Kserostomia: dokuczliwy niedostatek śliny

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Chwilowego braku śliny doświadczyć może każdy. Wystarczy nagły stres, zmęczenie fizyczne czy szybkie wciąganie powietrza ustami. Odczuwamy wtedy dyskomfort - suche śluzówki, chropawy, jakby stwardniały język, ból przy każdym oddechu. O próbie przełknięcia choćby kęsa bez udziału śliny nie ma nawet mowy. Jednak u zdrowego człowieka to tylko stan chwilowy, który mija szybko i bez śladu. W chorobie jest gorzej. Stany suchości jamy ustnej to jednostka chorobowa zwana kserostomią. Występuje ona w dwóch odmianach. Kserostomia prawdziwa jest skutkiem upośledzenia działania gruczołów dojść nawet do zaników błony śluzowej jamy ustnej. Kserostomia rzekoma występuje wtedy, gdy mimo sprawnie działających ślinianek pacjent odczuwa bolesną suchość błon śluzowych jamy ustnej wskutek zaburzeń w obrębie wegetatywnego układu nerwowego.

Co jest przyczyną kserostomii?

Suchość błon śluzowych jamy ustnej może wystąpić w następstwie wielu chorób ustrojowych, takich jak nadczynność tarczycy, cukrzyca, niedokrwistość mikrocytarna (rodzaj niedokrwistości, w której czerwone krwinki są bardzo małe, a przez to nie są zdolne do przenoszenia odpowiednio dużej ilości utlenowanej hemoglobiny), choroby tkanki łącznej, AIDS, grzybica jamy ustnej czy choroby alergiczne, a także stany lękowe czy depresyjne. Bywa też konsekwencją przyjmowania niektórych leków, w tym cytostatyków i leków psychotropowych oraz reakcją na chemio- i radioterapię. Daje o sobie znać nie tylko pieczeniem błony śluzowej jamy ustnej, dyskomfortem w oddychaniu i przełykaniu oraz trudnościami w mowie, ale też rozmaitymi powikłaniami, takimi jak owrzodzenia i zanikanie błon śluzowych, intensywne odkładanie się płytki nazębnej i szybko postępująca próchnica zębów oraz bakteryjne i grzybicze infekcje wtórne jamy ustnej. Utrudnione przełykanie, połączone z utratą smaku, zniechęca do jedzenia, więc pacjenci dotknięci kserostomią są często odwodnieni i niedożywieni.

Jak zaradzić kserostomii?

Terapia w przypadku suchości jamy ustnej najczęściej koncentruje się na leczeniu schorzenia podstawowego oraz wzmożonej higienie jamy ustnej. Podawane są także preparaty wspomagające wydzielanie śliny lub będące jej substytutami. Lekarze pracujący na oddziałach onkologicznych nieustannie mają do czynienia z kserostomią u pacjentów z nowotworami w obrębie głowy i szyi, u których radio- i chemioterapia w znacznym stopniu upośledzają funkcjonowanie gruczołów ślinowych, zwiększając ryzyko wystąpienia infekcji jamy ustnej przy i tak osłabionej odporności organizmu. Zazwyczaj stosuje się leczenie objawowe, które wprawdzie nie wpływa na wydzielanie śliny, ale łagodzi objawy choroby. Do metod terapeutycznych zalicza się ponadto:

• stosowanie zamienników śliny, których zadaniem jest nawilżenie błony śluzowej i jej zmiękczenie, jak na przykład płyn do płukania jamy ustnej, mucyna w połączeniu z elektrolitami lub ksylitolem, tabletki do ssania, specjalny spray (Glandosane Spray - metyloceluloza);
• spożywanie krowiego mleka, które nie tylko odżywia i nawilża, ale również sprzyja remineralizacji szkliwa zębów;
• częste picie małych ilości wody;
• leczenie wszelkich zakażeń grzybiczych w obrębie jamy ustnej;
• płukanie jamy ustnej siemieniem lnianym;
• wdrożenie profilaktyki próchnicy obejmującej dietę bez cukru, higienę jamy ustnej, płukanie ust środkami z chlorheksydyną¹.

W przypadku nowotworu zdiagnozowanego w obrębie głowy niesłychanie ważne jest właściwe przygotowanie chorego do terapii. Ponieważ u 40% pacjentów po chemioterapii i 80% po radioterapii występują problemy z suchością jamy ustnej ze wszystkimi jej konsekwencjami, ogromne znaczenie ma wizyta u stomatologa i zlikwidowanie wszelkich ognisk próchnicy. Należy ponadto zintensyfikować higienę jamy ustnej w trakcie i po zakończeniu radioterapii, by zminimalizować negatywne skutki jej działania. Skróci to czas rekonwalescencji i będzie miało pozytywny wpływ na stan psychiczny pacjenta².

