Uchyłki jelita cienkiego

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Anna od lat cierpiała na dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Próbowała sobie z nimi poradzić, pijąc napary z rumianku lub mięty. Niestety nie przynosiło to rezultatów. W końcu zgłosiła się do lekarza, który w następstwie przeprowadzonych badań zdiagnozował u niej zespół jelita drażliwego. Jednak przepisane leki również nie przynosiły efektu. W ciągu pół roku 86-letnia Anna schudła 16 kg, co rodzina uznała za bardzo niepokojące. W końcu doszło do hospitalizacji, której bezpośrednim powodem były utrzymujące się przez dwa dni bóle brzucha, nudności, wymioty i wzdęcia. Pojawiły się również trudności z wypróżnianiem i gazy. Ból o charakterze skurczowym stał się nie do zniesienia.

W szpitalu lekarze zmienili diagnozę. Okazało się, że kobieta cierpi na uchyłkowatość jelita czczego (cienkiego)¹. Jest to dolegliwość występująca przede wszystkim u osób w podeszłym wieku. Choroba bardzo długo przebiega bezobjawowo, w tym czasie tworzą się po wewnętrznej ścianie jelita wypukłe kieszonki, czyli tzw. uchyłki. Często w początkowym stadium, jak w przypadku Anny, jest diagnozowana jako zespół jelita drażliwego lub niestrawność. Do jej prawidłowego rozpoznania dochodzi na ogół dopiero w trakcie badania endoskopowego. Niestety późna diagnoza uniemożliwia wdrożenie odpowiedniej terapii, czego konsekwencją bywa perforacja jelita i krwotok, który dodatkowo komplikuje proces leczenia.

Hospitalizacja z powodu uchyłków jelita

Po przyjęciu do szpitala Annę poddano szczegółowym badaniom. Stwierdzono ogólne wyniszczenie organizmu, występowanie silnych wzdęć i tkliwość w okolicy śródbrzusza. Miała niewielką leukocytozę (podwyższony poziom białych krwinek) świadczącą o rozwijającym się w organizmie stanie zapalnym. Jednak poziom białka C-reaktywnego był prawidłowy, co zaprzeczało tezie, że w jej ciele toczy się proces zapalny. Badanie radiologiczne ujawniło silne rozdęcie pętli jelita cienkiego.

Lekarze zdecydowali się na zastosowanie w pierwszej kolejności intensywnego leczenia zachowawczego, włącznie z żywieniem pozajelitowym, oznaczającym dożylne podawanie płynów zawierających substancje odżywcze, a także wdrożyli postępowanie przeciwzakrzepowe i antybiotykoterapię polegającą na wykorzystaniu amoksycyliny z kwasem klawulanowym, będącej lekiem o szerokim spektrum działania, oraz metronidazolu przeciwdziałającego stanom zapalnym. Niestety Anna nie poczuła się lepiej, wręcz przeciwnie, dolegliwości bólowe uległy nasileniu. Zdecydowano wobec tego, że należy wykonać laparotomię zwiadowczą - operacyjnie otworzyć jamę brzuszną w celach diagnostycznych. Wykazała ona liczne uchyłki początkowego odcinka jelita cienkiego na długości ok. 40 cm od zagięcia dwunastniczo-czczego. Co istotne, udało się śródoperacyjnie opróżnić jelito. Po laparotomii Anna szybko dochodziła do siebie i została w ciągu 10 dni wypisana ze szpitala.

Skąd się biorą uchyłki jelita?

Przeprowadzone badania wskazują, że najbardziej prawdopodobną przyczyną powstawania uchyłków jelit jest wzrost ciśnienia wewnątrz światła przewodu pokarmowego². Skutkuje to śluzówkowym i podśluzówkowym wypchnięciem błony mięśniowej³. Badania manometryczne prowadzone przez dr Kavitę S. Kongarę, wybitną specjalistkę w dziedzinie gastrologii, członkinię m.in. American Gastroenterology Association (AGA), polegające na pomiarze ciśnienia w jelicie cienkim u osób z zaburzeniami czynnościowymi, jakie diagnozuje się przy uchyłkowatości jelita cienkiego, potwierdzają hipotezę, że nieregularne skurcze jelit powodują zwiększone odcinkowe ciśnienie wewnątrzjelitowe. Wykazano, że prowadzi to do powstawania uchyłków⁴. Zostało również potwierdzone powiązanie między uchyłkowatością jelita a rzadkimi zaburzeniami nerwowo-mięśniowymi, takimi jak zespół Cronkhite-Canada, choroba Fabry'ego czy zespół Elhers-Danlosa⁵.

