Nasze magazyny
Zapalenie krtani jest jedną z powszechnie występujących dolegliwości. Często towarzyszy stanom zapalnym błony śluzowej gardła - wówczas wśród objawów zgłaszanych przez pacjentów dominują pieczenie i ból nasilający się przy połykaniu. W przypadku zajęcia krtani i tchawicy pojawiają się silny, suchy kaszel oraz zaburzenia głosu (od chrypki do bezgłosu). Odczuwa się drapanie i łaskotanie w okolicy krtani, co wywołuje silne napady kaszlu. Jednocześnie mogą pojawić się wodnisty katar wraz z łzawieniem i przekrwieniem spojówek oraz ogólne osłabienie. Temperatura ciała może być w normie lub lekko podwyższona. Dochodzi również do zaczerwienienia błony śluzowej w obrębie gardła, krtani i tchawicy (tzw. bolesne czerwone gardło). Błona śluzowa staje się sucha, chropowata, z zalegającą na niej gęstą, białą śliną. Grudki chłonne oraz migdałki mogą ulec powiększeniu1.
Ostre zapalenie krtani jest najczęściej spowodowane przez wirusy. Może jednak dojść do zakażenia bakteryjnego, co oznacza konieczność zastosowania antybiotyków. Patogeny, które zwykle identyfikuje się wówczas u pacjentów, to Staphylococcus aureus (MSSA), oporny na metycylinę Staphylococcus aureus (MRSA), Pseudomonas aeruginosa oraz Serratia marcescens2.
Jeśli objawy nie mijają przez 3 tygodnie, mówimy o przewlekłym zapaleniu krtani3. Wbrew pozorom nie jest to rzadki problem - szacunkowe dane wskazują, że nawet 21% populacji przynajmniej raz w życiu zmaga się z taką długotrwałą postacią choroby4. Zwykle jest ona następstwem zapalenia ostrego lub refluksu żołądkowo-przełykowego. Jednak jako istotne przyczyny sprzyjające jej rozwojowi wymienia się również czynniki drażniące (dym papierosowy lub leki wziewne), zapalenie błony śluzowej nosa (alergiczne lub inne), mechaniczne podrażnienie oraz nadużywanie głosu5. Z tego powodu nauczyciele czy wokaliści są szczególnie narażeni na przeciągające się dolegliwości.
W przewlekłym zapaleniu krtani dochodzi do zmian w błonie śluzowej tego narządu. Najczęściej stwierdza się jej ścieńczenie i zanik, co powoduje uczucie suchości i łaskotanie w gardle i krtani, a często też pochrząkiwanie oraz osłabienie i męczliwość głosu. Z kolei cofająca się treść pokarmowa u pacjentów z refluksem żołądkowo-przełykowym oraz długotrwałe podrażnianie, np. przez dym tytoniowy, sprzyjają rozwojowi obrzęku i przerostu błony śluzowej.
Objawy przewlekłego zapalenia krtani obejmują również dysfonię (wielopostaciowe zaburzenie głosu polegające na zmianie barwy, częstotliwości i poziomu głośności), globus (zaburzenie czynnościowe przewodu pokarmowego oznaczające wrażenie obecności ciała obcego albo ściskania w gardle, które ustępuje podczas spożywania pokarmów lub picia płynów) i odynofagię (bolesne przełykanie)6.
W zależności od rodzaju i nasilenia zmian obrzękowych lub przerostowych stosuje się leczenie zachowawcze (np. fizykoterapię, zwalczanie chorób predysponujących, takich jak alergia i refluks) lub operacyjne, polegające na usunięciu nieprawidłowych zmian z krtani. Należy zaznaczyć, że chrypka utrzymująca się powyżej 3 tygodni jest wskazaniem do wykonania laryngoskopii, czyli obejrzenia krtani. Na podłożu przewlekłego zapalenia (przede wszystkim przerostów) mogą bowiem rozwinąć się zmiany nowotworowe, a niepoddające się leczeniu dłużej niż 2-3 tygodnie stany zapalne powinny nasuwać podejrzenie, że mamy do czynienia z rakiem krtani7.
Na szczęście w większości przypadków ostrego, wirusowego zapalenia leczenie w domu jest wszystkim, czego potrzebujesz. Najważniejsze jest regularne nawilżanie strun głosowych (czemu sprzyja choćby oddychanie przez nos czy wywieszenie mokrych ręczników na kaloryferach). Używając kojących i przeciwzapalnych ziół, żywności i olejków eterycznych, możesz zmniejszyć obrzęk i odzyskać swój głos.
