Nasze magazyny
Operacja chirurgiczna to poważna sprawa. Lekarz musi przeciąć skórę pacjenta, z przysłowiową już precyzją przeprowadzić zabieg, a następnie zszyć ranę. Przez cały czas sprawdzane są oddech i tętno pacjenta, by nie doszło do żadnych komplikacji.
Wiele osób na samą myśl o operacji zaczyna się niepokoić - w końcu nie wykonuje się ich z powodu błahostki. Jednocześnie pacjenci pokładają nadzieję w chirurgicznej interwencji, której celem jest przecież poprawienie jakości życia. Tylko czy rzeczywiście tak jest? Okazuje się, że czasem lepsze samopoczucie po operacji to... efekt placebo.
Artroskopia kolana - czy zawsze jest konieczna?
W przypadku długotrwałego bólu kolana lekarz może skierować pacjenta na badanie obrazowe stawu, aby ustalić przyczynę problemu. Nierzadko jest nią uszkodzenie jednej z dwóch łąkotek, czyli struktur zwiększających elastyczność stawu. Pacjent ma wtedy do wyboru kilka możliwych terapii - jedną z nich jest artroskopia. Polega ona na nacięciu stawu i wprowadzeniu do niego kamery w celu ustalenia, w jakim jest on stanie - jeśli lekarz uzna, że konieczne jest usunięcie łąkotki, od razu może to zrobić. Zabieg należy uznać za mało skomplikowany, a rekonwalescencja po nim jest krótsza niż w przypadku tradycyjnych operacji1.
Wycięta łąkotka nie utrudnia już życia - pacjent odczuwa znaczną poprawę, znika ból, który przeszywał kolano przy każdym ruchu. Można zatem powiedzieć, że terapia zakończyła się sukcesem. Jednak zdaniem naukowców z Oxford University Hospitals dobre samopoczucie pacjentów to efekt placebo. Często sama świadomość, że zabieg powinien pomóc, wywołuje pozytywną reakcję i sprawia, że nie odczuwa się bólu2. Stanowisko brytyjskich badaczy to w zasadzie potwierdzenie wyników metaanalizy przeprowadzonej przez naukowców z Uniwersytetu Kolorado. W analizie pt. "Dlaczego chirurdzy nadal przeprowadzają niepotrzebne operacje" wymieniają oni wiele terapii, które są zalecane rutynowo, chociaż badania udowodniły, że ich skuteczność wcale nie jest większa niż w przypadku zabiegów placebo.
Bibliografia
- Why 'Useless' Operations Can Remain Popular, New York Times, August 4, 2016
- The Guardian, June 11, 2017
- Patient Saf Surg. 2017; 11: 1. doi: 10.1186/s13037-016-0117-6
- goo.gl/7zC1yj
- goo.gl/9Ao1Y9
- Stem Cells Journals, Volume 6, Issue 4, April 2017, pages 1237-1248
I znów w centrum uwagi znalazła się artroskopia kolana. Zdaniem amerykańskich ekspertów po upływie 12 miesięcy od zabiegu nie widać wyraźnej różnicy w poprawie zdrowia między pacjentami po prawdziwej operacji i zabiegu placebo - a w samych tylko Stanach Zjednoczonych przeprowadza się rocznie ok. 700 tys. takich operacji kolana. Tytuł analizy tak naprawdę ma zmusić lekarzy do udzielenia sobie odpowiedzi na pytanie, czy rozsądny chirurg rozważałby wykonanie niepotrzebnych procedur medycznych. Sami autorzy podają jednocześnie dwa możliwe uzasadnienia tak wielkiej liczby zabiegów:
- Zawsze tak się rozwiązuje ten problem. Taką wiedzę mamy jeszcze ze studiów.
- Ten zabieg cieszy się sporą popularnością, a wykonany prywatnie jest opłacalny.
Badacze podkreślają, jak ważną funkcję w życiu każdego człowieka pełni opieka medyczna3. Lekarz to autorytet, więc jeśli sugeruje artroskopię kolana, to pacjent uważa, że najwyraźniej taka operacja jest konieczna. Faktycznie, lekarz posiada wiedzę, która pozwala mu wybierać między różnymi opcjami leczenia, czasem jednak warto, aby to pacjent przejął inicjatywę. Wszak chodzi o wycięcie fragmentu stawu, który - mimo uśmierzenia bólu - już nigdy nie będzie tak sprawny, jak wcześniej. Pacjent ma prawo zapytać, dlaczego w jego przypadku akurat tego rodzaju terapia miałaby przynieść najlepsze rezultaty.
Co zamiast artroskopii?
Jeśli rozważamy alternatywne terapie, warto sprawdzić, jakie jeszcze możliwości oferuje nam medycyna.
Fizykoterapia Badania wykazały, że w łagodzeniu bólu towarzyszącego uszkodzeniu łąkotki jest równie skuteczna, jak artroskopia kolana. Jedno z nich przeprowadzono z udziałem 351 ochotników (mężczyzn i kobiet) cierpiących z powodu osteoartrozy lub uszkodzenia łąkotki, podzielonych na 2 grupy. Pierwsza została skierowana na artroskopię, a następnie fizykoterapię, druga zaś na fizykoterapię, z możliwością poddania się później artroskopii. Naukowcy przez rok monitorowali stan zdrowia pacjentów.
Po upływie 6 miesięcy zaledwie jedna trzecia ochotników korzystających w pierwszej kolejności z fizykoterapii zdecydowała się na artroskopię. Pozostali pacjenci z tej grupy badawczej uznali fizykoterapię za wystarczająco skuteczną metodę leczenia, a naukowcy stwierdzili, że jej efekty są porównywalne z rezultatami artroskopii4. Dodajmy, że w Polsce w 99% przypadków leczenie zaczyna się właśnie od fizykoterapii, zwłaszcza że na artroskopię czeka się u nas 6-12 miesięcy, a w dodatku niektóre uszkodzenia łąkotek można leczyć zachowawczo.
Terapia z wykorzystaniem komórek macierzystych Pluripotencjalne komórki macierzyste, mogące różnicować się w dowolne komórki organizmu (poza łożyskowymi), występują naturalnie m.in. w szpiku kostnym i tkance tłuszczowej. Badacze z uniwersytetu w Liverpoolu pobrali je od 5 pacjentów z uszkodzonymi łąkotkami. Zostały one umieszczone na cienkiej warstwie kolagenu, który następnie wsunięto pacjentom między łąkotki. W założeniu komórki macierzyste miały stymulować naprawę uszkodzonego stawu. Po upływie 2 lat u 3 pacjentów stwierdzono znaczną poprawę5,6.
Julia Cember
