Nasze magazyny
Ich transportem zajmuje się układ krwionośny, przenoszący białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy, minerały i mikroelementy. Nieprzydatne substancje są wydalane za pośrednictwem nerek i pęcherzyka żółciowego - żółć uczestniczy w usuwaniu toksyn i cholesterolu. Jednak najważniejszym organem, biorącym udział w przemianie materii, jest wątroba.
Procesy metaboliczne są sterowane za pomocą układu hormonalnego i nerwowego, na które oddziałują przyjmowane składniki pokarmowe, a także czynniki środowiskowe i aktywność fizyczna
Każdy z nas ma określoną, indywidualną specyfikę przemiany materii. Jest ona uzależniona zarówno od predyspozycji genowych, jak i warunków życiowych. Istnieją dwie fazy przemiany materii - anaboliczna i kataboliczna. Anaboliczna obejmuje procesy syntezy związków chemicznych gromadzących energię, jest związana ze wzrostem tkanek organizmu. Kataboliczna jest odpowiedzialna za rozkład związków chemicznych na prostsze cząsteczki, powoduje uwalnianie energii. W zdrowym organizmie istnieje między nimi równowaga. Są one od siebie zależne i mocno ze sobą powiązane.
Regulacja komórkowej przemiany materii jest możliwa tylko wtedy, gdy hormony kataboliczne: kortyzol wytwarzany przez nadnercza oraz tyroksyna wydzielana przez trzustkę, występują jednocześnie z anabolicznymi - hormonem wzrostu (somatotropiną, STH) i peptydami. W ciągu dnia dominują procesy kataboliczne, a w nocy, gdy organizm się regeneruje - anaboliczne1.
Powstanie zaburzeń między poszczególnymi fazami metabolizmu oraz przechylenie ich w stronę procesów katabolicznych może być wynikiem przebywania w długotrwałym stresie, jak również diety składającej się głównie z węglowodanów, braku aktywności fizycznej oraz oddziaływania szkodliwych substancji, z którymi mamy styczność w naszym otoczeniu2. Zaczynamy wtedy cierpieć na takie choroby jak arterioskleroza, osteoporoza, dna moczanowa, cukrzyca, nowotwory, zawały serca, chroniczne przeziębienia. Pojawia się wewnętrzny niepokój, mamy problemy z pamięcią i stajemy się podatni na wszelkie infekcje.
|
Znaczący wpływ na przemianę materii ma sposób odżywiania, a zwłaszcza obecność w diecie węglowodanów, które są szybko wchłaniane i uruchamiają procesy kataboliczne
Węglowodany pochodzące z pszenicy błyskawicznie podnoszą poziom cukru we krwi. Obniżyć go może jedynie wydzielana przez trzustkę insulina. Symptomem zaburzenia przemiany węglowodanów w organizmie jest insulinooporność, polegająca na braku reakcji komórek na insulinę.
W badaniach laboratoryjnych insulinooporność rozpoznaje się na podstawie wysokiego poziomu we krwi triacylogliceroli, czyli tłuszczów, i niskiego poziomu cholesterolu HDL. Często występuje również wysokie stężenie kwasu moczowego, co jest wynikiem przetwarzania białka w glukozę. W procesie pogłębiania się zaburzeń przemiany materii podnosi się poziom hemoglobiny glikowanej, będącej wskaźnikiem zaawansowania cukrzycy typu 2, rozwijającej się w następstwie niewyleczonej insulinooporności. W cukrzycy typu 2 wiele wyników badań laboratoryjnych, m.in. hemoglobiny glikowanej (HbA1c) i triacylogliceroli, nie mieści się w normie. W późniejszym etapie dotyczy to również poziomu cholesterolu i kwasu moczowego.