Zapalenie krtani: rzuć palenie
Papierosy należą do głównych przyczyn nawracającego zapalenia krtani. Co więcej, badania wykazują, że u osób palących częściej występują zaburzenia o ciężkim przebiegu (łącznie z rakiem krtani i jamy ustnej) oraz problemy z głosem, takie jak jego szybsze męczenie8. Zatem jeśli oddajesz się temu nałogowi, najwyższa pora, by przestać! W przeciwnym razie narażasz się na konieczność operacji chirurgicznej, która u wieloletnich palaczy jest jedyną szansą na zwalczenie dysfonii9.
Zapalenie krtani: ocet jabłkowy
Jest naturalnie kwaśny i obniża pH w żołądku, a dodatkowo zapewnia dawkę enzymów i probiotyków poprawiających zdolność trawienia pokarmów. Dzięki temu ocet jabłkowy poleca się jako dobry sposób zwalczania zapalenia krtani z powodu refluksu10. Dodatkowo może on pomóc w zwalczaniu wirusów i bakterii, ponieważ wykazuje działanie przeciwbakteryjne. Jeśli zatem jesteś podatna na infekcje lub masz osłabioną odporność, powinnaś włączyć go do codziennej diety. Wymieszaj 2 łyżki octu jabłkowego w szklance wody i wypijaj taką miksturę 3 razy dziennie.
Zapalenie krtani: imbir
W medycynie ajurwedyjskiej jest stosowany do rozgrzewania ciała i rozbijania toksyn. Imbir pomaga również łagodzić stan zapalny błony śluzowej krtani, oczyszcza układ limfatyczny i zmniejsza podatność na infekcje układu oddechowego.
Badania pokazują, że jedną z jego wielu zalet jest jego zdolność do zmniejszania stanu zapalnego, obrzęków i bólu - najczęstszych symptomów zapalenia krtani11.
Aby złagodzić dolegliwości, dodawaj surowy imbir do smoothie lub soku, używaj proszku w kojącej zupie lub wypijaj filiżankę herbaty imbirowej 2-3 razy dziennie.
Zapalenie krtani: czosnek
Podstawową zaletą tej popularnej przyprawy jest jej działanie antybakteryjne i przeciwwirusowe, które czyni z niej naturalny antybiotyk, zapobiegający rozwojowi infekcji i stanów zapalnych.
W badaniu z 2014 r. 146 ochotników przez 3 miesiące przyjmowało codziennie placebo lub tabletkę czosnkową. Okazało się, że w drugiej grupie zdecydowanie rzadziej pojawiały się przeziębienia (24 przypadki w porównaniu do 65 w grupie placebo)12.
Czosnek działa również jako naturalny środek wykrztuśny, pomagając w rozluźnieniu śluzu. Niezależnie od tego, czy używasz surowego, czy gotowanego, możesz dodawać go do zup, gulaszu, sałatek lub sosów. Pamiętaj jednak, aby wcześniej go rozdrobnić lub zmiażdżyć.
Zapalenie krtani: miód
To słodkie lekarstwo jest jednym z najstarszych tradycyjnych sposobów łagodzenia wielu dolegliwości, w tym chorób układu oddechowego.
Z dobrym skutkiem miód wykorzystywany jest w ostrych i przewlekłych zapaleniach błony śluzowej nosa, łącznie z towarzyszącymi im stanami ropnymi. Pozwala w krótkim czasie przywrócić drożność dróg oddechowych oraz odnowić błonę śluzową nosa - również w ostrym i przewlekłym zapaleniu krtani i tchawicy. W trakcie terapii miodem obserwuje się ustępowanie kaszlu, bólu gardła i głowy, normalizację temperatury ciała oraz poprawę ogólnego samopoczucia.
Miód działa antybakteryjnie, przeciwgrzybiczo i przeciwutleniająco. Ma również wysoką wartość odżywczą. Utrzymuje wilgotne środowisko, łagodząc podrażnienia i objawy zapalenia krtani, takie jak kaszel i chrypka13. Pomaga również w łagodzeniu sezonowych objawów alergii, które mogą powodować zapalenie krtani (m.in. zmniejsza wrażliwość na alergeny)14.
Aby złagodzić swoje dolegliwości, po prostu dodawaj miód do każdej porcji ciepłej wody lub herbaty w ciągu dnia.
Zapalenie krtani: propolis
Schorzenia górnych dróg oddechowych, zwłaszcza ostre nieżytowe zapalenie lub przewlekłe zapalenie gardła oraz zapalenie ropne krtani, są także podatne na leczenie propolisem.
W przypadku zapalenia gardła i krtani u ok. 79% pacjentów stwierdzono wyleczenie lub wyraźną poprawę15. W innym badaniu po 3 miesiącach uzyskano znaczną poprawę zdrowia u 93% osób z przewlekłą postacią choroby, a dzięki inhalacjom z propolisu wyleczono ok. 75% ochotników z zapaleniem gardła i ok 77% z zapaleniem krtani16
Propolis działa przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybiczo, przeciwzapalnie i łagodząco. Wzmacnia również odporność.
