Rumianek lekarski - właściwości, zastosowanie, przepisy

To jedna z najpopularniejszych roślin leczniczych, wykorzystywana m.in. do zwalczania dolegliwości żołądkowo-jelitowych, przy stanach zapalnych skóry i w łagodzeniu zaburzeń na tle nerwowym.

03 czerwiec 2019

Artykuł na: 6-9 minut

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Spis treści

Nazwa rumianek lekarski (chamomilla recutita) od greckich wyrazów chamos i melos, co oznacza "ziemne jabłko" i nawiązuje do charakterystycznego zapachu rumianku. Właśnie aromat pozwala łatwo odróżnić go od podobnych gatunków, pozbawionych działania leczniczego i wywołujących alergie, czyli bezwonnej maruny nadmorskiej oraz rumianu psiego o nieprzyjemnych zapachu. Jednak ważniejsze od aromatu są cenne właściwości lecznicze rumianku, wynikające z bogatego składu olejku eterycznego obecnego w jej koszyczkach.

To dzięki nim wykazuje właściwości rozkurczowe, przeciwalergiczne, bakterio- i grzybobójcze oraz uspokajające, pomaga przy różnego typu stanach zapalnych błon śluzowych i skóry, ranach, oparzeniach i owrzodzeniach, skurczach mięśni gładkich (przewodu pokarmowego, dróg rodnych) oraz przy wyczerpaniu i zdenerwowaniu. Amerykańscy badacze po przeanalizowaniu nawyków prawie 1,7 tys. osób po 65. r.ż. odkryli nawet, że u kobiet regularne picie naparu z rumianku o 29% zmniejsza ryzyko przedwczesnego zgonu, zwłaszcza z powodu chorób układu krążenia i nowotworów¹.

Rumianek lekarski - właściwości lecznicze

Rumianek na problemy z trawieniem

Rumianek to doskonały sposób na takie problemy jak choroba Leśniowskiego-Crohna, biegunka i nietolerancje pokarmowe. Spożywany przed posiłkiem jako mocna herbata stymuluje apetyt, a po jedzeniu zmniejsza wzdęcia, gazy, zgagę i skurcze trawienne. Może również łagodzić kolki niemowlęce. U małych dzieci z ciężką biegunką rumiankowo-jabłkowy ekstrakt z pektyn powodował znaczącą poprawę².

Z kolei w badaniach na szczurach wykazano, że ekstrakt z kwiatów rumianku działa przeciwwrzodowo oraz przyspiesza gojenie już powstałych zmian, wywołanych chemicznie³. Inny zespół odkrył, że wyizolowany z rumianku alfa-bisabolol zmniejsza nawet o 70% uszkodzenie błony śluzowej żołądka spowodowane toksycznym działaniem kwasu acetylosalicylowego⁴.

Rumianek na bolesne miesiączki

Ponieważ zioło ma właściwości przeciwskurczowe, może łagodzić ból spowodowany napięciem mięśniowym, w tym zwalczać skurcze menstruacyjne. W jednym z badań po 2 miesiącach zarówno rumianek, jak i niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ) przynosiły podobną redukcję bólu u kobiet z zespołem napięcia przedmiesiączkowego, przy czym w grupie leczonej ziołami objawy emocjonalne były znacząco mniej dotkliwe⁵.

Rumianek przyśpiesza gojenie ran i oparzeń

Rumianek moduluje stan zapalny i ma łagodne działanie przeciwbakteryjne, dzięki czemu świetnie nadaje się do leczenia ran, oparzeń i wysypek. W badaniach nasączone nim kompresy łagodziły świąd i dolegliwości znacząco szybciej niż maść z hydrokortyzonem⁶. Ponadto właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne rumianku są podobne do tych, które wykazują dostępne bez recepty płyny do płukania ust z chlorheksydyną, stosowane w leczeniu krwawienia dziąseł spowodowanego ich zapaleniem⁷. Najlepsze rezultaty przynosi zewnętrzne stosowanie olejku lub płynu do mycia z rumiankiem, a wewnętrznie - herbaty lub nalewki.

Rumianek działa uspokajająco i ułatwia zasypianie

Jednym z tradycyjnych zastosowań rumianku jest ułatwianie zasypiania i łagodzenie zaburzeń na tle nerwowym. Choć nie zidentyfikowano jak dotąd składników odpowiedzialnych za jego sedatywne działanie, wiadomo, że wykazuje właściwości przeciwdepresyjne i uspokajające. Być może to obecna w surowcu apigenina wiąże receptory GABA - w jednym z badań ta substancja wyizolowana z wodnego ekstraktu hamowała wiązanie frunitrazepamu (benzodiazepiny), dzięki czemu wywoływała efekt przeciwlękowy⁸.

