Siniaki - przyczyny i domowe sposoby na krwiaki

Siniaki, w terminologii medycznej nazywane też stłuczeniami lub krwiakami, są znanym objawem urazów tkanki miękkiej. Wbrew pozorom nie tylko same w sobie zdarzają się bardzo często, ale również wysoki pozostaje odsetek osób, u których rozwijają się łatwo - w jednym z badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych na 500 zdrowych dorosłych 18% zgłosiło ten problem, przy czym kobiety są bardziej podatne na siniaki niż mężczyźni (24% vs 7%)¹. Znaczenie ma również wiek - z czasem ścianki naczyń krwionośnych zwężają się, a skóra i wyściółka tłuszczowa pod nią stają się cieńsze, co osłabia ochronę podczas urazu i zwiększa podatność na stłuczenia.

Jak powstają siniaki?

Siniaki to wynaczynienia krwi o średnicy od 5 mm do nawet 10 cm lub więcej. Wówczas nazywamy je wylewami krwawymi - mogą sięgać przestrzeni międzypowięziowych lub samych mięśni². Na ogół jednak uszkodzenia występują pod nieprzerwaną skórą i są widoczne przez jej przezroczystą tkankę. Powstanie siniaka oznacza, że uraz był na tyle silny, by uszkodzić naczynka krwionośne.

Wylewająca się krew dostaje się wówczas do tkanki podskórnej - to właśnie dlatego na początku miejsce uderzenia przybiera kolor granatowy lub ciemnofioletowy. Na tym etapie organizm włącza mechanizmy obronne: nieuszkodzone naczynia krwionośne w okolicy siniaka kurczą się, hamując napływ krwi do miejsca urazu. Płytki krwi aktywizują układ krzepnięcia, zamykając pęknięte naczynka. W miarę jak krew się wchłania, siniak staje się coraz jaśniejszy.

Kolor siniaka zależy od głębokości lokalizacji pękniętego naczynia - początkowo ciemny przechodzi w czarno- niebieski, a następnie, w miarę wchłaniania się, w żółto-zielony³. Za tę zmianę zabarwienia odpowiadają biochemiczne przemiany we wnętrzu organizmu. Kiedy hemoglobina, czerwony barwnik krwi, ulega stopniowemu rozpadowi, tworzy się biliwerdyna, która daje kolor zielony. Po kolejnych kilku dniach powstaje żółta bilirubina świadcząca o kończącym się etapie gojenia, który trwa zwykle ok. 2 tygodnie.

Jakie są przyczyny siniaków?

Jak to się dzieje, że naczynka pękają? Ich integralność zależy od zdolności układu krzepnięcia do przezwyciężenia urazu naczynia, jego zwartości i oporu wraz z otaczającą go tkanką oraz gradientu ciśnień między światłem naczynia a tkanką poza nim. Jednak nawet jeśli wszystkie te elementy są prawidłowe, poważniejszy uraz może doprowadzić do wynaczynienia krwi⁴.

Przyczyną siniaków mogą być schorzenia krwi

Dlatego powstawanie siniaków pod wpływem uderzenia nie musi niepokoić. Jeśli jednak słabo się goją, pojawiają się bez racjonalnej przyczyny, jest ich dużo lub tworzą się nawet z powodu drobnego ucisku, warto przyjrzeć się im bliżej. Łatwe siniaczenie się jest cechą wyróżniającą niektóre dziedziczne choroby tkanki łącznej uwarunkowane defektem kolagenu, wynikające z łamliwości naczyń włosowatych i okołonaczyniowej tkanki łącznej⁵.

Siniaki powstają przy niedoborach witamin

Najczęściej stłuczenia pojawiają się w wyniku problemów z krzepliwością lub naczyniami. Tu również w grę wchodzą dziedziczne schorzenia - np. hemofilia i choroba von Willebranda, w których we krwi brakuje składników odpowiadających za krzepliwość. choroby te są jednak dość rzadkie i rozpoznaje się je w dzieciństwie. Bardziej prawdopodobną przyczyną może być niedobór witamin K lub C. Witamina K bierze udział w procesach krzepnięcia krwi (jest konieczna m.in. do modyfikacji białek syntetyzowanych w wątrobie, takich jak protrombina i czynniki krzepnięcia krwi)⁶. Witamina C zaś odpowiada za elastyczność naczyń krwionośnych. Gdy jej brakuje, stają się zbyt kruche i z łatwością pękają, dlatego powstają siniaki.

