Atopowe zapalenie skóry: 12 sprzymierzeńców

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Skóra stanowi barierę zapobiegającą wnikaniu do wnętrza organizmu mikrobów i alergenów. Jednak u niektórych ludzi, gdy zetkną się one z komórkami Langerhansa¹ - mającymi za zadanie obronę skóry - doprowadzają do rozwoju stanu zapalnego, nazywanego egzemą lub wypryskiem atopowym. Powtórny kontakt z podrażniającym czynnikiem powoduje powstanie zmian skórnych - zaczerwienienia, grudek, a nawet małych ranek. Typowy jest silny świąd, często zmuszający chorego do stałego drapania się, co jeszcze bardziej uszkadza skórę. Charakterystyczna jest też jej nadmierna suchość.

Przyczyn atopowego zapalenia skóry upatruje się m.in. w niewłaściwym nawodnieniu skóry oraz zaburzeniach budowy jej komórek na skutek nieprawidłowości w działaniu filagryny, kluczowego białka warunkującego barierową funkcję naskórka białka². W efekcie skóra nie stanowi bariery dla drobnoustrojów i alergenów.

Istnieje wiele potencjalnych czynników, które mogą wywoływać egzemę lub zaostrzać jej przebieg. Jest to wyjątkowo indywidualne. Podrażnienia mogą powodować roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt i niektóre rośliny, ale także jedzenie, a zwłaszcza jajka, orzechy, mleko, ryby, soja i pszenica, oraz dodatki do żywności, takie jak środki konserwujące i barwniki.

Winne bywają też leki, m.in. środki przeciwwirusowe, antyhistaminowe, sterydy, znieczulające i przeciwnowotworowe, a także chemiczne środki drażniące, takie jak detergenty (stosowane w szamponach, środkach do mycia ciała i płynach do kąpieli, zawierające SLS, czyli laurylosiarczan sodowy), środki piorące oraz chlorowana woda w basenach. Czasami czynnikiem indukującym chorobę jest twarda woda wodociągowa (wysoka zawartość minerałów może nasilać objawy) albo centralne ogrzewanie. Znane są też przypadki, w których zaostrzenia prowokowało noszenie syntetycznych ubrań, które powodowały przegrzewanie ciała, jak również stres i niepokój.

Czasami zostaje

Choć atopowe zapalenie skóry uważane jest za chorobę typową dla wieku dziecięcego - w 85% przypadków pojawia się przed ukończeniem 5. r.ż., cierpi na nią 5-20% dzieci - to jednak może utrzymywać się także w wieku dorosłym, a niekiedy nie ustępuje do końca życia (1-3% dorosłych). Po prześledzeniu przez naukowców z University of Pennsylvania Perelman School of Medicine w Filadelfii historii choroby ponad 7 tys. pacjentów w ramach badania PEER (Pediatric Eczema Elective Registry) odkryto, że niezależnie od wieku 80% uczestników badania (które obejmowało osoby między 2. a 26. r.ż.) miało objawy egzemy lub stosowało leki na to schorzenie. Nawet w wieku 20 lat tylko połowa pacjentów doświadczyła przynajmniej 6 miesięcy, w trakcie których nie odczuwali dolegliwości³.

Obraz atopowego zapalenia skóry zmienia się w zależności od wieku. U małych dzieci (do 2. r.ż.) stwierdza się najczęściej pęcherzyki, grudki, a nawet strupy z sączącą się wydzieliną na policzkach, czole czy głowie. Starsze (między 2. a 12. r.ż.) mają suche, łuszczące się grudki czy "blaszki" na wewnętrznych częściach nadgarstków, łokci i kolan, a dorośli - podobne zmiany na twarzy, karku, dłoniach, stopach. U niektórych chorych atopowe zapalenie skóry może pogorszyć widzenie z powodu zmian zapalnych powiek i struktur budujących oczy⁴.