Następstwem radio- i chemioterapii, a także samej kserostomii, są również dolegliwości bólowe o różnym stopniu nasilenia. Pojawia się więc konieczność stosowania leków przeciwbólowych o rozmaitym spektrum działania, dobieranych indywidualnie. Przy silnych zaburzeniach przełykania podaje się je często przezskórnie, w postaci plastrów, z których uwalniania jest substancja czynna. Największym problemem w leczeniu suchości jamy ustnej u pacjentów onkologicznych jest to, że terapia niezbędna do zwalczenia nowotworu przyczynia się do powstania bądź nasilenia tejże suchości. Toteż badacze nie ustają w poszukiwaniu alternatywnych metod leczenia zarówno samej choroby nowotworowej, jak i powikłań po zastosowaniu leczenia zasadniczego.

Niekonwencjonalne leczenie kserostomii

Jednym z pionierów łączenia metod medycyny konwencjonalnej i dalekowschodniej w terapii nowotworów jest dr Yair Malmon z Tel Center - izraelskiej placówki prowadzącej badania nad integracyjnym leczeniem nowotworów. Od lat zajmuje się on tematem wykorzystania akupunktury w onkologii.

Dr Malmon zakłada, że w terapii kserostomii postterapeutycznej pomocne są zarówno konwencjonalne środki stymulujące doraźne wytwarzanie śliny, jak i akupunktura, która stymuluje układ immunologiczny pacjenta i usuwa efekty uboczne prowadzonej terapii, a także działa silnie antynowotworowo. Również jego współpracownicy z powodzeniem stosują kombinowane metody leczenia, dokumentując starannie osiągane rezultaty³.

Kserostomia: przypadek Adriana

Na szczególną uwagę zasługuje przypadek 40-letniego Adriana. Zdiagnozowano u niego nowotwór podstawy języka, który uległ remisji po zastosowaniu radioterapii. W jej następstwie rozwinęła się jednak dokuczliwa kserostomia, zapoczątkowana wcześniej nałogiem nikotynowym. Na domiar złego jama ustna nie została starannie przygotowana do radioterapii, pojawiły się więc stany zapalne, owrzodzenie śluzówek oraz szybko postępująca próchnica. Wtedy mężczyzna zainteresował się metodami dr. Malmona.

Kompleksowe leczenie według wskazówek Tel Center, uwzględniające akupunkturę, pozwoliło Adrianowi odzyskać względny komfort codziennej egzystencji. Jednak badacze z USA i Europy Zachodniej dość ostrożnie podchodzą do propagowanych przez dr. Malmona metod, przyznając, że wprawdzie w niektórych przypadkach akupunktura faktycznie przyczynia się do zwiększenia wydzielania śliny, ale wyniki badań nie są ani jednoznaczne, ani tak spektakularne, jak podaje izraelski lekarz⁴.

Nie zmienia to faktu, że Adrianowi dr Malmon pomógł. Ze względu na wagę problemu i rosnące znaczenie akupunktury w leczeniu niemal wszystkich chorób, naukowcy coraz chętniej podejmują się ustalenia, czy ta metoda terapeutyczna rzeczywiście zmniejsza dolegliwości również w przypadku kserostomii i czy nie działa tutaj efekt placebo. Spektakularne wyniki osiągnęli m.in. naukowcy brazylijscy, którzy w 2008 r. przeprowadzili eksperyment z udziałem 12 pacjentów z zaawansowaną kserostomią będącą następstwem radioterapii⁵. Ochotnicy uczestniczyli w 12 sesjach akupunktury, które odbywały się 2 razy w tygodniu przez 6 tygodni - każda z nich trwała 20 minut.

Badanie wykazało istotne statystycznie zwiększenie sekrecji tzw. śliny spoczynkowej (niestymulowanej) aż o 142,2% i stymulowanej, czyli powstającej w wyniku pobudzania wydzielania - o 73,5%. Ten sposób leczenia kserostomii znany jest także polskim lekarzom. Co więcej, można z tego rodzaju pomocy już skorzystać, ponieważ niektórzy z nich, dysponujący odpowiednimi uprawnieniami, sami stosują akupunkturę w praktyce zawodowej. Wystarczy przejrzeć internet, aby znaleźć profesjonalną pomoc wykształconych lekarzy będących równocześnie akupunkturzystami.