Dlaczego na subkontynencie azjatyckim obserwuje się mniejszy zasięg chorób neurodegeneracyjnych? Badacze wiążą to z regularnym spożywaniem warzyw, owoców i przypraw przez jego mieszkańców1.
Niewłaściwy styl życia okazuje się bowiem - obok nie do końca zidentyfikowanych czynników genetycznych i starzenia się społeczeństwa - podstawową przyczyną coraz szybszego wzrostu zachorowań na chorobę Parkinsona czy Alzheimera.
Odpowiednio zbilansowana dieta, bogata w witaminy i substancje przeciwzapalne oraz aktywność fizyczna pozwalają dłużej utrzymać sprawność neuronów, a tym samym są nieocenione w profilaktyce chorób degeneracyjnych. Zdarza się nawet, że odpowiedni tryb życia u osób już zmagających się z tego typu schorzeniami zatrzymuje ich rozwój, przedłużając okres samodzielności. Badania są obiecujące - rehabilitacja, dieta czy aktywność fizyczna przynosiły u ochotników znaczną poprawę sprawności psychoruchowej i umysłowej.
Zdrowie na talerzu
Dieta jest szczególnie ważna w profilaktyce i minimalizowaniu objawów parkinsona, ponieważ szereg składników zawiera aktywne substancje, które chronią nasze neurony przed degeneracją poprzez modulowanie wieloetapowych szlaków sygnałowych2.
Co więcej badania potwierdzają, że nasz sposób odżywiania wpływa na kondycję mózgu i zdolności psychoruchowe. Dieta bogata w świeże warzywa, owoce i oliwę z oliwek - czyli jak najbardziej przypominająca śródziemnomorską - zmniejsza ryzyko zachorowania na parkinsona3. Jeśli nawet choroba pojawia się u stosujących ją osób, to w późniejszym wieku.
To zalecenie jest jednak dość ogólne, co zatem konkretnie powinno znaleźć się na Twoim talerzu?
Przeciwutleniacze
Jeśli w wolnorodnikowej teorii rozwoju choroby Parkinsona jest choć trochę prawdy, antyutleniacze mogą chronić neurony przed degeneracją. Chodzi tu m.in. o witaminę E, beta-karoten oraz koenzym Q10, które znajdziesz przede wszystkim w owocach jagodowych, ciemnozielonych warzywach oraz roślinach strączkowych (ciecierzyca, soja, soczewica). Codziennie jedz 2-5 porcji owoców i nawet 2-8 warzyw.
Flawonoidy
Szczególnie silną grupą antyutleniaczy są flawonoidy. Wysoki poziom tych naturalnych składników może zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby, zwłaszcza jeśli jesteś mężczyzną. Dlatego przynajmniej 2 razy w tygodniu sięgaj po bogate we flawonoidy (a przede wszystkim antocyjany) truskawki, jagody, jabłka, sok pomarańczowy i zieloną herbatę. Według jednego z badań, obejmującego ok. 130 tys. osób, mężczyźni, którzy jedzą pokarmy bogate we flawonoidy, są o 40% mniej narażeni na ryzyko choroby Parkinsona niż ci, których dieta jest uboga w te składniki4.
Kurkumina
To kolejny wymiatacz wolnych rodników o silnych właściwościach. Oprócz działania antyrodnikowego wykazuje silne właściwości przeciwzapalne. Obie te cechy sprawiają, że kurkumina chroni komórki przed uszkodzeniem, w tym działaniem genotoksycznym i neurotoksycznym. Według badań moduluje aktywność czynników, enzymów i genów, które odgrywają istotną rolę w patomechanizmie chorób Parkinsona i Alzheimera. Po zastosowaniu kurkuminy spada toksyczność m.in. reaktywnych form tlenu i alfa-synukleiny (białka występującego w układzie nerwowym)5. Ma to szczególne znaczenie, ponieważ u osób zmagających się z parkinsonem obserwuje się zaburzenia w metabolizmie i funkcji tego białka.