Opcje konwencjonalne

Medycyna stara się w pierwszej kolejności przywrócić skórze "szczelność". W tym celu chorym zaleca się stosowanie specjalnych preparatów do skóry atopowej, którymi można ją myć i natłuszczać. Zapobiegają one utracie nawodnienia.

Podstawowymi lekami wykorzystywanymi w terapii atopowego zapalenia skóry są glikokortykosteroidy w płynach, żelach i maściach podawane miejscowo. Stosuje się je niekiedy w połączeniu z miejscowymi antybiotykami oraz lekami grzybobójczymi w razie towarzyszącego zakażenia skóry. U chorych istotne jest zwłaszcza leczenie zakażeń wywołanych gronkowcem złocistym (powoduje ropne krostki z wydzieliną o barwie miodu). Nie wolno lekceważyć infekcji wirusem Herpes simplex, którego obecność przejawia się wysiewem drobnych grudek i pęcherzyków, czasem z obecnością krwi, gdyż może to zagrażać życiu.

Na twarz, dekolt i w fałdy ciała aplikuje się takrolimus i pimekrolimus, które osłabiają działanie nadmiernie aktywnych komórek odpornościowych w skórze, przez co pozwalają zaleczyć zmiany wywołane wypryskiem atopowym. Niestety, preparaty te ostatnio łączono z nowotworami skóry⁵. Z kolei kremy oparte na sterydach przy używaniu przez dłuższy czas, mogą powodować podrażnienie, odbarwienie i tzw. ścieńczenie skóry, a nawet posterydową zaćmę. Czemu jednak mimo silnych leków atopowy wyprysk powraca?

Po części wynika to z faktu, że leczenie standardowo ordynowane w tym schorzeniu rzadko sięga dalej niż w głąb skóry. Wiele kremów, maści i leków doustnych łagodzi objawy, ale nie rozprawia się z przyczyną choroby. Na szczęście istnieje wiele niefarmakologicznych metod radzenia sobie z egzemą. Zacznij od sprawdzenia i przeanalizowania, co ją wywołuje i co zaostrza objawy - a następnie pójdź tym tropem. Wymaga to cierpliwości, gdyż potencjalnych przyczyn jest wiele, jednak gdy już ustalisz winnego, masz spore szanse na pokonanie atopii.

Poznaj sprzymierzeńców

1. Omega-3

Znane z działania przeciwzapalnego niezbędne nam kwasy tłuszczowe - naturalnie występujące w oleju rybnym - wydają się być obiecującym środkiem w leczeniu egzemy. W jednym z badań dorośli przyjmujący codziennie 5,4 g kwasu dokozaheksaenowego z grupy omega-3 już po 2 miesiącach odnotowali znaczące złagodzenie objawów egzemy w porównaniu z grupą kontrolną⁶. Podobne rezultaty osiągnięto w innym badaniu, w którym chorzy zażywali suplement zawierający 1,8 g kwasu eikozapentaenowego (EPA), też należącego do grupy omega-37. Dzieje się tak dlatego, że kwasy tłuszczowe obniżają poziom substancji prozapalanych, biorących udział w rozwoju egzemy.

Sugerowane dawkowanie: 2-6 g dziennie EPA i DHA.

2. Prebiotyki

Wyniki badania opublikowanego na łamach Archives of Disease in Childhood sugerują, iż prebiotyki mogą zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia AZS u dzieci z grupy wysokiego ryzyka. Bazując na tym, że w kobiecym mleku znajduje się ponad 130 prebiotyków, które stymulują wzrost korzystnych dla zdrowia szczepów bakteryjnych, takich jak Lactobacillus czy Bifidobacterium, naukowcy opracowali opartą na nich recepturę i przetestowali uzyskaną mieszankę na dzieciach, których rodzice cierpieli na wyprysk atopowy, astmę lub alergiczny nieżyt nosa.

