Stres, sposób odżywiania oraz styl życia w duże mierze wpływają na kondycję naszego układu immunologicznego. Naukowcy uważają, że jego osłabienie jest przyczyną aż 80% chorób ze stresu. Dzieje się tak, bo, gdy wzrasta stężenie hormonu stresu – kortyzolu – we krwi, zmniejsza się liczba leukocytów oraz spada produkcja przeciwciał. To zaś prowadzi do zachwiania flory bakteryjnej śluzówek i umożliwia rozmnażanie się zarazków. Dodatkowo nadużywając antybiotyków, prowadzimy do wyjałowienia mikrobiomu i w ten sposób pozbawiamy się jednej z istotnych linii obrony. Kolejny problem stanowią pasożyty – z badań wynika, że 80% ludzi w naszym kraju jest żywicielami przynajmniej jednego. Co 7. Polak ma glistę, a co 12. tasiemca! Parazyty pozbawiają organizm niezbędnych składników odżywczych oraz modyfikują reakcję immunologiczną gospodarza, co prowadzi do obniżenia odporności.
I znów nieco im w tym pomagamy, gdyż na co dzień jemy zbyt mało warzyw, kiszonek a zbyt wiele cukru. Na szczęście możemy temu wszystkiemu zaradzić, czerpiąc z bogactwa natury.
Które rośliny wspomagają odporność?
Czarny bez
Dekadę temu naukowcy z Poznania dowiedli, że roślina ta ze względu na bogactwo polifenoli może stymulować układ odpornościowy, przeciwdziałać stresowi oksydacyjnemu, zwiększać aktywność enzymów przeciwutleniających w osoczu krwi, w tym także glutationu1. 4 inne badania kliniczne wykazały, że podawanie chorym ekstraktu z jagód czarnego bzu zmniejszały czas trwania i ciężkość przeziębienia (gorączka, ból, zatkanie nosa, kaszel). Naukowcy zwrócili jednak uwagę, że choć istnieją dowody anegdotyczne, to wciąż jednak brak badania klinicznego, które potwierdzałoby skuteczności kwiatów tej rośliny w porównaniu ze standardowym leczeniem u pacjentów z wirusowymi infekcjami górnych dróg oddechowych2. Jednak są pierwsze naukowe jaskółki wskazujące na to, że kwiaty bzu czarnego też działają – udowodniono przeciwzapalne właściwości ich ekstraktów3
Aloes
W dalekiej Arabii Saudyjskiej, uczeni osobom, które chcą wzmocnić swoją odporność, radzą jedzenie… aloesu. A robią to na podstawie własnych badań. Wynika z nich, że ten sukulent, stosowany terapeutycznie, odgrywa istotną rolę w utrzymaniu układu immunologicznego w dobrej kondycji – zwiększa bowiem żywotność makrofagów4. Natomiast wodny ekstrakt z aloesu (400 mg/kg) podawany ustnie znacznie podnosi wtórną humoralną odpowiedź immunologiczną5. Co więcej, żel pozyskany z liści rośliny wykazuje aktywność przeciwdrobnoustrojową – rozrywa bakteryjne ściany komórkowe. Ma też właściwości przeciwzapalne6.
Jeżówka purpurowa
Należy chyba do najbardziej znanych i budzących najwięcej emocji w świecie nauki roślin immunostymulujących. Jej zwolennicy podkreślają, że pomaga zapobiegać przeziębieniom, a gdy do nich już dojdzie, przynajmniej zmniejsza ich nasilenie i przyspiesza ustąpienie objawów8. Właściwości te zawdzięcza przede wszystkim dużej zawartości polisacharydów, które m.in. pobudzają leukocyty do wydzielania substancji przeciwwirusowych, a limfocyty do swoistej obrony organizmu. Sceptycy wskazują, że w niektórych eksperymentach roślina dawała poważne skutki uboczne, w tym ból brzucha, obrzęk naczyniową, duszność, nudności, świąd, wysypkę, rumień i pokrzywkę9
Wytwory pszczół
Miód na początku infekcji chroni drogi oddechowe przed rozwojem zakażenia, a później powoduje stopniowe ustępowanie chrypki, kaszlu, drapania i bólu gardła. Upłynnia też wydzielinę oskrzelową, a jeśli spożyjesz go wieczorem – umożliwi spokojny sen.
