Nasze magazyny
Wrotycz pospolity (Tanacetum Vulgare) to niezwykła roślina zielarska o silnym, korzennym zapachu. Mimo że zawiera spore ilości trującego tujonu, od wieków stosuje się ją w tradycyjnym lecznictwie, choć dzisiaj głównie zewnętrznie – do nacierania w bólach goścowych i reumatycznych, ale też łagodzenia stanów zapalnych i odkażania.
Mlecznica uchodzi za jedną z najbardziej oczyszczających roślin (m.in. o właściwościach przeciwrobaczych), a w lecznictwie ludowym jej ziele służyło jako środek odstraszający mole i pluskwy (zapach przypominający kamforę zniechęca owady).
Przypisywano jej właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne, antyalergiczne, żółciopędne i wiatropędne, rozkurczowe i uspokajające, dzięki którym zalecano ją w depresji, zaburzeniach krążenia i trawienia, stanach zapalnych nerek i układu moczowego, infekcjach, schorzeniach gardła oraz chorobach skórnych (liszaje, ropnie, łuszczyca). Za większość tych właściwości odpowiada obecny w surowcach olejek eteryczny, który oprócz toksycznego β-tujonu (ok. 70% składu) zawiera kamforę, terpenoidy, laktony seskwiterpenowe, steroidy, flawonoidy (pochodne kwercetyny i luteoliny, kwas kawowy, garbniki, kwas askorbinowy i sole mineralne1.
Wrotycz pospolity skutecznie działa na pasożyty
Tujon to najważniejszy składnik wrotyczu, który decyduje o jego zabójczym wpływie na drobnoustroje i różnego rodzaju pasożyty. Tradycyjnie mlecznicę stosuje się przy wszawicy, świerzbie, zakażeniu pierwotniakami i do odrobaczania. Badania in vitro potwierdzają, że zarówno ekstrakt, jak i olejek eteryczny z naziemnych części wrotyczu w stężeniu 200 μg/ml zmniejszają aktywność motoryczną i zabijają 100% dorosłych przywr z rodzaju Schistosoma, a także ograniczają żywotność i produkcję jaj. W mniejszych dawkach (100 i 50 μg/ml) podobne efekty wywoływał tylko ekstrakt2.
Z kolei etanolowe wyciągi tej rośliny zbadano jako potencjalny środek do zastosowania zewnętrznego w leczeniu zakażenia pełzakami rogówki oka. Okazało się, że ekstrakty sporządzone już z ok. 25 mg wysuszonego ziela wrotyczu pospolitego wykazują silne właściwości terapeutyczne przeciw Acanthamoeba, hamując ich wzrost, ale również migrację. Zdaniem autorów tej analizy Tanacetum vulgare może być roślinnym surowcem stosowanym jednocześnie z antybiotykami w kombinowanej terapii pełzakowego zapalenia rogówki3.
Wrotycz pospolity ma właściwości przeciwgrzybicze
Okazuje się, że wrotycz jest toksyczny także dla niektórych grzybów, a szczególną aktywność wykazuje przeciwko szczepom dermatofitów (powodującym choroby skóry i jej przydatków: włosów i paznokci) oraz drożdżakom Cryptococcus neoformans i Candida albicans. Obecny w nim olejek eteryczny ujawnił znaczący wpływ hamujący na tworzenie się zarodków C. albicans, zmniejszając ich rozwój o 80% w porównaniu do komórek z grupy kontrolnej, niepoddanych jego działaniu4.
Przeciwbakteryjne właściwości wrotyczu pospolitego
Wrotycz pospolity wykazuje pewien stopień aktywności przeciwdrobnoustrojowej in vitro zarówno wobec bakterii Gram-dodatnich, jak i Gram-ujemnych. Organizmy podatne na ekstrakt wodno-alkoholowy z T. vulgare to m.in. Bacillus subtilis, Escherichia coli i Pseudomonas aeruginosa5, będąca jednym z najważniejszych i najgroźniejszych drobnoustrojów powodujących zakażenia wewnątrzszpitalne.