Dzieci matek, które nie mogły karmić piersią, zostały przydzielone do 2 grup. Pierwszą karmiono mieszanką prebiotyczną, a drugą - zwykłą. Do 6. miesiąca życia niemowlęta co miesiąc przechodziły badania, a rodzice prowadzili dzienniczek zauważonych objawów. Po tym czasie tylko u 10 ze 102 maluchów karmionych mieszankami z prebiotykami wystąpiło atopowe zapalenie skóry. W grupie karmionej tradycyjną mieszanką było ich 24 na 104 dzieci. Analiza 98 próbek kału wykazała znaczny wzrost liczby bifidobakterii u tych karmionych prebiotykami. Zdaniem badaczy protekcyjne działanie prebiotyków wynika z tego, że stanowią one pożywkę dla wybranych szczepów bakterii probiotycznych, w ten sposób selektywnie pobudzają ich wzrost⁸.

Prebiotyki, zaliczane do żywności prozdrowotnej, to głównie oligosacharydy pochodzenia roślinnego, z których obecnie najbardziej wykorzystuje się frukto-oligosacharydy (FOS) (w tym inulinę) czy galakto-oligosachardy (GOS). Mogą one występować naturalnie w jedzeniu, np. w porze, bananie, szparagach czy cebuli, jednakże spożycie tych produktów okazuje się być niewystarczające do osiągnięcia wymaganej ilości dobowej (dorośli ok. 5 g/dobę). Dlatego też wiele produktów jest wzbogacanych w składniki prebiotyczne (np. płatki śniadaniowe, pieczywo)⁹.

Sugerowane dawkowanie: dorośli 5 g dziennie.

3. Probiotyki

Wiele badań wskazało, że działanie korzystnych bakterii jest pomocne w leczeniu egzemy, zwłaszcza u dzieci. U dorosłych połączenie 2 szczepów bakterii probiotycznych - Lactobacillus salivarius LS01 i Bifidobacterium breve BR03 - okazało się skuteczniej łagodzić objawy atopowego zapalenia skóry niż placebo¹⁰. Są poza tym dowody na to, że doustne probiotyki mogą zapobiegać egzemie¹¹. Sugerowane dawkowanie: najlepiej zażywać 10-20 mld jednostek bakterii probiotycznych dziennie.

4. Cynk

Ludzie cierpiący na chroniczną egzemę mają niski poziom cynku, dlatego powinni spróbować przyjmowania suplementów. W jednym z badań wykazano, że dotknięte tą przypadłością dzieci miały niższą zawartość cynku we włosach niż zdrowe maluchy, a zażywanie jego suplementów przyniosło poprawę już po 2 miesiącach¹².

Sugerowane dawkowanie: przez pierwszy miesiąc 15 mg cytrynianu cynku 3 razy dziennie, potem 2 razy dziennie przez miesiąc, a następnie raz dziennie.

5. Zioła

Kremy ziołowe mogą być pomocne, a czasem nawet równie skuteczne, jak leki konwencjonalne. 10% maść sporządzana z 95% wyciągu etanolowego z nasion łubinu (Lupinus termis) może dawać efekty podobne do tych osiąganych przez sterydy. Także żele i kremy zawierające lukrecję (Glycyrrhiza glabra), rumianek, leszczynę i ziele dziurawca zwyczajnego mogą łagodzić objawy¹³.

6. Herbata Oolong

Japońscy naukowcy odkryli, że oolong - herbata półfermentowana o łagodniejszym niż jej czarny odpowiednik smaku - może łagodzić objawy egzemy. 2/3 chorych, którzy przez miesiąc każdego dnia pili 3 filiżanki naparu z oolong, odczuło poprawę - niektórzy nawet już po tygodniu. Około połowa z nich odczuwała korzystne działanie herbaty jeszcze przez 6 kolejnych miesięcy.

Sugerowane dawkowanie: 3 filiżanki herbaty oolong dziennie.