Hemoglobina glikowana (poziom HbA1c)
Wartości referencyjne: 4,1-6,1%
Na podstawie tego badania oblicza się średnie dzienne stężenie cukru we krwi w ciągu trzech miesięcy poprzedzających badanie. Erytrocyty żyją bowiem 120 dni i w tym czasie cukier jest związany z obecną w nich hemoglobiną. Im więcej zawiera ona glukozy, tym wyższe jest stężenie cukru we krwi.
Triacyloglicerole
Wartości referencyjne: 40-175 mg/dl
Trafiają do organizmu wraz z pożywieniem zawierającym nasycone i nienasycone kwasy tłuszczowe. Mogą być one również wytwarzane w wątrobie z zapasów cukru lub z alkoholu. Zbyt wysoki poziom triacylogliceroli wraz z niskim stężeniem cholesterolu HDL dowodzi, że przyjmujemy zbyt dużo węglowodanów. Podwyższony poziom triacylogliceroli wskazuje na cukrzycę, ale również na zespół metaboliczny, niedoczynność tarczycy, ciężką chorobę nerek lub nadczynność nadnerczy. Może być wynikiem nie tylko nieprawidłowego sposobu odżywiania i stylu życia, lecz również nadużywania alkoholu, przyjmowania leków odwadniających, kortyzonu i środków antykoncepcyjnych.
Podstawą diety w przypadku wystąpienia cukrzycy typu 2 są produkty, które w procesie przemiany materii nie wymagają dużych ilości insuliny. Zalicza się do nich owies
Nawet zawarty w nim gluten jest dobrze trawiony przez większość osób, które go źle tolerują, jeśli pochodzi z innych źródeł. Owies reguluje wydzielanie insuliny. Zagęszczając w jelicie tworzącą się z jedzenia papkę, wydłuża czas potrzebny do wchłaniania się cukrów. Jak wskazują badania przeprowadzone na uniwersytecie w Heidelbergu, pacjenci uwzględniający w swoim jadłospisie owies zredukowali zapotrzebowanie na insulinę aż o połowę. Również stężenie cukru we krwi uległo zmniejszeniu po stosowaniu zaledwie przez dwa dni w miesiącu diety owsianej. Spadek zapotrzebowania na insulinę oraz poprawa przemiany węglowodanów w konsekwencji doprowadziły u tych pacjentów do zmniejszenia masy ciała.
Badania wskazały również, że wprowadzenie płatków owsianych do diety skutecznie przeciwdziała rozwojowi cukrzycy typu 2 i zespołu metabolicznego. Warto więc je jeść w celach profilaktycznych. Zdrowym osobom wystarcza dziennie porcja 40 g (cztery łyżki). W przypadku zachorowania zaleca się spożywanie co najmniej 150-200 g płatków owsianych dziennie
Płatki można gotować na wodzie, wywarze warzywnym, mleku owsianym, migdałowym lub ryżowym. Osoby z cukrzycą typu 2 przyjmujące insulinę powinny wcześniej skonsultować się ze swoim lekarzem, gdyż w takiej sytuacji powstaje ryzyko hipoglikemii, połączone ze zmniejszonym zapotrzebowaniem na insulinę. Leczenie towarzyszące proponowane przez medycynę akademicką ingeruje bezpośrednio w przemiany węglowodanów. Pochodne sulfonylomocznika i glinidy pobudzają wydzielanie insuliny przez komórki beta trzustki, powodując w ten sposób obniżenie poziomu cukru we krwi. Metformina poprawia z kolei wrażliwość komórek na insulinę.
Kwas moczowy
Wartości referencyjne: 3,5-7,2 mg/dl (mężczyźni) i 2,6-6,0 mg/dl (kobiety)
Kwas moczowy jest końcowym produktem metabolizmu tzw. zasad purynowych, pochodzących m.in. z pożywienia. Odpowiedzialne za jego wydalenie z organizmu są przede wszystkim nerki, ale częściowo przechodzi on do przewodu pokarmowego, gdzie jest rozkładany przez bakterie jelitowe.