Schorzenia gardła i krtani łagodzi również propolis. To żywiczny produkt zbierany i używany przez pszczoły do zamykania otworów w plastrach. W celach leczniczych najczęściej wykorzystuje się jego etanolowy ekstrakt (ethanolic extract of propolis, EEP). Z badań wynika, że po 3 miesiącach leczenia przewlekłego zapalenia oskrzeli uzyskano znaczną poprawę zdrowia u 93% chorych, a dzięki inhalacjom z propolisu wyleczono ok. 75% pacjentów z zapaleniem gardła i ok. 77% ze stanem zapalnym krtani15.
Również pobierany przez pszczoły z kwiatów pyłek, mieszany później ze śliną i przenoszony do ula, podwyższa fizyczną, psychiczną i immunologiczną odporność organizmu na szkodliwe czynniki środowiskowe16. Zawiera ponad 200 substancji odżywczych17!
Czepota puszysta
Ta rosnąca w wilgotnych tropikalnych lasach Ameryki Środkowej i Południowej liana wyposażona w chwytliwe pazurki, właśnie od nich wzięła swą potoczną nazwę – koci pazur. Leki pozyskiwane z kory, liści lub korzeni vilcacory (to inna zwyczajowa nazwa tej rośliny) od wieków są podstawą peruwiańskiej medycyny naturalnej. I nic dziwnego, jak pokazują współczesne badania, czepota puszysta może pochwalić się szerokim wachlarzem bioaktywnych składników o przeciwzapalnych, przeciwbakteryjnych i przeciwwirusowych właściwościach13. Wyniki eksperymentów na szczurach sugerują, że niektóre z alkaloidów zawartych w kocim pazurze mogą stymulować u szczurów krwinki białe, które są podstawowym elementem układu odpornościowego, a także indukować fagocytozę – proces, w którym leukocyty poszukują i niszczą atakujące organizm drobnoustroje.
Z kolei badania na cielętach z zapaleniem płuc pokazały, że te zwierzęta, które otrzymywały wraz z paszą 3600 mg vilcacory dziennie przez 17 kolejnych dni miały niższą temperaturę oraz większą całkowitą liczbę obwodowych podzbiorów limfocytów (które należą do białych krwinek i wytwarzają przeciwciała oraz niszczą wirusy)14.
Granatowiec właściwy
Rubinowe ziarenka kryją w sobie moc życia. Okazuje się bowiem, że owoc granatowca może pomóc wygrać z sepsą – czyli zespołem dysfunkcji narządów związanym z wysoką śmiertelnością – na którą dotychczas nie znaleziono skutecznego lekarstwa10. Nim badania dobiegną końca, warto pić sok z granatu, zmniejsza bowiem objawy kliniczne przewlekłego zapalenia przyzębia. W pewnym badaniu u chorych przewlekłą paradontozą wspomagające miejscowe leczenie ekstraktami wąkroty azjatyckiej i granatu przyniosło znaczną poprawę parametrów w porównaniu ze standardową terapią11.
Lebiodka pospolita
A dokładniej olejek pozyskiwany z tej popularnej przyprawy dzięki zawartości związków fenolowych zwalcza bakterie, zapobiega infekcjom i przeziębieniom oraz wspomaga ich leczenie. To nie wszystko! Przy okazji niszczy pasożyty, dzięki czemu również podnosi odporność ustroju. Zdaniem badaczy swoje cenne właściwości zawdzięcza przede wszystkim substancji o nazwie karwakrol, która ułatwia oddychanie, działa moczopędnie, napotnie, rozgrzewająco, przeciwbólowo i odkażająco.
Jeśli nie masz pod ręką olejku z oregano, nie martw się. Okazuje się, że również jedzenie ziela ma leczniczy wpływ. Warto rzuć go zwłaszcza podczas infekcji górnych dróg oddechowych, gdyż bezlitośnie niszczy wirusy i większość bakterii (nawet tych opornych na antybiotyki!) oraz hamuje ich rozwój, a dodatkowo ułatwia pozbywanie się zalegającej flegmy12.
