Nasze magazyny
Co to jest choroba Alzheimera?
Choroba Alzheimera (od nazwiska Alois Alzheimera) to schorzenie neurodegeneracyjne, czyli takie, w którym uszkodzeniu ulegają komórki nerwowe. Powoduje ona ogólne otępienie - odpowiada za 60 - 70% wszystkich przypadków otępienia. Stanowi trzecią przyczynę zgonów (po chorobach układu krążenia i nowotworach). Związana jest z wiekiem - w krajach rozwiniętych ma ją 5 - 7% osób po 65. roku życia, a zachorowalność na nią podwaja się od tego progu co 4,5 roku.
W rzadkich przypadkach pierwsze objawy choroby pojawiają się wcześniej, w wieku średnim, ale dotyczy to raczej tylko osób obciążonych genetycznie, które stanowią 5% wszystkich pacjentów. Alzheimer uszkadza korę mózgu, zaburzając pamięć, mowę i procesy poznawcze, przez co utrudnia wykonywanie codziennych czynności, uniemożliwia orientację we wcześniej znanych miejscach, a z czasem doprowadza do utraty tożsamości. Na ostatnim etapie choroby dochodzi do zaniku mózgu.
Alzheimer - przyczyny
Mechanizm działania alzheimera nie jest jeszcze znany. Przypuszcza się, że choroba powodowana jest przez kombinację różnych czynników - genetycznych, środowiskowych i związanych z trybem życia.
Czynniki ryzyka to:
- wiek - po 65. roku życia; po 85. roku życia ryzyko wynosi niemal 1:3; sam wiek nie powoduje choroby (alzheimer nie jest nieodłącznym elementem starzenia się), a jedynie zwiększa jej ryzyko; choroba Alzheimera w najbliższej rodzinie; jeśli chorowała więcej niż jedna osoba, ryzyko rośnie bardziej;
- czynniki genetyczne - istnieją geny zwiększające ryzyko zachorowania i geny determinujące zachorowanie (powodujące chorobę); te ostatnie odpowiadają za mniej niż 1% przypadków;
- urazy głowy;
- czynniki uszkadzające układ krążenia - choroby serca, cukrzyca, udar, nadciśnienie i wysoki cholesterol; problemy z krążeniem pociągają za sobą ryzyko niedożywienia mózgu;
- niezdrowy styl życia - nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, zła dieta, brak aktywności fizycznej i intelektualnej;
- niskie wykształcenie;
- płeć (częściej chorują kobiety)
- depresja;
- nieprawidłowe (z reguły zbyt niskie) stężenie witaminy D;
Alzheimer - objawy
- problemy z pamięcią utrudniające życie codzienne;
- kłopoty z wykonywaniem zwyczajnych czynności;
- zapominanie nazw przedmiotów;
- gubienie się w znanym wcześniej miejscu;
- zmiany nastroju lub zachowania;
- utrata zainteresowania tym, co wcześniej lubiliśmy robić.
Główny patologiczny mechanizm choroby to wytwarzanie nieprawidłowych białek, takich jak amyloid beta (składnik blaszek amyloidowych) i białko tau, które powodują degenerację mózgu.
Diagnostyka choroby Alzheimera:
- wywiad z chorym i jego opiekunem;
- badanie neuropsychologiczne (oceniające m.in. pamięć, funkcje językowe i zdolności poznawcze pacjenta);
- biomarkery (badania wykonywane w Polsce w nielicznych ośrodkach badawczych): obrazowanie złogów amyloidu beta w badaniu PET (pozytronowa tomografia emisyjna); oznaczenie poziomu amyloidu beta i białka tau w płynie mózgowo - rdzeniowym; rezonans magnetyczny mózgu (oceniający zmniejszenie struktur płata skroniowego i oceniający zaburzenia funkcjonalne mózgu);
- badania genetyczne w kierunku mutacji genów (białka prekursorowego amyloidu beta i presenilin 1 i 2);
- badania w celu wykluczenia innych chorób, m.in. zaburzeń psychicznych lub somatycznych, takich jak guz mózgu, jego niedokrwienie lub zmiany pourazowe.
Postawienie prawidłowej diagnozy nie jest proste. Najlepiej przygotowani do tego zadania są psychiatrzy, neurolodzy i geriatrzy.
Alzheimer - leczenie
Według obecnego stanu wiedzy choroba Alzheimera jest nieuleczalna. Istnieją sposoby zmniejszenia jej ryzyka, spowolnienia postępu i łagodzenia objawów.