Witaminy B6 i D
Ponieważ zbyt wysoki poziom homocysteiny we krwi przyczynia się do rozwoju choroby Parkinsona, konieczna jest odpowiednia podaż witaminy B6, której zadaniem jest utrzymanie tego aminokwasu w normie.
Potwierdzają to obserwacje naukowców - pokazują one, że w grupie najniższego ryzyka zachorowania znajdują się osoby spożywające największe ilości B66. Szukaj jej w tuńczyku, kurczaku, indyku, papryce i orzechach nerkowca.
Równie istotna jest słoneczna witamina. Badanie przeprowadzone wśród członków rodzin pacjentów z parkinsonem wykazało, że istnieją u nich genetyczne modyfikacje receptorów witaminy D, które uniemożliwiają im jej przetwarzanie7. Inne obserwacje potwierdzają, że wśród chorych dominują osoby z niedoborem tej witaminy. Dlatego w okresie ograniczonego nasłonecznienia (od września do kwietnia) niezbędna jest suplementacja.
Minerały
W jednym z badań ryzyko choroby parkinsona okazało się mniejsze wśród osób, które spożywają duże ilości żelaza, magnezu i cynku8. Minerały te występują w orzechach brazylijskich, szpinaku, brązowym ryżu, rodzynkach, awokado, ciecierzycy czy ziarnach sezamu.
Granaty
Te owoce zawierają urolitynę A - jedyny znany składnik, który uruchamia proces oczyszczania organizmu ze "zużytych" mitochondriów. Dzięki temu ułatwiają odnowę komórek, zapobiegają chorobom degeneracyjnym i opóźniają procesy starzenia - u niektórych badanych nicieni i gryzoni urolityna A przedłuża życie nawet o 45%9!
Ziołowe wspomaganie
Fitoterapia pozwala zachować sprawność ciała i umysłu. Do najlepiej poznanych roślin o takich właściwościach należy miłorząb japoński, czyli ginkgo biloba. Zwiększa on produkcję komórek macierzystych w mózgu, co wpływa na poprawę pamięci i funkcji poznawczych, a dzięki stymulacji neuroprzekaźników pomaga leczyć zaburzenia koncentracji, splątanie, szumy uszne i zawroty głowy10.
Z kolei pochodząca z Azji lwia grzywa (soplówka jeżowata) pobudza aktywność nerwowego czynnika wzrostu (NGF), który odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu kondycji i regeneracji neuronów11. Niedobór lub zbyt niska aktywność NGF należą do przyczyn chorób neurodegeneracyjnych.
Czego unikać?
Warzywa, owoce i rośliny strączkowe powinny stanowić podstawę Twojej diety, zastępując tłuste mięsa i nabiał. Wysoki poziom obecnego przede wszystkim w jagnięcej wątrobie, mięsie i jajach kwasu arachidonowego może nawet podwoić ryzyko choroby Parkinsona12. Również nadmiar produktów mlecznych, takich jak mleko, masło i ser, podnosi jej ryzyko - u kobiet nieznacznie, ale u mężczyzn niemal dwukrotnie13.
Aktywna walka...