W jednym z badań stwierdzono występowanie uchyłkowatości u 42% osób cierpiących na twardzinę układową, czyli przewlekłą chorobę tkanki łącznej⁶. Do powstania uchyłków może przyczynić się również skrobiawica, tak pierwotna, jak i wtórna, będąca schorzeniem polegającym na gromadzeniu się w tkankach i narządach nierozpuszczalnego białka. Prowadzi ona w sposób bezpośredni do zaburzeń perystaltyki jelit. Jednak za pierwotną przyczynę uchyłkowatości jelita uważa się dietę ubogą w błonnik. Zaobserwowano, że częstość występowania choroby zwiększyła się wraz z upowszechnieniem się diety bogatej w produkty wysokoprzetworzone o małej zawartości błonnika, czego niekorzystnym następstwem jest również zmniejszenie spożycia warzyw, owoców i roślin strączkowych.

Na liście charakterystycznych objawów uchyłkowatości jelita cienkiego znajduje się dyspepsja (stan dyskomfortu związany z poposiłkowym odczuwaniem pełności w żołądku), a także wczesne uczucie sytości, ból i pieczenie w nadbrzuszu oraz wzdęcia pojawiające się 1-2 godz. po posiłku⁷. Dochodzi do przewlekłych zaparć lub biegunek. Niestety wymienione objawy mogą być powiązane również z innymi schorzeniami, np. zespołem jelita drażliwego i niedokrwistością, co nie ułatwia postawienia prawidłowej diagnozy. Nawet wyniki badań laboratoryjnych, co potwierdził przypadek Anny, są niewystarczające do stwierdzenia uchyłkowatości. Choroby nie udaje się również potwierdzić za pomocą badania RTG. Najbardziej użyteczne wydaje się w tym kontekście badanie radiologiczne z podwójnym wlewem kontrastowym - dożylnym i doustnym⁸.

Podstawową metodą leczenia uchyłkowatości jelita cienkiego jest postępowanie zachowawcze, które jednak można stosować tylko wtedy, gdy nie występują objawy choroby. W przypadku perforacji lub krwotoku czy ostrego stanu zapalnego uchyłków i związanej z nim posocznicy oraz niedrożności jelit konieczne jest leczenie operacyjne⁹. Zdarza się, że zapalenie uchyłków skutkuje niedrożnością jelit. Z kolei obecność w uchyłku ciała obcego, np. drobnych pestek owoców, może prowadzić do wystąpienia perforacji i krwotoków.

Uchyłki jelita: jedzenie ma znaczenie

Anna opuściła szpital z postanowieniem, że już nigdy nie dopuści do wyniszczenia własnego organizmu, gdyż groziłoby to ponowną hospitalizacją. W pierwszej kolejności zmieniła dietę, by zapobiec zaparciom i podwyższeniu wewnętrznego ciśnienia w jelitach, które przyczynia się do powstawania uchyłków oraz ich stanów zapalnych.

Ponieważ za główną przyczynę rozwoju uchyłków uznaje się dietę ubogą w błonnik, osobom z chorobą zdiagnozowaną, ale przebiegającą bezobjawowo, zaleca się profilaktycznie spożywanie produktów z jego dużą zawartością. W przypadku Anny, u której choroba powodowała liczne dolegliwości, konieczne było zmniejszenie spożycia błonnika, gdyż w jej sytuacji mógłby on być przyczyną wzdęć i innych dolegliwości. Kobieta wyłączyła też ze swojego menu produkty przetworzone. Przestała jeść mięso oraz słodycze. Wykluczyła takie owoce i warzywa jak maliny, truskawki, figi czy pomidory, czyli zawierające dużo malutkich pestek, które po przedostaniu się do uchyłków wywołują stany zapalne. Z tego samego powodu zrezygnowała z orzechów.

Anna przestrzegała diety ubogiej w błonnik przez kilka tygodni po wyjściu ze szpitala. Po ustąpieniu objawów kontynuowała ją jeszcze przez dwa tygodnie.