7. Krem z witaminą B₁₂

Aplikowanie tej witaminy bezpośrednio na skórę łagodzi objawy egzemy u chorych, niezależnie od wieku pacjenta¹⁴. Na polskim rynku znajdziesz kilka maści i kremów zawierających cyjanokobalaminę (witaminę B₁₂).

Sugerowane dawkowanie: nakładaj 2 razy dziennie przez minimum 2 miesiące.

8. Kannabinoidy

Analizując literaturę przedmiotu, badacze z Kampusu Medycznego University of Colorado Anschutz ustalili, że farmaceutyki zawierające kannabinoidy mogą być skuteczne przeciwko atopowemu zapaleniu skóry. W jednym z badań stosowanie kremu z kannabinoidami 2 razy dziennie przez 3 tygodnie całkowicie wyeliminowało ciężki świąd u 8 z 21 pacjentów. Naukowcy przypuszczają, że za pomocą kremu udało się zlikwidować suchość skóry, która może prowadzić do świądu. Zespół dr. Roberta Dellavalle'a zwrócił uwagę na to, że tetrahydrokannabinol (THC), główna substancja psychoaktywna zawarta w konopiach, działa przeciwzapalnie oraz redukuje opuchliznę¹⁵.

9. Biofeedback

Metoda ta polega na kontrolowaniu procesów zachodzących w organizmie. Pacjenta uczy się panowania nad reakcjami jego ciała. Terapia, połączona z technikami relaksacyjnymi, została wykorzystana do wyleczenia 5 pacjentów z egzemą: 2 miesiące później u wszystkich zaobserwowano poprawę kliniczną, a po 2 latach troje było całkowicie zdrowych¹⁶.

10. Terapia Enderleina

Składa się w głównej mierze z zaleceń dietetycznych. Chory musi zrezygnować z kawy, czarnej herbaty, alkoholu, cukru i słodzików, a także krowiego mleka i jego przetworów oraz produktów pszennych. Zamiast nich może pić mleko kozie, owcze lub sojowe. Kolejnym krokiem jest rezygnacja z produktów zawierających jakiekolwiek chemiczne substancje (nie tylko konserwujące, ale również wzmacniacze smaków, barwniki, aromaty itd.). Raz w tygodniu może jeść mięso, rybę oraz jajko. W jego menu musi znaleźć się dużo świeżych warzyw i owoców, najlepiej z gospodarstw ekologicznych oraz dużo wody mineralnej. Ponadto terapię należy wspomagać, stosując preparaty naturalnie ułatwiające oczyszczanie organizmu¹⁷.

11. Ekstrakt ze słonecznika

Badacze z Queensland University of Technology twierdzą, że atopowe zapalenie skóry może powstrzymać wyekstrahowany z nasion słonecznika inhibitor trypsyny SFTI (ang. sunflower trypsin inhibitor). Korzystnie wpływa on na działanie 3 enzymów warstwy rogowej naskórka, od których zależą jej spójność i złuszczanie. Dzięki temu SFTI pomaga zachować regularną strukturę skóry i jej odpowiednią grubość. To zaś sprawia, że zmniejsza się przenikalność skóry, przez co jest ona odporniejsza na działanie alergenów i nie traci wody¹⁸.

12. Prysznic i okłady

By zminimalizować uszkodzenia skóry, staraj się zamiast kąpieli brać prysznic (i to letni, aby nie uszkodzić warstewki naturalnych tłuszczów pokrywających skórę) i natychmiast po nim nakładaj na skórę maści natłuszczające zapobiegające jej odwodnieniu. Prace domowe wymagające moczenia rąk wykonuj w rękawiczkach. Drapanie skóry grozi jej dalszym uszkodzeniem, dlatego spróbuj zastąpić je poklepywaniem lub uciskaniem swędzących partii ciała. Przy dużych zmianach skórnych pomagają okłady z wilgotnej gazy¹⁹.