Nasze magazyny
Owalne bądź okrągłe, czerwono-brunatne lub zaróżowione, pojedyncze lub zlewające się w duże placki - łuszczące się płaskie grudki mogą pojawić się na kończynach, plecach, łokciach, pośladkach lub owłosionej skórze głowy. Łuszczyca nie tylko powoduje nawracające zmiany skórne i towarzyszący im świąd, ale również wpływa bardzo negatywnie na psychikę chorych, nawet jeśli nie pojawia się w widocznych miejscach na ciele, takich jak uszy, dłonie czy kark. W różnych analizach wskazuje się, że u ponad 60% pacjentów choroba obniża komfort życia, a nawet 20% z nich ma objawy depresyjne1.
Często uczucie wstydu powoduje wycofanie się z życia towarzyskiego, izolację i niską samoocenę. Statystyki dotyczące stanu psychicznego osób chorych na łuszczycę są niepokojące również z klinicznego punktu widzenia: udowodniono, że stałe napięcie towarzyszące chorobie potęguje jej objawy. Co więcej, właśnie mało nasilony codzienny stres zaostrza je dużo bardziej niż pojedyncze wydarzenie o dużym ładunku emocjonalnym2.
Główną przyczyną takiego negatywnego nastawienia - zarówno wśród chorych, jak i części "zdrowego" społeczeństwa - jest mylne przekonanie, że łuszczyca ma charakter zakaźny i może przenieść się podczas kontaktu fizycznego z drugą osobą. Ale choć nadal nie znamy jednoznacznej przyczyny tej uciążliwej dermatozy, wiemy z całą pewnością, że nie jest zaraźliwa!
Od naskórka w głąb skóry
Czynniki powodujące atak łuszczycy
Choć patogeneza tej uciążliwej dermatozy nie została do końca poznana, lata badań pozwoliły wskazać kilka tzw. czynników spustowych. Ich pojawienie się u osób predysponowanych genetycznie do łuszczycy powoduje pierwszy wysiew i jego nawroty.
Infekcje Zwłaszcza u młodych osób pierwszy atak choroby obserwuje się często po przebytej infekcji paciorkowcowej gardła lub górnych dróg oddechowych1. Prawdopodobnie niektóre tzw. superantygeny (bakterie, wirusy czy pasożyty) są podobne strukturalne do białek keratynocytów i dlatego po ekspozycji na nie klony limfocytów T są przyciągane przez keratynocyty, co powoduje reakcję łuszczycową.
Leki Zmiany łuszczycowe mogą pojawić się po stosowaniu pochodnych litu, leków przeciwmalarycznych, biologicznie czynnych (np.interferonów i interleukin)2.
Stres Jest nie tylko jednym z efektów łuszczycy, ale także jej potencjalną przyczyną. U cierpiących na nią pacjentów stwierdzono podwyższone poziomy neuroprzekaźników w skórze i w surowicy, co potwierdza silną zależność między stanem ośrodkowego układu nerwowego a wystąpieniem objawów3.
Czynniki endokrynne Bodźcem do pojawienia się zmian łuszczycowych mogą być hipokalcemia (spadek poziomu wapnia w surowicy krwi poniżej 2,25 mmol/l) lub wahania hormonalne. Podejrzewa się, że występująca u kobiet w ciąży łuszczyca krostkowa ciężarnych może mieć związek właśnie ze spadkiem wapnia4.
Alkohol Nadmierne spożywanie alkoholu powoduje wysiewy łuszczycy i cięższy jej przebieg, a u osób uzależnionych również oporność na prowadzone leczenie i większą liczbę działań ubocznych5. Analogicznie abstynencja w sposób wyraźny poprawia stan skóry.
Papierosy Nikotyna odgrywa szczególnie negatywną rolę w przebiegu łuszczycy krostkowej, zwłaszcza u kobiet. Ponieważ palenie aktywuje reaktywne formy tlenu i prowadzi do zmian morfologicznych, powoduje nasilenie reakcji zapalnych w skórze6.
Bibliografia
- PClin Exp Dermatol 2000; 25: 56-61
- Am J Clin Dermatol 2000; 1: 159-165
- Br J Dermatol 1997; 137: 843-850
- Dermatology 1999; 198: 61-64
- Clin Exp Dermatol 2000; 25: 107-110
- Clin Dermatol 1998; 16: 571-674
Choć codzienne życie osób cierpiących na łuszczycę najbardziej utrudniają widoczne gołym okiem dolegliwości w warstwie rogowej naskórka, problem leży nieco głębiej.
Istota tej choroby to nadmierna liczba podziałów i nieprawidłowości w procesie dojrzewania keratynocytów w najgłębszej warstwie naskórka (podstawnej) oraz stan zapalny3. Za wzmożoną aktywność keratynocytów prawdopodobnie odpowiadają limfocyty T i wydzielane przez nie cytokiny. W efekcie wędrówka komórek z warstwy podstawnej do rogowej (zewnętrznej) skraca się z 28 do 3-4 dni, a cały naskórek ma objętość 4-6 razy większą w porównaniu ze zdrową skórą4.
Zmiany dotyczą jednak również skóry właściwej, czyli warstwy położonej głębiej, pod naskórkiem. Obserwuje się w niej poszerzenia i zniekształcenia w obrębie powierzchownego splotu naczyniowego, czyli nagromadzenie wielojądrzastych limfocytów T i komórek jednojądrzastych (monocytów). Te pierwsze migrują do warstwy rogowej naskórka, tworząc mikroropnie, a te drugie - wnikają do dolnych warstw naskórka.