Przyczyną wzrostu stężenia kwasu moczowego we krwi może być zaburzenie jego wydalania lub przyjmowanie go w zbyt dużych ilościach wraz z pokarmem, a także nadmierne wytwarzanie w organizmie
Do produktów mogących przyczynić się do podwyższenia stężenia kwasu należą przede wszystkim mięso, wędliny i ryby - śledzie, makrele i wędzone szprotki. Warto z diety wyeliminować również podroby. Zastępujemy je odtłuszczonym mlekiem, przetworami mlecznymi oraz jajkami. Wprowadzamy do jadłospisu węglowodany, ale w postaci produktów zbożowych. Jeśli w organizmie utrzymuje się zbyt wysokie stężenie kwasu moczowego, tworzą się kamienie nerkowe oraz rozwija się skaza moczanowa.
Jak twierdzi Lothar Ursinus na podstawie swojego wieloletniego doświadczenia, największa część kwasu moczowego tworzy się w organizmie w wyniku rozkładu białek, z których powstaje glukoza. Jeśli w diecie dominują węglowodany i dojdzie do niedoborów energetycznych wskutek niedostarczenia ich do organizmu w odpowiedniej ilości, następuje przetwarzanie białka w glukozę. To najprostszy proces, jaki jest wykorzystywany do pozyskania odpowiedniego poziomu energii.
Drugim jest przemiana tłuszczów. Potwierdził to w swoich badaniach dr Lutz3, których dodatkowo wykazał, że zamiana białka w cukier następuje już po trzech godzinach od zjedzenia posiłku. Ponowne dostarczenie węglowodanów zatrzymuje ten proces. W nocy jednak jest on ponownie aktywowany w celu dostarczenia odpowiedniej ilości energii mózgowi. Wówczas cukier, jedyne paliwo, które akceptuje mózg, pochodzi z przemiany białek.
Obniżone stężenie kwasu moczowego we krwi świadczy o zbyt niskim poziomie natlenienia organizmu. Dlatego zalecany jest ruch na świeżym powietrzu, picie dużych ilości wody i oczyszczanie układu limfatycznego.
Cholesterol
Wartości referencyjne - cholesterol całkowity:
Wartości prawidłowe: 150-200 mg/dl (3,9-5,2 nmol/l), wartości graniczne: 200-250 mg/dl (5,2-6,5 nmol/l), wartości nieprawidłowe: >250 mg/dl (>6,5 nmol/l)
Wartości referencyjne - cholesterol LDL:
Wartości prawidłowe: <135 mg/dl (<3,5 nmol/l), wartości graniczne: 135-155 mg/dl (3,5-4,0 nmol/l), wartości nieprawidłowe: >155 mg/dl (>4,0 nmol/l)
Wartości referencyjne - cholesterol HDL (wartości prawidłowe):
Kobiety: 35-70 mg/dl (09-1,8 nmol/l), mężczyźni: 40-80 mg/dl (1,0-2,1 nmol/l)
Cholesterol przyjmujemy również z pożywieniem, aczkolwiek w tym przypadku nie ma to dla nas większego znaczenia. Ponad 90% cholesterolu jest bowiem wytwarzane w wątrobie. Uczestniczy on w wielu procesach przemiany materii. Cholesterol bierze udział w produkcji witaminy D i większości hormonów. Umożliwia przyjmowanie tłuszczów z pożywienia, gdyż częściowo jest wykorzystywany w organizmie do produkcji kwasów żółciowych, które za to odpowiadają. Zapotrzebowanie na cholesterol może się zwiększyć w przypadku istnienia ostrych i chronicznych stanów zapalnych, zakwaszenia tkanek i nagromadzenia w nich toksyn, a także wskutek rozwoju cukrzycy typu 2 lub insulinoodporności, ewentualnie utrzymywania się na zbyt wysokim poziomie insuliny w wyniku diety bogatej w węglowodany.
