Nasze magazyny
Schudnięcie 10 kilogramów? Chodzenie na siłownię 4 razy w tygodniu? Rozpoczynanie każdego dnia od medytacji? Tak, te cele są możliwe do zrealizowania, jednak droga do nich będzie kręta, pełna pokus i chwil zwątpienia. A może w tym roku pora na postanowienie, które będzie korzystne dla zdrowia i nie tak trudne do osiągnięcia? Rzucamy wyzwanie: zadbaj o stawy! – i podpowiadamy, jak je zrealizować!
Najczęstsza przyczyna bólu kolan czy bioder - choroba zwyrodnieniowa
Wiele czynników może wpłynąć na jej wystąpienie, a jednym z nich jest wiek: szacuje się, że zwyrodnienie stawów dotyka więcej niż co drugiej osoby po 40. roku życia. Jako że schorzenie to jest nieuleczalne, pacjenci ograniczają swoją aktywność i łykają leki przeciwbólowe.
I to jest moment, kiedy należy sobie zadać pytanie: czy jest coś lepszego dla stawów niż ich własny składnik? Glukozamina, jeden z najczęściej występujących w organizmie cukrów prostych, już ponad pół wieku służy za naturalny środek wspomagający zdrowie stawów1.
Kolejne badania potwierdzają efektywność chlorowodorku i siarczanu glukozaminy w łagodzeniu objawów osteoartrozy. Substancje te są skuteczniejsze niż placebo – to ważna wiadomość, oznacza bowiem, że osoby przyjmujące glukozaminę nie ulegają autosugestii, ale faktycznie odnoszą korzyści z jej stosowania.
Przeprowadzona w 2023 r. metaanaliza badań nad glukozaminą potwierdza jej korzystny wpływ na stawy. We włączonych w nią pracach porównano skuteczność terapii skojarzonej glukozaminą z:
- kwasami omega-3,
- ibuprofenem,
- siarczanem chondroityny i metylosulfonylometanem (MSM).
Wszystkie połączenia wykazały klinicznie istotną skuteczność, najlepiej zaś zadziałała glukozamina z kwasami omega-3, a następnie glukozamina z ibuprofenem. Co prawda w przypadku bólu krótkotrwałego pierwszeństwo należało się samemu ibuprofenowi, jednak ból przewlekły łagodziło jedynie połączenie glukozaminy i kwasów omega-3.
Ta kombinacja powodowała też najmniej działań niepożądanych. Autorzy tego systematycznego przeglądu sugerują, że glukozamina powinna być włączana do farmakoterapii i może okazać się lepszą opcją niż przyjmowanie jedynie leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych2.
W innym badaniu oszacowano tolerancję doustnego przyjmowania glukozaminy: 3 –4 miesiące przyjmowania 1500 mg glukozaminy dziennie nie pociągały za sobą poważnych działań niepożądanych. Najczęściej występowały jedynie ból brzucha, niestrawność i nudności. Warto tutaj wspomnieć, że członkowie grupy badanej zgłaszali mniej przypadków tych niedogodności niż osoby z grupy placebo3.
Podobnie jak glukozamina, chondroityna jest substancją naturalnie występującą w ludzkim organizmie. Współtworzy chrząstki i zapobiega tarciu o siebie elementów stawu. Udowodniono, że siarczan chondroityny (właśnie w tej postaci występuje ona w stawach) znacząco zmniejsza intensywność bólu i poprawia sprawność fizyczną pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów.
Podobnie w innym badaniu podawanie chondroityny przez mniej niż pół roku wiązało się z mniejszym odczuwaniem bólu stawów4. Z jakiegoś powodu jednak wiele prac poświęconych skuteczności chondroityny dawało mieszane wyniki.
Specjaliści, którzy postanowili przyjrzeć się temu zjawisku, doszli do wniosku, że winę mogła ponosić jakość próbek: ewentualny kontakt z innymi substancjami (zanieczyszczenie) mógł wpływać na efektywność preparatu z chondroityną, a przez to na wyniki badań. Autorzy przeglądu sugerują więc, żeby wybierać jedynie produkty najwyższej jakości5.
Omułek zielonowargowy łagodzi stan zapalny
Omułek zielonowargowy (Perna canaliculus) to gatunek występujący jedynie w wodach przybrzeżnych Nowej Zelandii. Hoduje się go również w celach przemysłowych jako składnik lekarstw i suplementów diety.
Mięso tego małża jest źródłem kwasów tłuszczowych omega-3 – DHA i EPA, znanych między innymi z właściwości przeciwzapalnych. Dodatkowo znaleziono w nim substancje, które łagodzą stan zapalny poprzez hamowanie aktywności cytokin prozapalnych i indukowanie procesu gojenia ran oraz regeneracji tkanek.