Rodzaje terapii konwencjonalnej:
- działania profilaktyczne. Jako że gromadzenie się blaszki amyloidowej zaczyna się 10 - 25 lat przed wystąpieniem pierwszych objawów choroby, a jej przyczyny nie są jeszcze znane, działania zapobiegawcze mają olbrzymie znaczenie. Należą do nich: zapobieganie chorobom układu krążenia i cukrzycy, by zapewnić dobre ukrwienie mózgu, stymulować układ immunologiczny i zapewnić ogólny dobry stan organizmu; zdrowa dieta; aktywność fizyczna i intelektualna.
- leczenie objawowe zdiagnozowanej choroby: leki zwiększające poziom neuroprzekaźników - poprawiają pamięć i inne funkcje poznawcze, zaburzenia zachowania i zachowania psychotyczne; leki prokognitywne (inhibitory cholinesteraz i antagonista NMDA) - stosunkowo skuteczne (u 60% chorych), zwłaszcza u pacjentów z otępieniem lekkim lub umiarkowanym; leki przeciwpsychotyczne, przeciwdepresyjne, normotymizujące (stabilizujące nastój) i nasenne.
- leczenie eksperymentalne mające na celu zahamowanie procesu chorobowego, czyli produkcję amyloidu beta i agregację białka tau. Na razie wstępne badania wskazują na niewielką wartość terapeutyczną takiego postępowania, być może ze względu na zbyt późny czas podjęcia leczenia.
- szczególną formą terapii jest edukowanie opiekuna na temat możliwego przebiegu choroby i informowanie go, gdzie może znaleźć wsparcie (pomoc uzyskana przez opiekuna poprawia także jakość życia chorego).
Terapie proponowane przez medycynę alternatywną:
- odpowiednia dieta, np.: dieta śródziemnomorska - pewne badania wskazują, że chroni ona mózg przed toksycznymi białkami (amyloid beta, białko tau) produkowanymi w przebiegu choroby; może być stosowana w profilaktyce, ale także spowalnia postęp alzheimera u pacjentów zdiagnozowanych;
Dieta MIND - połączenie diety śródziemnomorskiej i DASH mające na celu zahamowanie pogorszenia funkcji poznawczych. Główne jej składniki to owoce jagodowe, zielone warzywa liściaste, inne warzywa, pełne ziarna, oliwa z oliwek, drób i ryby. Jedno z badań wykazało, że obniża ona ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera bardziej niż każda z tych diet z osobna.
Dieta ketogeniczna - obserwuje się poprawę stanu pacjentów neurologicznych na tej diecie, także z chorobą Alzheimera. - ruch - badania wykazują, że osoby aktywne fizycznie mają mniej złogów blaszki amyloidowej od osób nieaktywnych;
- uspołecznienie - według badań jeśli pracujemy z ludźmi (np. jako lekarze czy nauczyciele), mamy mniejsze ryzyko zachorowania na alzheimera; jeśli charakter naszej pracy nie jest zbyt społeczny, szukajmy kontaktu z ludźmi w czasie wolnym;
- unikanie leków o działaniu antycholinergicznym (blokujących działanie receptora acetylocholinowego) - długotrwałe przyjmowanie niektórych leków tego typu zwiększa ryzyko demencji o ok. 30%; chodzi głównie o amitryptylinę (w leczeniu depresji), procyklidynę (w leczeniu choroby Parkinsona) i oksybutyninę (na problemy z pęcherzem);
Nie wykazano zwiększonego ryzyka u osób stosujących antycholinergetyki na alergię, chorobę lokomocyjną ani problemy z układem pokarmowym. - medyczna marihuana - wstępne badania przedkliniczne wskazują, że kannabinoidy (zwłaszcza tetrahydrokannabinol) mogą hamować stan zapalny i usuwać szkodliwy amyloid beta z komórek mózgu; wymagane są dalsze badania na ten temat.
- suplementy diety - cynk (osoby z alzheimerem mają zwykle niedobór tego pierwiastka), kwasy DHA (niezbędne do prawidłowego działania mózgu), miłorząb japoński (poprawia ukrwienie mózgu i pamięć), fosfatydylseryna (poprawia pamięć i komunikację międzykomórkową, może być pomocna na wczesnych etapach choroby), kurkumina (ma własności antyamyloidowe); stosowanie suplementów należy uzgodnić z lekarzem prowadzącym (niektóre mogą zaburzać działanie leków);
- aktywność intelektualna - np. nauka języka obcego (badania potwierdzają, że spowalnia postęp choroby);
- umiarkowane spożycie alkoholu (mniej niż 15 g alkoholu dziennie) - może pomóc zachować dobre ukrwienie mózgu i zapobiegać mikroudarom, co może przekładać się na lepszy poziom funkcji poznawczych;