Bibliografia
- Curr Sci 2000; 79: 29-36
- Mol Neurobiol 2011; 44: 142-159
- Mov Disord 2012; 27: 771-774
- Neurology 2012; 78: 2238-1145
- Pharmacol Res 2011; 63: 439-444
- Br J Nutr 2010; 104: 757-764
- Ann Hum Genet 2011; 75: 201-210
- J Neurol Sci 2011; 306: 98-102
- Nat Med 2016; 22: 879-888
- Natural Regen Res 2013; 8 (18): 1655-1662
- Explore! 2002; 11 (4)
- J Neurol Sci 2010; 288: 117-122
- Am J Epidemiol 2007; 165: 998-1006
- Ann Acad Med Siles 2014; 68 (5): 361-367
- Arch Phys Med Rehabil 1986; 67: 741-745
- Mov Dis 2008; 23: 2239-2243; J Aging Res 2011: 232-473
- J Body Mov Ther 2002; 6: 177-182
- Psychom Med 2000; 62: 386-393
- Clin Rehabil 2002; 16: 695-708
Niezbędnym elementem leczenia jest rehabilitacja, czyli usprawnianie ruchowe osób chorych na parkinsona. Regularna aktywność ułatwia codzienne funkcjonowanie i zwiększa samodzielność, a przez to zmniejsza niechęć do kontaktów towarzyskich i poprawia samopoczucie.
Wybór jest naprawdę szeroki: w terapii choroby Parkinsona sprawdzają się pływanie, taniec, sztuki walki, tai chi, joga, golf, jazda na rowerze, a nawet kręgle14. Taka aktywność fizyczna zmniejsza sztywność mięśni, zwiększa siłę, szybkość i czas reakcji oraz stanowi profilaktykę przykurczów. U osób z zaawansowanymi objawami wystarczą ćwiczenia oddechowe lub relaksacyjne, spacery czy stretching (rozciąganie).
Skuteczność takiej terapii potwierdzają liczne badania. W jednym z nich po 12 tygodniach szkolenia karate zaobserwowano poprawę chodu i koordynacji, a nawet zmniejszenie drżenia15. Szczególnie polecanym sportem jest coraz popularniejszy nordic walking, który z jednej strony angażuje wszystkie partie mięśni, ale z drugiej jest mało kontuzyjny i może uprawiać go każdy.
Liczne testy potwierdzają, że spacery z kijkami już po 6 tygodniach podnoszą ogólną jakość życia, znacznie poprawiają posturalną stabilność mięśni i postawę, ograniczają występowanie efektu "zamrażania", wydłużają i przyspieszają krok, a nawet u 30% pacjentów zmniejszają ból16.
...i chwila relaksu
Na ogólną jakość życia wpływa nie tylko aktywność ruchowa, ale też spokój ducha - zwłaszcza w przypadku postępujących chorób, które niejednokrotnie powodują psychiczny dyskomfort.
W jednym z badań okazało się, że skutecznym sposobem rozładowania napięcia u osób z parkinsonem jest masaż. Usprawnia on wykonywanie codziennych czynności, ale też poprawia sen i obniża poziom hormonu stresu17.
Podobnie działa muzykoterapia, która poprawia stan emocjonalny pacjentów oraz zmniejsza spowolnienie ruchowe18. Poza tym odpowiednio dobrane dźwięki ułatwiają chorym koncentrację i zmniejszają trudności podczas samego wykonywania ruchów.
Dobre efekty może przynieść również praktykowanie techniki Alexandra (AT), czyli metody opartej na łagodnych ćwiczeniach, których zadaniem jest eliminacja zbędnych napięć i usztywnień, opanowanie dolegliwości psychosomatycznych oraz wypracowanie swobodnej postawy ciała. Jednym słowem - to sposób przywracania wewnętrznej swobody ciała i ducha, nazywany czasem metodą reedukacji psychofizycznej.
W jednym z badań technika Alexandra u pacjentów z chorobą Parkinsona okazała się skuteczniejsza niż masaż i standardowe metody leczenia - po 24 sesjach odczuli oni złagodzenie objawów choroby oraz poprawę stanu psychicznego19.
Proste ćwiczenie AT możesz wykonywać samodzielnie w domu, aby zlikwidować napięcie i odzyskać energię. Po prostu połóż się płasko na podłodze i ugnij nogi w kolanach, cały czas utrzymując stopy płasko na podłodze. Pod głowę podłóż kilka książek jako oparcie. Pozostań w tej pozycji przez 15 min i poczuj, jak mięśnie się rozluźniają.