Z kolei w randomizowanym, podwójnie zaślepionym, kontrolowanym placebo badaniu obserwowano 57 osób z łagodnymi lub umiarkowanymi uogólnionymi zaburzeniami lękowymi. W grupie, której podawano wyciąg z rumianku, wykazano znaczne zmniejszenie poziomu lęku, oszacowane na podstawie Skali Lęku Hamiltona (HAS)⁹.

Rumianek posiada właściwości przeciwhiperglikemiczne

Wyciągi etanolowe z rumianku lekarskiego działają również ochronnie na komórki beta trzustki oraz mają właściwości przeciwhiperglikemiczne, co wykazano w badaniach szczurach z cukrzycą. Udowodniono również, iż podanie wyciągów z rumianku zmniejsza u zwierząt stres oksydacyjny związany ze zbyt wysokim poziomem cukru we krwi¹⁰.

Rumianek posiada właściwości antyalergiczne

Azuleny zawarte w olejku eterycznym pozyskiwanym z rumianku wykazują silne działanie antyalergiczne i przeciwhistaminowe¹¹. Z kolei inne składniki modulują odpowiedź immunologiczną organizmu po kontakcie z alergenem. To synergistyczne działanie sprawia, że wyciągi z rumianku mają skuteczność porównywalną do oksatomidu (leku przeciwhistaminowego pierwszej generacji)¹².

Zastosowanie rumianku lekarskiego - przepisy

Napar

Zalej szklanką wrzącej wody 3 łyżki suszonego rumianku i zaparzaj pod przykryciem 10 min. Odcedź i pij po szklance 3 razy dziennie między posiłkami, by uspokoić nerwy i uregulować wydzielanie soków żołądkowych, co pomoże przy zgadze, refluksie i nadkwasocie.

Okład

Łyżeczkę koszyczków zalej wrzątkiem i odczekaj kwadrans. Po przestygnięciu używaj tak przygotowanego naparu z rumianku do przemywania oczu albo jako okład. Złagodzi zapalenie spojówek i przyniesie ulgę przy zmęczeniu wzroku.

Płukanka

Koszyczki rumianku są bogate w pochodne azulenów, które łagodzą stany zapalne sromu i pochwy, podrażnienia i zaczerwienienia. Aby przygotować płukankę, 3 łyżki rumianku zalej szklanką wrzątku, przykryj i pozostaw do przestudzenia. Następnie całość przecedź. Przed użyciem naparu wymieszaj go z ciepłą wodą (ok. 5 łyżek rumianku na 0,5 szklanki). Przecieraj okolice intymne nasączoną w nim szmatką - najlepiej bawełnianą.

Do przemywania

Jeśli cierpisz na nadpotliwość, zalej 3 łyżki suszonych koszyczków rumianku litrem wody w temperaturze pokojowej i odstaw na godzinę. Powstałą mieszaninę przecedź i pocieraj nią skórę pach.

Inhalacje

Już samo wdychanie zapachu rumianku (np. w kominku aromaterapeutycznym) może działać uspokajająco. Olejek eteryczny łagodzi również stany zapalne dróg oddechowych, dlatego w okresach zaostrzenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) warto przygotować inhalację z naparu.

Rumianek lekarski - metryczka

Występowanie: rośnie na terenach Europy, Azji, Ameryki i Australii. W Polsce można spotkać go głównie na łąkach, polach i nieużytkach, ale jest również uprawiany.

Surowiec: kwiaty złożone ze świeżych lub suszonych koszyczków (Chamonillae anthodium).

Pora zbioru: pozyskuje się świeżo rozwinięty kwiatostan rumianku, gdy kwiaty języczkowe jeszcze nie zwisają. Zbiory należy przeprowadzać od maja do sierpnia, systematycznie, wraz z rozwijaniem się kolejnych koszyczków.

Ważne: równoczesne przyjmowanie rumianku i warfaryny może zwiększać ryzyko krwawienia. Prawdopodobnie wodne wyciągi wchodzą również w interakcje z lekami antykoncepcyjnymi oraz stosowanymi w ramach hormonalnej terapii zastępczej (wykazują właściwości podobne do selektywnych modulatorów receptora estrogenowego).