Podwyższone stężenie cholesterolu we krwi medycyna akademicka traktuje jako czynnik ryzyka w odniesieniu do chorób serca oraz układu krwionośnego. Zaleca się w związku z tym dietę ubogą w tłuszcze oraz przyjmowanie chemicznych środków redukujących poziom tłuszczów w organizmie
Coraz więcej badań kwestionuje jednak takie podejście, podkreślając skutki uboczne tego rodzaju terapii. Może ona prowadzić do wystąpienia zaburzeń pamięci, a nawet demencji. Ponieważ cholesterol jest odpowiedzialny za połączenie w sieć komórek mózgowych, należy utrzymywać odpowiednio wysoki jego poziom. U osób, które przeszły wylew krwi do mózgu, terapia zwiększa ryzyko wystąpienia kolejnych wylewów. Wobec zużywania przez leki koenzymu Q10, który jest konieczny do budowy mięśni, mogą występować bóle pleców.
Rezultatem terapii bywa także spowolniona przemiana materii oraz przybieranie na wadze, co jest wynikiem niedoczynności tarczycy, schorzenia mogącego się pojawić w trakcie przyjmowania leków. Czasami występują również zaburzenia snu i pracy wątroby, zawroty głowy, świąd czy wypadanie włosów. Zrodziła się teoria, że wobec samoregulacji poziomu cholesterolu w organizmie jego dodatkowe obniżanie może doprowadzić do zwiększenia ryzyka wystąpienia choroby nowotworowej. Komórki zostają bowiem pozbawione ochrony, jaką daje wysoki poziom cholesterolu. Żelazo należy do najważniejszych składników mineralnych w organizmie. Jest składnikiem hemoglobiny, która transportuje tlen.
Żelazo
Wartości referencyjne: 10-25 μmol/l (w surowicy krwi)
Prawidłowy poziom żelaza w organizmie decyduje o naszym stanie zdrowia. W przypadku wystąpienia jakiegokolwiek zachwiania równowagi pojawiają się stany wyczerpania, ogólne zmęczenie, zaburzenia koncentracji, problemy ze snem czy depresja. Często dochodzi do anemii. Żelazo występuje w organizmie głównie w hemoglobinie, więc jej poziom wykazany w badaniach laboratoryjnych określa zawartość żelaza we krwi.
Od poziomu żelaza zależy także tworzenie się i regeneracja włókien kolagenowych występujących w tkance łącznej. Wskutek jego niedoboru skóra i śluzówki bledną, pojawiają się zajady, zaczynają wypadać włosy, paznokcie stają się łamliwe
Przyczyny niskiego stężenia żelaza to utrata krwi wskutek np. menstruacji lub krwawienia jelit, zmniejszone wchłanianie tego pierwiastka spowodowane niewystarczającą ilością kwasów żołądkowych, terapia lekami przeciwreumatycznymi i antybiotykami oraz nadmierne przyjmowanie potasu. Większej ilości żelaza potrzebują kobiety w ciąży i karmiące, jak również dzieci oraz osoby po zabiegach operacyjnych.
W badaniach laboratoryjnych poziom żelaza określają ferrytyna i transferyna. Ustala się również poziom żelaza we krwi oraz poziom rozpuszczalnego receptora transferyny.
Ferrytyna
Wartości referencyjne: 15-200 μg/l (mężczyźni) i 12-150 μg/l (kobiety)
Jest białkiem magazynującym żelazo. Występuje w wątrobie, śledzionie, szpiku kostnym oraz w śladowych ilościach w surowicy krwi. Stężenie ferrytyny określa ogólny poziom zmagazynowanego w organizmie żelaza.
