Zielone diuretyki - 7 roślin o działaniu moczopędnym

Przegląd dostępnej literatury na temat ziół przeprowadzony przez międzynarodowy zespół uczonych donosi, że 85 gatunków roślin z różnych rodzin ma potwierdzone działanie moczopędne. Prof. Eric Yarnell wskazuje, że dodatkowo wiele z nich może mieć działanie antyseptyczne, ochronne dla nerek, przeciwadhezyjne (utrudniają bakteriom przyczepianie się do ścianek dróg moczowych)¹.

Te same rośliny stosuje się do obniżania nadciśnienia tętniczego, które uważane jest za czynnik predysponujący do udaru mózgu, choroby niedokrwiennej serca, choroby tętnic obwodowych, niewydolności serca i schyłkowej niewydolności nerek². W najściślejszym znaczeniu diuretyki to substancje, które działają w nerkach i sprzyjają utracie płynów z organizmu.

Jednak, aby były skuteczne klinicznie, takie związki muszą również powodować utratę sodu. Osiąga się to poprzez związki zakłócające reabsorpcję jonów, a także wody, przez ściany kanalików nerkowych, co sprzyja ich wydalaniu z organizmu³.

Mniszek lekarski (Taraxacum officinale)

Jest stosowany od ponad 2000 lat na całym świecie jako środek moczopędny w tradycyjnej medycynie ludowej i nowoczesnej fitoterapii. Amerykańscy naukowcy postanowili sprawdzić, czy słusznie. W pilotażowym badaniu ochotnicy spożywali wysokiej jakości wodnoetanolowy ekstrakt ze świeżych liści mniszka.

Na 2 dni przed rozpoczęciem eksperymentu ustalono wyjściowe wartości częstości oddawania moczu i współczynnika wydalania (objętość oddawanego moczu i spożycie płynów). Następnie w ciągu doby uczestnikom podano 3 razy 8 ml ekstraktu. Okazało się, że wystąpił istotny wzrost częstości oddawania moczu w okresie 5 godz. po podaniu pierwszej i drugiej dawki. Trzecia natomiast nie zmieniła żadnego z mierzonych parametrów⁴. 

(Przeczytaj także: 'Syrop z mniszka lekarskiego na kaszel suchy czy mokry?')

Pietruszka zwyczajna (Petroselinum sativum)

Jak się okazuje, jest popularnym warzywem nie tylko w Polsce, ale również w Brazylii. Naukowcy zainspirowani tamtejszą medycyną ludową podawali wodny ekstrakt z pietruszki szczurom. To spowodowało u nich zwiększony przepływ moczu oraz wydalanie sodu i potasu, a także obniżone ciśnienie tętnicze i to zaledwie 30 min od podania⁹. Wszystko wskazuje na to, że dobrze mieć pietruszkę w ogródku.

Fenkuł włoski (Foeniculum vulgare)

Uczeni z Omanu przetestowali na myszach działanie fenkułu. Ekstrakt etanolowy z jego owoców wykazał doskonałe działanie moczopędne. Diureza wywołana przez podanie wyciągu w dawce 500 mg/kg była porównywalna z działaniem referencyjnego mocznika (dawka 960 mg/kg) i przyniosła prawie 2-krotnie większe wydalanie moczu niż w grupie, której nie podawano żadnych środków.

Badacze zauważyli jednak, że nie wiązała się ze zmianami w wydalaniu sodu i/lub potasu⁵. Oznacza to, że ma niewielki wpływ na napięcie naczyń tętniczych (Dowiedz się jakie są 'Najlepsze zioła na wzmocnienie naczyń krwionośnych'. Ma za to inne zalety potwierdzone in vitro i in vivo, takie jak: działanie przeciwdrobnoustrojowe, przeciwwirusowe, przeciwzapalne, przeciwmutagenne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, przeciwskurczowe, przeciwzakrzepowe, hepatoprotekcyjne, hipoglikemiczne i hipolipidemiczne⁶.

Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior)

Warto znaleźć w sąsiedztwie to dochodzące do 40 m wysokości drzewo z rodziny oliwkowatych. Jak wynika z eksperymentów przeprowadzonych w Maroku, wodny wyciąg z jesionu ma działanie moczopędne i hipotensyjne. Tamtejsi badacze podawali go codzienne przez 3 tygodnie (w dawce 20 mg/kg masy ciała) zarówno szczurom z prawidłowym ciśnieniem, jak i gryzoniom z samoistnym nadciśnieniem, co spowodowało znaczny spadek skurczowego ciśnienia krwi.

Ponadto wodny ekstrakt z rośliny w obu grupach istotnie poprawiał oddawanie moczu, powodując przy tym znaczny wzrost wydalania wraz z nim sodu, potasu i chlorków⁷.

Ketmia szczawiowa (Hibiscus sabdariffa)

Ostatnie badania dowiodły, że roślina ma działanie moczopędne, a przy tym oszczędzające potas. Jednak mechanizm wywołujący te efekty nie został jeszcze wyjaśniony.

Należy jednak wspomnieć, że wodny ekstrakt z ketmii jest bogaty w przeciwzapalną kwercetynę, kwas chlorogenowy, który zmniejsza wchłanianie cukru oraz antocyjany i flawonoidy o działaniu antyoksydacyjnym. I to właśnie im uczeni z Meksyku przypisują jego działanie oszczędzające potas⁸.

Bez czarny (Sambucus nigra)

Ta roślina tradycyjnie używana w leczeniu przeziębień, stanów gorączkowych, kaszlu i kataru, doczekała się uznania w świecie nauki, gdy w ostatnich latach potwierdzono jej działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwdepresyjne, hipoglikemizujące oraz zmniejszające stężenie tłuszczu i lipidów w organizmie¹⁰.

Teraz badacze pochylili się nad innymi właściwościami czarnego bzu. Kolejne prace potwierdziły wysoką aktywność przeciwutleniającą jego owoców i kwiatów oraz fakt, że dzięki bogactwu flawonoidów mają właściwości napotne i moczopędne. Uszczelniają ściany naczyń włosowatych, poprawiają ich elastyczność oraz zapobiegają naciekaniu krwinek czerwonych i osocza poza naczynia dzięki zawartości związków (rutyny) posiadających właściwości witaminy P.

Co ciekawe, również kora czarnego bzu działa moczopędnie¹¹. Warto przy tym dodać, że owoce rośliny wykazują umiarkowane działanie przeciwbólowe, co może mieć znaczenie w leczeniu np. zapalenia pęcherza¹².

Skrzyp polny (Equisetum arvense)

W pewnym podwójnie ślepym, randomizowanym badaniu klinicznym 36 zdrowych ochotników płci męskiej podzielono losowo na 3 grupy, które przeszły trzyetapowe leczenie. Co 10 dni przez 4 kolejne dni naukowcy podawali im naprzemiennie standaryzowany suszony ekstrakt rośliny (900 mg/dzień), placebo lub hydrochlorotiazyd (25 mg/dzień).

Ekstrakt ze skrzypu wywoływał działanie moczopędne, które było porównywalne do działania leku i nie powodowało istotnych zmian w wydalaniu elektrolitów¹³.