Uchyłkowatość bezobjawowa a błonnik

W przypadku stwierdzenia uchyłkowatości jelita cienkiego niepowiązanej z występowaniem jakichkolwiek objawów zaleca się zwiększenie spożycia błonnika, ale jego ilość w diecie należy zmieniać stopniowo, by układ trawienny zdążył się do tego przyzwyczaić, na co potrzebuje zwykle 6-8 tygodni. W przeciwnym razie narażamy się na występowanie wzdęć i nadmierne gromadzenie gazów w jelitach¹⁰.

Jednym z najlepszych źródeł błonnika są rośliny strączkowe, pełnoziarnisty chleb i wyroby z niełuskanych ziaren zbóż, a także warzywa: surowe, kiszone lub poddane krótkiemu gotowaniu. Nie należy ponadto obierać owoców. Warto też wiedzieć, że wyciśnięty z nich sok praktycznie nie zawiera błonnika. Korzystne jest wprowadzenie do diety suszonych owoców - rodzynek, śliwek, moreli czy daktyli.

Jeśli nie jesteśmy w stanie uzupełnić diety naturalnym błonnikiem występującym w produktach spożywczych, zaleca się używanie babki płesznik, będącej jego bogatym źródłem. Błonnik pozyskuje się z łupin nasion babki - po zmieszaniu z płynem pęcznieje on i tworzy żel, zwiększając swoją objętość czterdziestokrotnie. Jego regularne stosowanie prowadzi do poprawy czynności fizjologicznych układu trawiennego, szczególnie jelit. Błonnik wiąże duże ilości wody, zwiększając w ten sposób objętość treści jelitowej. Co ważne, pobudza on perystaltykę jelit. Wystarczy jedną łyżkę stołową proszku wsypać do 200 ml płynu - wody, mleka czy soku owocowego, lub dodać go do jogurtu bądź maślanki, a następnie wymieszać i natychmiast spożyć, popijając szklanką wody.

W przypadku uchyłkowatości jelita, bez względu na to, czy chorobie towarzyszą objawy, czy nie, należy zrezygnować z kofeiny oraz z podrażniających jelita napojów gazowanych. Alkohol można spożywać w bardzo niewielkich ilościach. Warto zaś włączyć do diety ziemniaki gotowane na parze. Dzięki zawartym w nich składnikom fitochemicznym oraz skrobi działają kojąco na jelita. Z owoców zaleca się gruszki i papaję, obfitujące w błonnik, witaminy i minerały. Należy włączyć do diety jęczmień, szczególnie bogaty w składniki aktywne o charakterze przeciwzapalnym. Można wykorzystać go na wiele sposobów - w zupach, jako dodatek do warzyw czy w postaci mieszanek zbożowych. Zaleca się również spożywanie ryżu brązowego, który zmniejsza stany zapalne okrężnicy i łagodzi stan zapalny jelita cienkiego.

Przygotowywane potrawy można doprawiać czosnkiem, co wpływa korzystnie na jelita. Aktywne składniki czosnku zapobiegają rozwojowi stanów zapalnych w całym organizmie, także w układzie trawiennym. Infekcje rozwijające się w jelitach leczy również oregano - dzięki swoim właściwościom antybakteryjnym. Należy jednak pamiętać, że nawet wtedy, gdy stosujemy naturalne antybiotyki, do których zalicza się obie wymienione rośliny, może dojść do zaburzenia równowagi w obrębie flory jelitowej. Do diety trzeba więc włączyć probiotyki (kiszonki, organiczne jogurty) zawierające korzystne dla organizmu bakterie kwasu mlekowego. Warto stosować również probiotyki w postaci suplementów diety.

W leczeniu zapalenia uchyłków jelita duże znaczenie ma witamina C, uczestnicząca w tworzeniu nowych komórek w organizmie oraz pobudzająca do działania układ immunologiczny.

Szczęśliwy finał leczenia uchyłków jelita

Anna w ciągu roku wróciła do zdrowia. Poprawiło się jej samopoczucie, ustąpiły objawy uchyłkowatości. Jest jednak świadoma tego, że już do końca życia będzie musiała przestrzegać wskazań lekarza oraz stosować odpowiednio zmodyfikowaną dietę, dostosowaną do jej indywidualnych potrzeb. Na szczęście polubiła codzienne spacery, które praktykuje bez względu na pogodę. To ważne, ponieważ aktywność fizyczna, zalecana w uchyłkowatości jelita cienkiego, przynosi rezultaty odwrotne do zamierzonych, jeśli zamiast odprężać, wywołuje stres¹¹.