Mimo że medycyna coraz lepiej poznaje mechanizm odpowiadający za rozwój łuszczycy, wciąż nie potrafi znaleźć odpowiedzi na pytanie, jakie są jego przyczyny. Uznaje się, że największą rolę odgrywają w nim geny, a czynniki zewnętrzne są bodźcem, który powoduje wystąpienie objawów. Nie jest to jednak do końca prawda, ponieważ u co czwartego pacjenta nie obserwuje się jej rodzinnego występowania - cierpią oni na typ II choroby, czyli tzw. łuszczycę dorosłych. Jej pierwsze objawy pojawiają się zazwyczaj po 40 r.ż., przebieg jest łagodniejszy, nawroty rzadsze, a leczenie łatwiejsze5.
Choroba niejedno ma imię
Liczba postaci łuszczycy jest jednak znacznie większa, a podstawowy podział (w ramach którego wyróżnia się łuszczycę zwykłą, krostkową, stawową i erytrodermię łuszczycową) wynika z występowania różnych objawów klinicznych.
Zdecydowanej większości pacjentów dotyczy łuszczyca zwykła, czyli wykwit drobnych grudek. Ze względu na ich morfologię wyróżnia się kolejne podtypy choroby: łuszczycę wysiewną (in. kropelkowatą; liczne grudki na całej powierzchni skóry), wysiękową (dominuje stan zapalny z wysiękiem), pieniążkowatą (pojedyncze grudki zlewają się w ogniska wielkości monet), geograficzną (duże powierzchnie wykwitów o nieregularnych kształtach) i obrączkowatą (grudki szerzą się po obwodzie, a centralnie ustępują)6.
Do rzadszych, ale niezwykle ciężkich typów łuszczycy należy erytrodermia łuszczycowa, czyli ciężki stan zapalny skóry całego ciała, która jest żywoczerwona i złuszcza się na całej powierzchni4. Wyzwala ją m.in. zbyt agresywne leczenie miejscowe lub naświetlanie promieniami UV we wczesnym okresie choroby. Jedną z najtrudniejszych w leczeniu odmian jest też uogólniona łuszczyca krostkowa, w przebiegu której pojawia się wysiew najpierw żółtawych, a następnie brązowych, jałowych krost, połączony ze spełzaniem naskórka przy lekkim dotknięciu i ciężkim stanem ogólnym7.
Problematyczne jest również leczenie łuszczycy stawowej, czyli zapalenia stawów, któremu towarzyszą bóle w obszarach przyczepów ścięgien. Może ona prowadzić do deformacji stawów i upośledzenia sprawności ruchowej, a często pojawia się znienacka - w 70% nie towarzyszy jej łuszczyca zwykła8.
Trudny przeciwnik
Niejasne przyczyny i niezwykle złożony obraz kliniczny łuszczycy, przekładający się na liczne jej odmiany, nie sprzyjają wypracowaniu skutecznych metod leczenia. Standardowe postępowanie obejmuje przede wszystkim terapię miejscową za pomocą maści. Zaczyna się zazwyczaj od podawania preparatów kwasu salicylowego, które usuwają nadmiar łuski, ułatwiając wnikanie innych łagodzących substancji.
W drugim etapie stosuje się dziegcie (głównie proderminę), które hamują podział keratynocytów i normalizują proces rogowacenia. Powszechnie zalecaną metodą leczenia łuszczycy jest również fototerapia, czyli wykorzystanie promieniowania słonecznego UV, które m.in. redukuje syntezę DNA. Często łączy się tę metodę ze stosowaniem dziegci lub pochodnych witaminy D3.
Żadna metoda nie gwarantuje jednak stuprocentowej skuteczności, a w większości przypadków choroba ma charakter nawracający. W takim przypadku istotna jest stała pielęgnacja za pomocą emolientów, które zbudują na powierzchni skóry warstwę okluzyjną zapobiegającą nadmiernemu odparowywaniu wody, a w efekcie nawilżą ją, natłuszczą, zmiękczą i wygładzą.
Nie udowodniono, by dieta (oprócz wyłączenia z niej alkoholu i papierosów) w istotny sposób wpływała na przebieg choroby. Pożywienie działa na każdego pacjenta inaczej, jednak pojawiają się doniesienia, zgodnie z którymi zmiany łuszczycowe ustępują po zastosowaniu diety ubogiej w białka, ostre przyprawy i żywność wysokoprzetworzoną, a opartej na rybim oleju, oliwie z oliwek, oleju kukurydzianym oraz dużej ilości świeżych warzyw i owoców9.
Pewne nadzieje wiązane są również z fitoterapią. Miejscowo do gojenia ran wykorzystuje się rośliny o właściwościach przeciwzapalnych i przeciwwysiękowych, takie jak ołownik łatkowaty, glistnik jaskółcze ziele i koniczyna czerwona, a w pielęgnacji zapobiegającej nawrotom - olej konopny, lniany i z awokado10.
Bibliografia
- Nowiny Lekarskie 2008; 77 (3): 195-203
- Acta Derm. Venereol. 1995; 75: 240-243
- JEADV. 2006; 20 (suppl 2): 10-23
- Braun-Falco O, Plewig G, Wolff HH i wsp: Dermatologia, wydanie I, Wyd. Czelej, Lublin 2002
- JEADV. 2006; 20 (suppl 2): 42-51
- JEADV. 2007; 21: 762-765
- Dermatologia 2000; 14: 557-578
- Curr Opin Reumato 1992; 4: 470-478
- Int Med 1999; 2 (2/3): 105-113
- Panacea 2008; 3 (24): 22-24