Niektóre leki zwiększają tendencję do siniaków 

Szukając przyczyn tendencji do siniaków, warto uwzględnić również stosowane leki, zwłaszcza upośledzające hemostazę (całokształt mechanizmów zapobiegających wypływowi krwi z naczyń krwionośnych, czyli jej wynaczynieniu - nie mylić z homeostazą!). Dotyczy to zwłaszcza często stosowanych środków przeciwpłytkowych, ale również antykoagulantów doustnych⁷. Ogólnie rzecz biorąc, leki, które rozrzedzają krew (kortykosteroidy, heparyna, warfaryna, ale i popularne środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, jak aspiryna i ibuprofen), mogą sprzyjać wylewom podskórnym.

Niedobór żelaza i witaminy B₁₂ może być przyczyną siniaków

Częstą przyczyną powstawania siniaków jest również anemia spowodowana niedoborem żelaza lub witaminy B₁₂. Kiedy krew ma mniej hemoglobiny, czerwonych krwinek i płytek krwi, oznacza to niedokrwistość i problemy z jej prawidłową gęstością oraz krzepnięciem. Przy podejrzeniu anemii warto wykonać podstawowe badania krwi - morfologię i OB - a dopiero później sprawdzić poziom żelaza oraz witamin B₁₂ i B₉. Takie testy pozwolą też wykluczyć potencjalnie najgroźniejszą chorobę związaną z nadmierną tendencją do siniaków, czyli białaczkę szpikową, której najczęściej towarzyszą silne zmęczenie, infekcje, bóle głowy i brak apetytu.

Jeśli siniaki pojawiają się razem z pajączkami lub towarzyszą im ból nóg, skurcze i obrzęki, oprócz testów krwi warto wykonać ultrasonograficzne badanie dopplerowskie kończyn dolnych.

Inne przyczyny siniaków

Kolejna choroba objawiająca się częstymi wylewami podskórnymi to niewydolność nerek, której towarzyszą podwyższenie ciśnienia, osłabienie, nudności i wymioty. Wówczas lekarz rodzinny powinien zlecić badanie moczu. Krwiaki mogą też towarzyszyć nadmiarowi alkoholu i marskości wątroby, zapaleniu naczyń, a nawet schorzeniom żołądkowo-jelitowym⁸. Jeśli podejrzewasz któryś z tych problemów u siebie lub córki, bądź też siniaki pojawiają się u Was bez wyraźnej przyczyny czy w nietypowych miejscach, najlepiej skonsultujcie to z lekarzem. W praktyce jednak sprzyjają im przede wszystkim problemy z krzepliwością lub naczyniami, wynikające z niedoborów żywieniowych (zwłaszcza witamin K i C), a czas gojenia nie przekracza 2 tygodni.

Domowe sposoby na siniaki 

Istnieje kilka naturalnych sposobów, by skrócić czas gojenia wylewów, a jednocześnie zmniejszyć towarzyszące stłuczeniom ból i obrzęk. Trzeba jednak pamiętać, że podobnie jak w przypadku wielu kosmetycznych lub zdrowotnych problemów równie ważne są środki stosowane miejscowo, jak i spożywanie większej ilości pokarmów, które sprzyjają gojeniu, a nawet zmniejszają tendencję do powstawania siniaków.

Pierwsza pomoc przy siniakach - zimny kompres

Bezpośrednio po urazie na stłuczone miejsce przyłóż zimny kompres, np. z lodu. Niska temperatura obkurczy naczynia krwionośne i zapobiegnie dalszym wylewom krwi, a przy okazji złagodzi dolegliwości bólowe. Pamiętaj tylko, aby nie kłaść lodu bezpośrednio na skórę (najlepiej owinąć go np. bawełnianą szmatką). Przykładaj kompres przez 10 min, a następnie zrób 20 min przerwy i ponownie schładzaj obolałe miejsce. Powtarzaj tę sekwencję kilka razy, w miarę potrzeb. Następnie możesz owinąć stłuczone miejsce elastycznym bandażem, co pomaga zapobiec wyciekaniu naczyń krwionośnych, może zmniejszyć nasilenie siniaka oraz ból i obrzęk⁹. Kompresji i odprowadzeniu nadmiaru krwi sprzyja również podniesienie zasinionej części ciała ponad poziom serca.