Zastosuj wrotycz pospolity przy opryszczce
Biobójcze właściwości wrotyczu uzupełnia jego aktywność przeciwwirusowa. Odnotowano działanie przeciw opryszczce zwykłej (HSV-1) ekstraktu z nadziemnych części rośliny: oraz izolowanego z nich partenolidu (związku obecnego również w innych gatunkach Tanaceum). W badaniach in vitro chroniły one komórki przed zakażeniem, a partenolid zakłócał replikację wirusa po wniknięciu o ok. 40% (w porównaniu z grupą kontrolną)6. W kolejnych pracach stwierdzono, że wrotycz jest skuteczny również przeciwko HSV-2 – herpeswirusowi powodującemu zwykle opryszczkę na narządach płciowych – przy czym odpowiadają za to różne związki aktywne o synergistycznych mechanizmach działania, a nie tylko partenolid7.
Wrotycz podnosi odporność
Związki wrotyczu nie tylko niszczą drobnoustroje, ale również pobudzają aktywność układu immunologicznego poprzez wpływ przeciwzapalny oraz stymulację produkcji i działania komórek układu odpornościowego: makrofagów, neutrofili i monocytów. Jak wykazano w badaniach na ludzkich komórkach, stymulują je m.in. poprzez zwiększenie uwalniania mieloperoksydazy – enzymu, który katalizuje reakcje powstawania kwasu podchlorawego, związku chemicznego o silnych właściwościach bakteriobójczych i przeciwwirusowych8.
Zastosowanie wrotyczu
Napar z wrotycza
Czubatą łyżkę suszonego lub świeżego ziela wrotyczu zalej szklanką wrzącej wody. Przykryj i odstaw na 20 min, następnie odcedź. Tak przygotowany napar działa łagodząco na przewód pokarmowy, oczyszcza organizm i wypłukuje toksyny. Wykazuje również silne działanie przeciwpasożytnicze i oczyszczające.
Odwar z wrotycza
3 łyżki świeżego lub suchego rozdrobnionego ziela lub kwiatów zalej w garnku 2 szklankami wrzątku, a następnie gotuj ok. 5 min. Odstaw na 30 min pod przykryciem, przecedź. Taki odwar możesz stosować do okładów na skórę i oczy, przemywania i płukania jamy ustnej.
Nalewka z wrotycza
Do 1 szklanki świeżego lub suchego zmielonego ziela dolej 250-300 ml alkoholu 40-70%. Maceruj 7 dni w szczelnie zamkniętym słoju, w zacienionym miejscu, a następnie przefiltruj. Taką nalewkę możesz stosować zewnętrznie, wcierając w skórę w przypadku bólu kończyn lub stawów. Zwłaszcza nalewka zrobiona na 70% alkoholu działa rozgrzewająco, przeciwbólowo i przeciwreumatycznie.
Olej wrotyczowy
1 szklankę świeżych, zmielonych kwiatów lub ziela zalej 400 ml ciepłego oleju winogronowego. Maceruj 7 dni i przefiltruj. Stosuj 1 łyżkę dziennie jako środek żółciopędny, regulujący wypróżnienia i wzmacniający. Olejem możesz też smarować skórę trądzikową.
Wrotycz pospolity - występowanie i pora zbiorów
Występowanie: pospolicie przy drogach, na nizinach, nad rzekami, wzdłuż poboczy dróg, brzegów lasów i zarośli oraz na otwartych przestrzeniach.
Surowiec: ziele (Tanaceti herba), kwiat (Tanaceti flos).
Pora zbioru: od czerwca do września, ale najlepiej do końca sierpnia.
Ważne: wrotycz nie może być stosowany przez kobiety w ciąży (grozi to poronieniem przez przekrwienie narządów), matki karmiące, dzieci oraz osoby w podeszłym wieku. Ze względu na zawartość trującego tujonu nie należy przekraczać zalecanych dawek. Unia Europejska wpisała nawet roślinę na listę toksycznych, ograniczając zalecenia jej stosowania do użytku zewnętrznego. Objawami przedawkowania są biegunki, poty, kołatanie serca, krew w moczu i halucynacje.
- Chem NatComp.2011;47(2):284-285;Phytochem.1999;51(3):417-423
- ScientificWorldJournal.2014 Feb 2;2014:460342
- Now Lek 2012;81(6):620-625
- Nat Prod Res.2014;28(21):1906-9
- Planta Med. 1989;55:10; Mem InstOswaldo Cruz.2002; 97(7):1027-1031.12471432
- Phytother Res. 2009 Jun; 23(6):791-6
- Phytother Res. 2011 Feb;25(2):296-301; Antiviral Res. 2015 Jul; 119:8-18
- Int Immunopharmacol. 2007 Dec 15; 7(13):1639-50