Transferyna
Wartości referencyjne: 223-446 μg/dl (kobiety) i 251-391 μg/dl (mężczyźni)
To białko odpowiedzialne za transport żelaza, z którym wiąże się w surowicy krwi. Wytwarzana jest przez wątrobę. Podwyższony poziom transferyny występuje zazwyczaj w przypadku niedoboru żelaza oraz u kobiet w ciąży. Obniżenie jej stężenia towarzyszy chronicznym stanom zapalnym, chorobom nowotworowym i nadmiarowi żelaza w organizmie. W przypadku niedoborów żelaza odnotowuje się zwiększoną liczbę uwolnionych receptorów transferyny, które przylegają do zewnętrznych ścianek czerwonych ciałek krwi i przyjmują żelazo związane z białkami. Liczba uwolnionych receptorów wskazuje na poziom zapotrzebowania organizmu na żelazo.
Na poziom żelaza w organizmie wpływa również to, co jemy. Nie jest to jednak znaczące źródło. W ten sposób przyjmujemy ok. 10% tego pierwiastka. W produktach pochodzenia zwierzęcego występuje tzw. żelazo dwuwartościowe, które jest łatwo przyswajalne. Warzywa i owoce zawierają żelazo trójwartościowe, które jest źle wchłaniane przez jelita.
Absorpcję żelaza w organizmie wspomaga witamina C. Warto więc sięgać po ciemne owoce, np. czarne porzeczki, a także ciemnoczerwone i ciemnozielone warzywa (buraki, kapusta)
Wartościowe są również takie produkty spożywcze jak proso, pietruszka, soczewica, płatki owsiane, biała fasola, słonecznik, cukinia, pokrzywa, mięta, mniszek lekarski i czosnek niedźwiedzi. Przyswajanie żelaza utrudnia czarna i zielona herbata oraz kawa, wypite bezpośrednio po posiłku.
W przypadku niedoboru zaleca się przyjmowanie żelaza w postaci suplementów. Może się to jednak wiązać ze skutkami ubocznymi w postaci mdłości, zaparć czy biegunek, a nawet bólów brzucha. Aby uniknąć zaburzeń w procesach przyswajania innych substancji, żelazo należy przyjmować na czczo godzinę przed posiłkiem lub dwie po jedzeniu. W przypadku konieczności wzmocnienia terapii lub wystąpienia skutków ubocznych podczas przyjmowania leków, zaleca się podawanie żelaza dożylnie.
Wyniki badań laboratoryjnych w połączeniu z ich holistyczną interpretacją dają prawdziwy obraz stanu zdrowia. Takie podejście prowadzi do kompleksowego poznania przyczyn zaburzeń czy choroby, w najtrafniejszy sposób określa zależności występujące pomiędzy ciałem, umysłem i emocjami. Pojawiające się choroby są wypadkową różnych objawów. Przebieg choroby dokładnie opisanej w podręczniku medycyny akademickiej może zależeć od wielu czynników wynikających nie tylko ze specyfiki naszego organizmu, ale również różnic występujących w środowisku, w którym żyjemy. Wówczas pozostaje jedna nazwa, ale przyczyny i objawy mogą się różnić, a to wyklucza zastosowanie identycznych środków terapeutycznych w odniesieniu do różnych pacjentów.
Metody leczenia powinny uwzględniać uporządkowanie na poziomie odżywiania, aktywności fizycznej oraz procesu odnowy psychicznej. Wobec tego, że ok. 80% wszystkich występujących dolegliwości stanowią przypadłości chroniczne, warto połączyć siły medycyny akademickiej oraz możliwości medycyny tradycyjnej, aby przynieść ulgę choremu i dotrzeć do sedna problemu ze zdrowiem.
Katarzyna Tatarkiewicz
|
Bibliografia
- Lüscher M., Der 4-Farben-Mensch, 1991
- Schole J., Lutz W., "Regulationskrankenheiten, 2005
- Lutz W., Leben ohne Brot. Die wissenschaftlichen Grundlagen der kohlenhydratarmen Ernährung, 2004
- Peter J.D. D'Adamo, 4 Blutgruppen. Vier Strayegien fur ein gesundes Leben. Mit Rezepteil, 2001
