Ostroga piętowa - przyczyny, objawy, leczenie

Przede wszystkim warto, by Twoje badanie RTG obejrzał lekarz ortopeda i przeprowadził dokładny wywiad i badanie. Zapyta Cię zapewne o takie rzeczy jak: wiek, waga, tryb życia i aktywność – ile i jak się często ruszasz, a także czy coś się zmieniło zanim zaczęły się dolegliwości?

W przypadku tego schorzenia ma również znaczenie, czy często i jak długo chodzisz w butach na obcasach oraz czy coś zmieniło się w tym zakresie? Na przykład z jakiegoś powodu z dnia na dzień zamieniłaś szpilki na baletki? Czy nogi lub stopy bolały Cię też w innych miejscach? Wbrew pozorom takie informacje mogą mieć znaczenie. Lekarz dopyta również o jakich porach dnia pojawia się ból i po jak długim wysiłku, wymagającym stania lub chodzenia. Czy w ciągu dnia się nasila? Czy budzisz się rano bez dolegliwości, czy też noga boli od razu podczas wstawania z łóżka? I jak zmieniła się Twoja aktywność od czasu, gdy pięta zaczęła boleć – czy zrezygnowałaś z uprawianego przez siebie sportu, nie chodzisz po schodach albo więcej siedzisz niż chodzisz?

Specjalista oceni też stan Twoich stóp palpacyjnie, sprawdzi czy masz płaskostopie i ewentualne wady postawy. Wszystkie te elementy mogą mieć znaczenie zarówno dla samej diagnozy, jak i dla rokowania. Ortopeda może też zlecić dodatkowe badanie stopy – USG albo rezonans magnetyczny, żeby wykluczyć inne schorzenia, takie jak neuropatie uciskowe, zespół kanału stępu czy złamanie kości piętowej.

Ostroga piętowa to schorzenie dotykające ok. 15% ogólnej populacji, przy czym częściej dokucza kobietom w wieku poniżej 49 lat niż mężczyznom

Ostroga piętowa, (po angielsku nazywana CS – calcaneal spur) to zmiana zwyrodnieniowa w obrębie stopy powstająca na skutek nieprawidłowego funkcjonowania rozcięgna podeszwowego i przewlekłego stanu zapalnego. Nie jest to na pewno choroba, na którą zapada się z dnia na dzień – proces ten trwa tygodniami i miesiącami. Dlatego tak ważne jest przeanalizowanie zmian w Twoim trybie życia i aktywności, bo najprawdopodobniej to one mogły doprowadzić do obecnego stanu.

Skąd bierze się ostroga piętowa?

Gdzie ulokowane jest rozcięgno podeszwowe? Zaczyna się przy guzie kości piętowej, a kończy przy nasadzie palców stopy. Jest ono zbudowane z tkanki łącznej, a dzięki swojej elastyczności napina się i rozluźnia podczas chodzenia, więc łukowato zbudowana stopa może sprężyście reagować na zetknięcie z podłożem i nie spłaszcza się, przylegając do ziemi¹. Miejsce, w którym rozcięgno jest przymocowane do kości nazywa się entezą – tutaj łączą się tkanki o różnej gęstości, twardości i elastyczności: ścięgna, więzadła, powięzi i torebki stawowe. Funkcja entezy jest newralgiczna, bo w tym miejscu następują silne przeciążenia, które zdrowo funkcjonująca kończyna dzięki niej znosi¹.

W zdrowej stopie w badaniach obrazowych, czyli RTG albo tomografii – entezy wyglądają prawidłowo, natomiast gdy zaczynają się problemy nazywane ostrogą piętową – pojawiają się na guzie kości piętowej tzw. entezofity, czyli zmiany kostne, przypominające szpon lub kowbojską ostrogę. Choroba ta należy do tzw. entezopatii, czyli zmian zwyrodnieniowo-przeciążeniowych przyczepów ścięgien do kości.

Co przyczynia się do powstawania entezopatii?

Po pierwsze, zmiany morfologiczne, tzn. nieprawidłowa budowa kości lub stawów, po drugie, problemy z biomechaniką stawów, czyli np. przykurcze (mięśni, więzadła albo torebki stawowej), które ograniczają ruchomość kończyny, a po trzecie, napięcie mięśni – przewlekły stan naprężenia i obciążenia danego mięśnia lub grupy mięśni.

W przypadku ostrogi piętowej winowajcą jest długotrwałe naprężanie i przeciążanie tkanek miękkich. Wskutek tego w obrębie przyczepu rozcięgna powstają mikrourazy i przeciążenia, włókienka ścięgien odrywają się od kości i uszkadzają się fragmenty chrząstki. Mikrouszkodzenia z czasem wapnieją, a po dłuższym czasie w tych miejscach właśnie zaczynają tworzyć się entezofity – rośnie nowa, patologiczna struktura kostna. Całemu temu procesowi towarzyszy stan zapalny¹.

Naukowcy przychylają się do różnych teorii na temat etiologii tego schorzenia – ale zmiany przeciążeniowe i stan zapalny są najczęstszymi hipotezami, również łączą te dwa źródła, przy czym urazy i przeciążenia są pierwotne, a zmiany zapalne – wtórne^1,2. Uważa się też, że choroba może być skutkiem predyspozycji genetycznych³. Występuje ona w populacji ogólnej u ok. 15% osób, przy czym najczęściej są to seniorzy, z nadwagą lub otyłością, cierpiące na zapalenie rozcięgna podeszwowego (aż w 89% przypadków), zapalenie stawów i charakteryzujące się nieprawidłową biomechaniką stopy¹.