W badaniach wykorzystuje się 2 rodzaje sproszkowanego ekstraktu: z całego małża zielonowargowego (tj. z mięsa) oraz wyciąg lipidowy. W jednym z nich pacjenci z osteoartrozą przyjmujący 3000 mg wyciągu z całego małża przez 8 tygodni zgłaszali mniejszy ból kolan i ich większą mobilność. Nie odnotowano za to poprawy samopoczucia ochotników6 – być może dłuższa interwencja z większą liczbą uczestników pozwoliłaby lepiej zbadać ten aspekt.
W innym badaniu taka sama dawka ekstraktu z małża wykazała podobną skuteczność do siarczanu glukozaminy. Co ciekawe, zarówno w tej interwencji, jak i w poprzedniej, przyjmowanie wyciągu znacząco zmniejszyło niekorzystny wpływ leków z grupy NLPZ (niesterydowe leki przeciwzapalne) na żołądek i jelita, towarzyszący ich długotrwałemu stosowaniu.
Ale to nie koniec niespodzianek: oba preparaty, ekstrakt z małży i siarczan glukozaminy, korzystnie wpłynęły na skład mikrobiomu jelitowego, np. poprzez zmniejszenie liczby Clostridium difficile – bakteria ta odpowiada za stany zapalne żołądka. Jest to o tyle ważne, że specjaliści skupiają się w badaniach na możliwym związku między mikrobiotą a zapaleniem stawów.
Wreszcie naukowcy porównali skuteczność wyciągu lipidowego z małża z olejem rybim (tranem), który zawiera o wiele więcej kwasów EPA i DHA. Ale to właśnie wśród ochotników przyjmujących ekstrakt z omułka odnotowano mniejszy ból kolan i bioder, członkowie tej grupy zgłaszali także poprawę jakości życia, czego nie zaobserwowano wśród osób przyjmujących sam tran. Można więc podejrzewać, że i inne substancje, zawarte w ekstrakcie z małży, przyczyniają się do efektywności wyciągu, a taki wniosek otwiera furtkę do dalszych badań6.
Przeciwzapalna kurkumina na stawy
Korzenia ostryżu długiego, czyli kurkumy, prawdopodobnie nie trzeba nikomu przedstawiać. Jego najlepiej przebadany składnik, żółty barwnik zwany kurkuminą, to popularny dodatek do dań azjatyckich, a także naturalny środek przeciwzapalny.
Udowodniono, że kurkumina hamuje wytwarzanie mediatorów prozapalnych, w tym białka TNF-alfa i niektórych interleukin i dzięki temu hamuje reakcje zapalne w organizmie. Działanie ochronne kurkuminy na stawy obejmuje zmniejszenie degradacji kości, hamowanie powstawania patologicznych zmian w stawach i ochronę chondrocytów, czyli komórek tworzących chrząstkę stawową.
Kadzidłowiec indyjski prosto z Indii
W metaanalizie 7 badań klinicznych z udziałem 545 ochotników stwierdzono, że ekstrakt z tej rośliny łagodzi ból i sztywność stawów oraz poprawia ich funkcje. W innym badaniu 105 pacjentów ze świeżo zdiagnozowaną chorobą zwyrodnieniową stawów otrzymywało przez 90 dni 2 razy dziennie preparat z kadzidłowca (w dawce 150 lub 300 mg) bądź też placebo.
Lekarze przeprowadzali kontrolne badania 5 dni przed rozpoczęciem eksperymentu, w dniu rozpoczęcia i 5 dni później, a także w dniach 30., 60. i 90. (ostatni dzień badań). Uczestnikom wolno było w razie potrzeby sięgnąć po NLPZ, ale to badany preparat miał być ich jedynym stałym lekiem na zapalenie stawów. We wszystkich grupach zaobserwowano obniżenie poziomu bólu, jednak w grupach badanych (otrzymujących ekstrakt z kadzidłowca) był on o wiele silniejszy.
Do tego kadzidłowiec korzystnie wpłynął na mobilność pacjentów: pokonywany przez nich w ciągu 6 minut dystans zwiększył się z około 310 do 380 m (preparat w dawce 250 mg) i z około 290 do 370 m (dawka 300 mg), zaś członkowie grupy placebo byli w stanie przejść jedynie kilka metrów więcej.
15 dni po zakończeniu badań uczestników zaproszono na ostatnie spotkanie, żeby zapytać ich o samopoczucie i skalę odczuwanego bólu. Okazało się, że pacjenci z grup badanych nadal odczuwali mniejszy dyskomfort w związku z chorobą. Autorzy pracy nie odnotowali przy tym żadnych poważnych działań niepożądanych, towarzyszących przyjmowaniu preparatu z kadzidłowcem10.