Zasady diety zalecanej w leczeniu zapalenia uchyłków

W przypadku stanów zapalnych uchyłków, zaparć i bólów brzucha oraz pojawienia się krwi w stolcu dobre rezultaty daje stosowanie łatwostrawnej diety. Jakie są najważniejsze wskazówki?

• ogranicz ogólną ilość błonnika w diecie
• spożywaj potrawy przygotowane na parze, duszone, pieczone w folii lub pergaminie
• obieraj warzywa i owoce ze skórki, pij przygotowane z nich soki i przeciery, spożywaj warzywa gotowane i rozdrobnione, a także drobne kasze, takie jak grysik czy kasze jęczmienne oraz pieczywo - ograniczy to ilość surowego błonnika w diecie
• zrezygnuj z pokarmów powodujących wzdęcia, np. suchych nasion roślin strączkowych, bobu, kapusty, kalafiora, cebuli, pora, czereśni, gruszek i śliwek
• wyłącz z menu potrawy powodujące zaparcia, takie jak dania z ryżu i mąki ziemniaczanej, czyli risotto, kisiel czy kluski unikaj bananów, borówek, gorzkiej czekolady i kakao, a także napojów zawierających duże ilości garbników o działaniu ściągającym, do których zalicza się m.in. mocną gorzką herbatę, wytrawne czerwone wino czy napar z suszonych czarnych jagód
• używaj fermentowanych przetworów mlecznych, takich jak kefiry i jogurty, które zapobiegają zaparciom - zawierają żywe kultury bakterii probiotycznych
• pij soki owocowe bogate we fruktozę i sorbitol, takie jak jabłkowy, gruszkowy czy winogronowy, spożywaj buliony i rosoły, namoczone i zmiksowane suszone śliwki
• dodawaj do pokarmów lub jedz na czczo oliwę, masło i słodką śmietankę, ponieważ ułatwiają one przesuwanie się treści pokarmowej w jelitach
• pij napary z rumianku i mięty oraz odwar z siemienia lnianego, co złagodzi podrażnienia błony śluzowej jelit

Porady dietetyczne dla osób z uchyłkowatością bezobjawową z uchyłkowatością jelita

W przypadku braku dolegliwości bólowych powiązanych z uchyłkowatością jelita należy profilaktycznie zastosować dietę wysokobłonnikową, która ma zwiększyć objętość stolca i pobudzić pracę jelit. Minimalna dobowa dawka błonnika powinna wynosić 18 g, ale może sięgać nawet 30 gramów.

Produkty polecane

• pieczywo razowe lub pełnoziarniste w ilości 120-200 g dziennie, czyli 6-7 kromek chleba
• płatki pełnoziarniste - 50 g, czyli miseczka dziennie 2-3
• suszone owoce, z wyłączeniem drobnopestkowych
• owoce i warzywa dodawane do każdego posiłku w postaci surowej lub gotowanej, w ilości do 400 g na dobę
• pełnoziarnisty ryż i makaron orzechy, nasiona roślin strączkowych
• mięso i ryby jako źródło żelaza hemowego, czyli lepiej przyswajalnego, wystarczą niewielkie ilości, np. 100 g dziennie duże ilości płynów, czyli 1-1,5 l na dobę, najlepiej bogatych w magnez

Należy ograniczyć spożycie produktów powodujących wzdęcia, takich jak kalafiory, brukselka, brokuły, cebula i czosnek. Nie powinno się również jeść więcej niż 3 łyżki stołowe nasion strączkowych dziennie. Ważna jest także codzienna aktywność fizyczna, choćby w postaci regularnych spacerów czy marszów.

Produkty zakazane

• wysokoprzetworzone, zawierające dużo sztucznych barwników i konserwantów drobnopestkowe owoce, takie jak winogrona, kiwi, truskawki, porzeczki czy jeżyny, również w postaci konfitur i innych przetworów
• pieczywo z ziarnami maku i sezamu
• warzywa z drobnymi pestkami, do których zalicza się m.in. pomidory

Przykładowe menu

Jak komponować jadłospis, by posiłki nie tylko odpowiadały wymaganiom diety zalecanej w przypadku uchyłkowatości jelita cienkiego, lecz również były smaczne? Wbrew pozorom nie jest to trudne zadanie, ponieważ dozwolone produkty spożywcze są powszechnie dostępne. Trzeba tylko poznać ich listę i... otworzyć własną wyobraźnię!