Pomimo powszechnych do tej pory teorii omówionych wyżej, najnowsze badania sugerują, że narastanie ostrogi jest adaptacyjną reakcją szkieletu na wzrost wagi, starzenie się organizmu, czynniki zwiększające nacisk stopy na podłoże oraz zmiany w jej strukturze. Schorzenie to może więc dołączyć do listy chorób cywilizacyjnych, dotykających starzejące się, wysoko rozwinięte społeczeństwa¹. Ostroga piętowa częściej dokucza kobietom w wieku poniżej 49 lat niż mężczyznom, a część badaczy sugeruje, że może to być związane z inną biomechaniką stopy związaną z noszeniem butów na wysokim obcasie⁴.

Nagłe zmiany niekorzystne dla stopy

Jak to wszystko się ma do wywiadu, który przeprowadza lekarz? Jeśli na przykład zaczęłaś nosić niewygodne – za ciasne lub za duże buty – zmusiłaś stopę do podwijania się, kurczenia lub ucisku, który wymusił jej unieruchomienie. Przy zmianie szpilek na płaskie obuwie – stopy nagle dostają więcej "oddechu", muszą się rozciągnąć, podczas gdy na obcasach są napięte i przykurczone. Gdy np. zaczynasz biegać po długiej przerwie, a dodatkowo wybierzesz nieodpowiednie, niewystarczająco amortyzujące obuwie albo nie robisz przed joggingiem rozgrzewki – także narażasz rozcięgno piętowe. Być może ostatnio musiałaś długo stać, a wcześniej tego nie robiłaś albo np. znacznie przytyłaś? Albo przydarzył się inny uraz, np. w biodrze i nienaturalnie stawiałaś stopy, obciążając jedną nogę bardziej? Zapalenie rozcięgna i proces tworzenia się ostrogi może też wystąpić po długim unieruchomieniu stopy (np. w gipsie, ortezie) i żwawym powrocie do dawnej aktywności, bez koniecznej rehabilitacji i stopniowego rozciągania.

Skutkiem bólu spowodowanego ostrogą mogą być również inne przeciążenia narządu ruchu, np. spowodowane tym, że nienaturalnie stawia się bolącą stopę albo unika jej pełnego kontaktu z podłożem. Wtedy niestety narażasz kolana i kręgosłup, w których też może dojść do procesów zwyrodnieniowych. Jeśli próbujesz unieść palce do góry i czujesz ból oraz ciągnięcie – to także bardzo charakterystyczny objaw ostrogi. Kiedy stan się pogarsza, stopa może boleć nawet w bezruchu. W najgorszym wypadku dolegliwość jest tak nieznośna, że nie można chodzić ani nawet założyć butów.

Leczenie nieoperacyjne ostrogi piętowej

Ostrogę piętową leczy się przede wszystkim zachowawczo – to znaczy bez wykorzystania metod chirurgicznych. Kiedyś operacje wykonywano częściej, ale specjaliści przekonali się, że efekty nie były wcale lepsze – tkanka w okolicy pięty po takich zabiegach była w opłakanym stanie i stopa traciła naturalną amortyzację. Okazywało się też, że usunięcie ostrogi wysuszowcale nie kończyło choroby – bo zmiany miały tendencję do nawracania. Dziś te metody stosowane są rzadko, zabiegi są bardzo mało inwazyjne i stosowane tylko wtedy, jeśli wszystkie środki zachowawcze zostały wyczerpane i nie przyniosły poprawy.

Do nieoperacyjnych metod leczenia ostrogi należą:

• fizjoterapia i terapia manualna,
• fizykoterapia,
• masaże,
• kinesiotaping.

Ostroga piętowa — terapia falą uderzeniową

Do zabiegów fizykoterapii o największej skuteczności należy fala uderzeniowa, czyli ESWT (Extracorporeal shock wave therapy), trzeba jednak zaznaczyć, że są to zabiegi bolesne⁵. Według badań przynoszą podobną skuteczność działania co terapia manualna – ten rodzaj zabiegów wykonywanych przez fizjoterapeutę również nie należy do najłagodniejszych i bywa bolesny, natomiast dolegliwości bólowe ustępują już w trakcie zabiegu⁶.

Fizykoterapia a ostroga piętowa

Zabiegami wspomagającymi, jednak o mniejszej skuteczności niż ESWT, są krioterapia, fonoforeza (ultradźwięki), magnetoterapia i jonoforeza.

Ostroga piętowa — leki i zioła przeciwbólowe

W łagodzeniu stanu zapalnego i bólu lekarz może zalecić niesteroidowe leki przeciwzapalne. Jeśli jednak nie chcesz ich przyjmować, działanie przeciwzapalne, a więc łagodzące również dolegliwości bólowe wykazują m.in.: czarci pazur, Boswellia serrata oraz oleje CBD. Przeciwbólowo i przeciwzapalnie można również stosować maści, oparte np. wyciąg z liścia laurowego, guggul (balsamowiec indyjski) czy biszofit (składnik mineralny)⁷. Ulgę w bólu przy chodzeniu przyniosą specjalne wkładki i podpiętki, np. żelowe, które uniosą piętę w najbardziej newralgicznym miejscu.