Czosnek i czosnek niedźwiedzi
Ponad 3 tys. publikacji w ciągu ostatnich 100 lat potwierdziło skuteczność tego zioła w zapobieganiu i leczeniu różnych chorób, uznając i zatwierdzając jego tradycyjne zastosowania!
Seria badań in vitro i na zwierzętach ujawniła, że czosnek znacząco stymuluje różnorodne komórki immunologiczne, w tym limfocyty T i B, makrofagi oraz komórki (NK). Ponadto zwiększa produkcję przeciwciał, uwalnianie limfocytów oraz fagocytozę21. Warto tu wspomnieć, że podobnie jak tradycyjny czosnek niedźwiedzi należy do silnych naturalnych antybiotyków, wspomagających profilaktykę oraz leczenie chorób górnych dróg oddechowych. Pobudza wydzielanie śluzu w oskrzelach, zabija bakterie, zapobiega infekcjom wirusowym, stymuluje produkcję przeciwciał i ułatwia odkrztuszanie22.
Bylica piołun
Razem z czosnkiem i cebulą należy do grupy naturalnych antybiotyków o niezwykłych właściwościach, które notabene zawdzięcza wysokiej zawartości garbników. W naszej rodzimej medycynie ludowej to gorzkie zioło obok wspomagania pracy wątroby i trawienia służyło również do zwalczania pasożytów, grzybów, bakterii oraz do obniżania gorączki. Odkryta pół wieku temu artemizyna – aktywny składnik bylicy – oraz jej pochodne stały się nową klasą leków, które radzą sobie z bakteriami i pasożytami opornymi na leki chinolinowe. Dodatkowo silne działanie przeciwwirusowe tego składnika, sprawiło, że bylica została zaprzęgnięta do walki z koronawirusem18.
Jednak nie tylko artemizyna pomaga trzymać przeziębienie z daleka. Głównymi substancjami odpowiedzialnymi za biologiczną aktywność zioła są: gorzkie laktony seskwiterpenoidowe, flawonoidy, azuleny, kwasy fenolowe, garbniki i lignany. To ich synergiczne działanie z artemizyną umożliwia korzystny wpływ bylicy na układ odpornościowy19.
- Journal of Functional Foods October 2015, Volume 18, Part B, 941-58
- ADV TRADIT MED (ADTM). 2021; 21(3): 405-14,
- I Diet Suppl 2014; 11 (1): 80-120
- 62 Immunopharmacology. 1996 Nov;35(2): 119-28; Pharmacogn Rev. 2015 Jul-Dec; 9(18): 120-6
- 63 Inflammopharmacology. 2012 Dec;20(6) :343-6
- 10, 11 J Ethnopharmacol. 2009 Jul 30;124(3): 404-8; J Conserv Dent. 2012 Jul;15(3): 246-8
- Asian J Androl 2002; 4 (4): 299- 301
- 16 Panacea 2006; 2 (15): 11-13
- X Pharmacogn Rev. 2015 Jan-Jun; 9(17): 63-72
- J Immunol Res 2023 Aug 16:2023:2868707
- J Int Acad Periodontol. 2003 Oct;5(4): 106-15; J Int Acad Periodontol. 2005 Jul;7(3): 70-9
- Med Dosw Mikrobiol. 2012;64(4): 297-307; Nutr Cancer. 2009; 61 (3): 381-9
- Centr Eur J Immunol 2009; 34 (4): 235-8)
- Altern Med Rev 2001; 6 (6): 567- 79); Bull. Vet. Inst. Pulawy 46, 65-77, 2002
- Otolaryng. Pol. 1989; 43: 180
- Post Fitoter 2005; 3-4: 103-8
- Post Fitoter 2006; 4: 213-22
- Medicina (Kaunas). 2021 Mar; 57(3): 217
- Plants (Basel). 2020 Sep; 9(9): 1063
- Int J Vitam Nutr Res. 1998;68(2): 114-9; International Immunopharmacology Volume 93, April 2021, 107341; Molecules 2011; 16(2): 1253-70
- Doi: 10.1007/978-3-0348-8763- 2_11
- 15 Nat Prod Commun 2009; 4 (8): 1059-62
- J Pharm Biomed Anal 2012; 75: 158-64; J Ethnopharmacol. 2021 Mar 1; 267: 11347