazywali większe ryzyko zachorowania na NAION niż kobiety, natomiast w grupie osób walczących z nadwagą i otyłością, które stosowały ten lek, kluczowym czynnikiem zdawała się być hiperlipidemia.
Jednocześnie zdają sobie sprawę, że jedną z możliwych przyczyn tak wysokiego współczynnika pacjentów z NAOIN był fakt, że jako specjaliści z dziedziny okulistyki, po prostu częściej mieli do czynienia z takimi pacjentami.
Z badania wykluczono dokumentację osób, które zachorowały na nietętniczą postać przedniej niedokrwiennej neuropatii nerwu wzrokowego przed zgłoszeniem się do wspomnianej placówki okulistycznej. Inne leki przyjmowane przez badanych obejmowały między innymi insulinę i jej analogi, metforminę i inhibitory alfa-glukozydazy2.
NAOIN – co to takiego?
Przednia niedokrwienna neuropatia nerwu wzrokowego (AOIN) to częściowy lub całkowity zawał (udar niedokrwienny) odcinka nerwu wzrokowego znajdującego się wewnątrz gałki ocznej.
Powstające niedokrwienie, a w konsekwencji obumarcie i zanik tego nerwu stają się przyczyną utraty wzroku w zaatakowanym oku. Choroba może przyjąć jedną z dwóch postaci: tętniczą, występującą rzadziej, oraz nietętniczą (NAOIN), która stanowi większość przypadków - to na nią mieli być bardziej narażeni pacjenci przyjmujący semaglutyd.
Do znanych czynników ryzyka zawału nerwu wzrokowego i zapadnięcia na przednią niedokrwienną neuropatię nerwu wzrokowego należą:
- nadciśnienie tętnicze, ale też niskie ogólne ciśnienie krwi,
- miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, wady zastawek,
- cukrzyca, hipercholesterolemia, problemy z tarczycą,
- niektóre choroby krwi,
- bezdech nocny,
- nikotynizm,
- migreny,
- dializy nerek.
Najczęstszym objawem NAOIN jest nagła bezbolesna utrata wzroku w chorym oku, zwykle w godzinach porannych. Niektórzy pacjenci zgłaszają też mroczki czy pogorszenie jakości wzroku (utrata barw). Źrenica w oku z zawałem jest powiększona.
NAOIN, mimo że jest najczęstszą formą neuropatii powiązanej ze wzrokiem, to należy do rzadkich schorzeń. Każdego roku diagnozuje się ją u 10-20 osób (wiek powyżej 50 lat) na 100.000 mieszkańców, bez większej różnicy ze względu na płeć. Zdarzają się przypadki neuropatii nerwu wzrokowego również w drugim oku, trudno jednak powiedzieć, jak często występują.
NAOIN nie da się skutecznie leczyć, można natomiast zmniejszyć ryzyko wystąpienia zawału w drugim oku poprzez:
- ograniczenie liczby przyjmowanych wieczorem leków na nadciśnienie tętnicze,
- przestrzeganie zasad diety z niskim indeksem glikemicznym i przeciwcholesterolowej,
- rzucenie palenia,
- przyjmowanie aspiryny oraz leków obniżających ciśnienie w gałce ocznej,
- opanowanie innych chorób przewlekłych (jeżeli takowe istnieją)3.
Semaglutyd – możliwe działania niepożądane
Jak każdy lek, semaglutyd może wywoływać tzw. działania niepożądane. Do najczęstszych należą: zmniejszenie apetytu, nudności i wymioty, ból brzucha, wzdęcia, biegunka, zaparcia, zawroty głowy, problemy żołądkowe i refluks przełyku, kamica żółciowa.
Semaglutyd może też wchodzić w interakcje z innymi lekami, w tym z insuliną i lewotyroksyną, dlatego przed rozpoczęciem terapii należy przekazać lekarzowi informację o wszystkich przyjmowanych preparatach4.
Natomiast nieprawdą okazała się pogłoska, że jakoby przyjmowanie semaglutydu miałoby powodować wystąpienie myśli samobójczych. Taki wniosek wysnuła Europejska Agencja Leków (EMA) po zapoznaniu się z wynikami dużego amerykańskiego badania. Również studia przeprowadzone przez EMA nie wykazały powiązania między terapią semaglutydem i liraglutydem (inny lek odchudzający) a ryzykiem pojawienia się myśli samobójczych5.
Czy semaglutyd jest niebezpieczny?
Nie istnieje żaden lek, którego stosowanie (zwłaszcza przez dłuższy czas) nie powodowałoby niepożądanych efektów. Ryzyko wystąpienia wielu z nich zależy od ogólnej kondycji zdrowotnej pacjenta, jego stylu życia i (niekiedy) od czynników genetycznych.
Jeżeli lekarz zamierza przepisać ci semaglutyd, poinformuj go o wszystkim, co powinien wiedzieć, zwłaszcza jeśli:
- palisz papierosy lub pijesz regularnie alkohol,
- przyjmujesz leki na serce (również aspirynę),
- cierpisz na chorobę refluksową żołądka,
- stosujesz insulinę, metforminę lub inne analogi GLP-1,
- masz chore nerki,
- stosujesz terapię hormonalną (lewotyroksynę, leki antykoncepcyjne itp.),
- cierpisz z powodu migren.
Podziel się też swoimi obawami, jeśli je masz. Na podstawie tej wiedzy specjalista podejmie decyzję, czy stosowanie semaglutydu w twoim przypadku jest bezpieczne.
- 1. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/ozempic
- 2. JAMA Ophthalmol. Published online July 3, 2024. doi:10.1001/jamaophthalmol.2024.2296
- 3. https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/neurookulistykaizez/82896,przednia-niedokrwienna-neuropatia-nerwu-wzrokowego
- 4. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=5893
- 5. https://pulsmedycyny.pl/ema-wyklucza-zwiazek-miedzy-lekami-odchudzajacymi-a-myslami-samobojczymi-1213261