Czarci pazur na reumatoidalne zapalenie stawów
Czarci pazur (Harpagophytum procumbens) to roślina stosowana od wieków jako zioło leczące wiele schorzeń. Wyodrębniono z niej glikozydy, które wykazują właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwutleniające i przeciwartretyczne. Najlepiej poznane z nich to harpagozyd i harpagid.
W badaniach laboratoryjnych harpagozyd hamował utratę kości u myszy wywołaną stanem zapalnym. Jednocześnie związek ten zapobiegał osteoklastogenezie, czyli powstawaniu komórek odpowiedzialnych za rozkład (demineralizację) kości8.
Fitoskładniki wyodrębnione z czarciego pazura zapobiegają także syntezie prozapalnych cytokin. Prowadzi to do zmniejszenia reakcji zapalnej i bólu w przypadku wielu schorzeń oraz problemów zdrowotnych, w tym choroby zwyrodnieniowej stawów i reumatoidalnego zapalenia stawów. Do tego zioło to łagodzi odczuwany ból poprzez kontrolę poziomu prostaglandyn. To nie wszystko. Czarci pazur chroni chrząstkę stawową przed uszkodzeniem, co w połączeniu z innymi jego właściwościami może przyczyniać się do spowolnienia postępu osteoartrozy9.
Liście laurowe na stawy
Olejek otrzymywany z liści wawrzynu szlachetnego (Laurus nobilis L.) zawiera ponad 50 składników aktywnych, wśród których najlepiej poznane to linalool, geraniol i kwas laurowy. Oprócz nich warto wymienić terpeny, eukaliptol oraz alfa- i beta-pineny, które działają przeciwzapalnie i przeciwbólowo.
Ochotnikom, którzy stosowali dietę ubogą w puryny i doświadczali łagodnego bólu stawów, zlecono stosowanie okładów z liści laurowych oraz picie odwaru. Ponieważ wawrzyn poprawia krążenie krwi, oczekiwano, że stosowany miejscowo i doustnie, ułatwi usuwanie ze stawów szkodliwych substancji zapalnych.
Rzeczywiście, pacjenci zgłaszali zmniejszenie natężenia bólu. Autorzy pracy podejrzewają, że zawarte w liściach laurowych flawonoidy mogą zapobiegać syntezie kwasu moczowego w stawach pacjentów z dną moczanową, a przez to przyczyniać się do zmniejszenia kalcyfikacji (zwapnienia) stawów.
W ten sposób pośrednio składniki aktywne liści laurowych poprawiają samopoczucie i stan zdrowia pacjentów z podagrą. Stany zapalne to nie jedyne schorzenie stawów, w którym warto sięgnąć po olejek wawrzynowy. Łagodzi on też objawy reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), a także przyspiesza gojenie zwichnięć i siniaków11.
Kojący chłód - krioterapia
Ból stawów można skutecznie łagodzić za pomocą krioterapii, czyli terapii zimnem. Badania dowodzą, że zimno zmniejsza obrzęk i działa przeciwzapalnie, a blokując działanie nocyceptorów, czyli receptorów przekazujących impulsy bólowe, zmniejsza także odczuwanie bólu. Ponadto chłód obniża m.in. napięcie mięśni, wspomaga procesy regeneracji, podnosi odporność organizmu, poprawia nastrój i zwiększa wydolność fizyczną.
Zabiegi ogólnoustrojowej krioterapii polegają na przebywaniu w komorze, schłodzonej do temperatury nawet – 160 st. C, przez około 3 minuty. Ilość powtórzeń zabiegu dobiera lekarz, kierujący na krioterapię. Krioterapię można stosować także miejscowo, na bolące stawy – fizjoterapeuta schładza okolice stawów z pomocą strumienia ciekłego azotu bądź stosuje zimny okład.
Miejscową krioterapię można stosować także samodzielnie w domu – w aptekach i sklepach rehabilitacyjnych można zaopatrzyć się z specjalne okłady żelowe, które schładzamy w lodówce lub zamrażalce. Należy jednak pamiętać o tym, żeby ściśle przestrzegać zaleceń producenta, co pozwoli uniknąć odmrożenia skóry12.
-
https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/65000,choroba-zwyrodnieniowa-stawow-artroza
-
J. Clin. Med. 2024, 13(23), 7444.
- Pharmacy (Basel). 2023 Jul 14;11(4):117.
- Int J Res Med Sci. 2024 Aug;12(8):3063-3068
- Cureus. 2023 Jun 9;15(6):e40192.
- Inflammopharmacology. 2021 Aug;29(4):925-938.
- J Rheum Dis. 2025 Jan 1;32(1):17-29.
- Molecules. 2022 Jun 6;27(11):3637.
- Pharmaceuticals (Basel). 2024 May 20;17(5):660.
- https://www.frontiersin.org/journals/pharmacology/articles/10.3389/fphar.2024.1428440/full
- Proceedings of the International Conference on Nursing and Health Sciences; Volume 1: No 1, November 2020
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33512971/