Termofor zastosuj dopiero następnego dnia

Następnego dnia, kiedy siniak zaczyna się już wchłaniać, możesz zmienić kompres na ciepły, aby zwiększyć krążenie i przepływ krwi. Pomoże to usunąć krew uwięzioną po uformowaniu się siniaka. Stosowanie ciepła może również pomóc rozluźnić napięte mięśnie i złagodzić ból. Wypróbuj poduszkę grzewczą, termofor lub po prostu gorącą kąpiel.

Arnika pomaga przy siniakach

To zioło szeroko stosowane w łagodzeniu bólu i siniaków, ponieważ zawiera związki, o których wiadomo, że mają działanie przeciwzapalne i mogą być wchłaniane przez skórę. Jedno z badań wykazało, że u osób, które przyjmowały Arnica montana doustnie po operacji plastycznej nosa, poprawił się wygląd siniaków pooperacyjnych¹⁰. W innej próbie stosowanie 20% maści arnikowej na skórę przez 2 tygodnie znacznie przyspieszyło czas gojenia w porównaniu z placebo (wazeliną)¹¹.

Bromelaina zmniejsza siniaki i obrzęk

Mieszanina enzymów występujących w ananasie również ma silne właściwości przeciwzapalne, a po nałożeniu na skórę może pomóc w zmniejszeniu siniaków i obrzęków. Podobnie bromelaina stosowana doustnie w formie suplementu złagodziła ból i obrzęk po ekstrakcjach zębów z efektywnością zbliżoną do leku przeciwbólowego (diklofenaku) oraz skuteczniej w porównaniu z placebo¹². Doustne suplementy bromelainy są czasami zalecane po zabiegach chirurgicznych, aby pomóc zminimalizować zasinienie.

Żel z witaminą K pomaga przy siniakach

Organizm potrzebuje witaminy K, aby skutecznie działały w nim mechanizmy krzepnięcia. Jednak kiedy już dojdzie do zasinienia, pigułka może nie być najlepszym rozwiązaniem, szczególnie dla osób przyjmujących leki rozrzedzające krew lub inne farmaceutyki. Wówczas miejscowa aplikacja może być obiecującą i bezpieczną alternatywą. W jednym z badań wykazano, że ludzie, którzy zastosowali żel z witaminą K po zabiegu kosmetycznym, mieli mniej siniaków niż ci, którzy używali placebo. Znaczące różnice były widoczne już po 4 dniach eksperymentu¹³. Żele i kremy z witaminą K są dostępne bez recepty w aptekach. Należy używać ich zgodnie z instrukcją na opakowaniu.

Bosswellia serrata łagodzi ból siniaków

Olejki eteryczne mogą złagodzić ból już na początkowym etapie zasinienia - wystarczy skropić nimi ściereczkę, w którą owijamy zimny kompres stosowany bezpośrednio po urazie. W tym przypadku najlepiej sprawdzi się kilka kropli pozyskanych z kadzidłowca (Bosswellia serrata) - roślina ma silne działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwobrzękowe, przeciwbakteryjne i uspokajające, a dodatkowo zwiększa elastyczność skóry¹⁴.

Później wcieraj kilka kropli oleju z kadzidła bezpośrednio na posiniaczony obszar 3 razy dziennie. Jeśli masz wrażliwą skórę, najpierw rozcieńcz go olejem nośnym.

Olejek cyprysowy pomaga przy siniakach

To kolejne płynne remedium na zmiany skórne. Naturalny olejek otrzymywany z młodych gałązek drzewa cyprysu włoskiego korzystnie wpływa na system krążenia i gospodarkę wodno-tłuszczową, dlatego często wykorzystywany jest do leczenia żylaków, hemoroidów, pękających naczyń i siniaków¹⁵. Po prostu połącz kilka jego kropel z olejem nośnym (np. kokosowym) i nałóż bezpośrednio na stłuczenie.

Aloes działa przeciwbólowo przy siniakach

Aloe vera to kolejny sprawdzony środek o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, który można stosować miejscowo na siniaki. Jeśli nie pozyskujesz go bezpośrednio z samodzielnie uprawianej rośliny, kupuj preparaty zawierające jedynie czysty żel aloesowy.

Kosztywał - krem na stłuczone miejsca

Żywokost lekarski to roślina często stosowana w leczeniu dolegliwości i stanów zapalnych skóry. Wykazano, że ma właściwości lecznicze, które można wykorzystać także przy siniakach¹⁶. Kosztywał stosuje się w formie kremu nakładanego kilka razy dziennie na stłuczone miejsce. Możesz także użyć suszonych liści, by samodzielnie przygotować kompres. Wystarczy gotować surowiec we wrzącej wodzie przez 10 min, następnie odcedzić płyn, a liście zawinąć w ręcznik i przykładać.

Witamina C przyspiesza gojenie siniaków

Kwas askorbinowy jest przeciwutleniaczem, który pomaga w produkcji kolagenu - substancji o kluczowym znaczeniu w gojeniu uszkodzonych naczyń krwionośnych. Dodatkowo działa silnie przeciwzapalnie. Osoby, u których łatwo pojawiają się siniaki, często mają niski poziom witaminy C we krwi, a zwiększenie jej spożycia oraz jednoczesne stosowanie suplementacji tym składnikiem odżywczym (w dawce 500 mg 2 razy dziennie przez 4 tygodnie) spowodowało zniknięcie siniaków¹⁷.

Można znaleźć żele, kremy lub serum z witaminą C do stosowania miejscowego, ale najlepsze efekty przynosi jednak profilaktyka, czyli unikanie niedoborów. Do codziennej diety włącz więc jak najwięcej produktów bogatych w witaminę C. Sięgaj zwłaszcza po owoce cytrusowe (pomarańcze, cytryny, grejpfruty), zielone warzywa (papryka, brokuły, kapusta), pomidory i ziemniaki.

Bioflawonoidy pomagają w leczeniu ran

Cytrusy i warzywa są też dobrym źródłem rutyny, która pomaga w gojeniu ran. Ten bioflawonoid wzmacnia naczynia włosowate, co czyni go skutecznym w leczeniu siniaków, nawet związanych z poważnymi schorzeniami. Niewielka, wstępna próba opublikowana w Journal of the American Academy of Dermatology pokazała, że u pacjentów z chorobą Schamberga (postępującą plamicą barwnikową, oznaczającą zapalenie drobnych naczyń powierzchownych) połączenie 1 g witaminy C oraz 100 mg rutyny po 4 tygodniach pozwoliło pozbyć się widocznych siniaków. Co więcej, nie nawracały one w okresie 3 miesięcy po zaprzestaniu leczenia¹⁸.

Zielone warzywa poprawiają krzepnięcie krwi

Podobnie jak z kwasem askorbinowym należy postępować z witaminą K, niezbędną w procesach krzepnięcia. Jej niedobory przyczyniają się bowiem do powstawania siniaków i krwawień, dlatego najlepiej ich unikać. Dobrymi źródłami witaminy K są zielone warzywa liściaste, takiej jak jarmuż, sałata i szpinak.

Cynk odpowiada za gojenie ran

Szpinak zawiera również spore (jak na roślinne źródło) dawki cynku uczestniczącego w reakcjach chemicznych odpowiadających za pobudzenie gojenia ran¹⁹. By uzupełnić ewentualne niedobory tego składnika, sięgaj również po ostrygi i inne owoce morza, jagnięcinę, wołowinę (ale tylko ze zwierząt wypasanych na trawie), nasiona dyni, pomidory i pietruszkę.

Wybieraj odpowiedniej jakości białko 

Ryby, drób, tofu i chude mięso dostarczają dobrej jakości białka, które pomaga wzmocnić naczynia włosowate i ułatwia ich regenerację po urazie, zmniejszając ryzyko rozwoju siniaków. Unikaj jednak źródeł białka z dużą ilością tłuszczów nasyconych i cholesterolu, zwłaszcza smażonego mięsa i żywności przetworzonej (np. hamburgerów). Tego typu produkty zawierają również szkodliwe tłuszcze trans i rafinowany cukier, a oba te składniki wykazują znane działanie prozapalne, utrudniające gojenie²⁰.

Niedobór żelaza przyja siniakom

Jeżeli tendencja do siniaków zostanie powiązana z niedokrwistością, niezbędne będzie również uzupełnienie niedoborów żelaza, który najczęściej odpowiada za anemię. Żelazo znajdziesz przede wszystkim w w podrobach (m.in. wątrobie oraz sercu) oraz mięczakach (m.in. małżach, ostrygach i ośmiornicy). Pamiętaj, że najlepiej wchłania się z dodatkiem witaminy C - 500 mg kwasu askorbinowego zwiększa jego absorpcję nawet sześciokrotnie²¹.

 

Artykuł ukazał się w wydaniu papierowym O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą Czerwiec 2019.