Zdaniem wielu pszczelarzy największe korzyści zdrowotne przynosi nalewka propolisowa na bazie stężenia alkoholu 80-85%. Na ból gardła poleca się płukanie gardła roztworem przygotowanym z 10 kropli nalewki na 0,5 szklanki wody, z kolei przy zapaleniu oskrzeli i silnym katarze sprawdzą się inhalacje (30 kropli nalewki na miseczkę gorącej wody).
Zapalenie krtani: olejek cytrynowy
Hamuje rozwój bakterii i rozprzestrzenianie się wirusów wywołujących infekcje dróg oddechowych, dzięki czemu może złagodzić objawy zapalenia krtani. Odtruwa także organizm i rozluźnia śluz w gardle, więc niweluje odruch kaszlu, co pozwala odpocząć strunom głosowym.
Dodaj 1-2 krople olejku cytrynowego do szklanki ciepłej wody lub herbaty albo połącz z łyżeczką miodu. Możesz go również wdychać bezpośrednio z butelki lub dodać do dyfuzora w domu.
Zapalenie krtani: olejek miętowy
Wielokierunkowe właściwości kolejnego eterycznego olejku sprawiają, że przynosi on ulgę w przypadku drapania w gardle. Działa również jako środek wykrztuśny, łagodząc objawy alergii, a także przeziębienia. Olejek miętowy może rozrzedzić flegmę i zmniejszyć stan zapalny w obrębie strun głosowych. Jest szczególnie pomocny u osób z zapaleniem krtani, ponieważ działa przeciwskurczowo, hamując kaszel, co zmniejsza podrażnienie strun głosowych17.
Możesz użyć olejku z mięty pieprzowej na wiele sposobów: dodaj 1-2 krople do szklanki wody lub filiżanki herbaty, nakładaj go miejscowo na klatkę piersiową i gardło albo wprowadź do dyfuzora.
Zapalenie krtani: prawoślaz lekarski
Korzeń tej rośliny jest tradycyjnie stosowany w leczeniu bólu gardła i kaszlu. Zawiera śluz, który pokrywa gardło i pomaga złagodzić podrażnienia. Zmniejsza obrzęk węzłów chłonnych i nasilający się suchy kaszel oraz przyspiesza gojenie. Właśnie dlatego ekstrakt z prawoślazu dodaje się do wielu syropów na kaszel i pastylek na gardło18.
Uwaga! Nie należy przyjmować preparatów z tym surowcem o tej samej porze co leki na receptę, ponieważ może to zakłócać działanie niektórych farmaceutyków.
Zapalenie krtani: wiąz czerwony
Kora Ulma rubra to ziołowy środek stosowany w Ameryce Północnej przy bólu gardła i kaszlu od XIX w. podobnie jak korzeń prawoślazu lekarskiego wiąz czerwony zawiera substancję śluzową, która pokrywa i uspokaja jamę ustną i gardło, ale również żołądek i jelita. Przede wszystkim jednak roślina wykazuje działanie przeciwkaszlowe, co wykorzystuje się w łagodzeniu objawów chorób górnych dróg oddechowych, takich jak zapalenie oskrzeli lub astma.
W jednym z przeglądów stwierdzono, że wykorzystanie kory Ulma rubra u osób z zapaleniem krtani lub gardła i problemami głosowymi ma potencjalne działanie kojące19.
Zapalenie krtani: anyż
Rosyjscy zielarze przy zapaleniu krtani i utracie głosu, szczególnie u śpiewaków, zalecali dawniej wywar z nasion anyżu, który miał przywracać głos w ciągu doby20.
Do garnka wlej szklankę wody i 1/2 szklanki nasion. Gotuj 15 min, a następnie lekko ochłodzony wywar przecedź, zmieszaj z 1/4 szklanki lipowego miodu i jeszcze raz zagotuj. Zdejmij z ognia i dodaj łyżkę koniaku. Zażywaj po łyżce co 30 min.
Zapalenie krtani: ziołowa mieszanka
Św. Hildegarda z Bingen przy chrypce i zapaleniu krtani poleca ziołową miksturę na bazie wina. Jej podstawą jest dziewanna, która zawiera dużo śluzu łagodzącego zaognioną śluzówkę. Z kolei olejki zawarte w koprze włoskim przyczyniają się do zahamowania stanu zapalnego i działają wykrztuśnie21.
Połącz 1-2 łyżki dziewanny i 1-2 łyżki nasion kopru włoskiego, a następnie gotuj taką mieszankę przez 3 min w litrze dobrego wina południowego lub likierowego. Odcedź przez sitko. Przechowuj w termosie, popijając małymi łykami w ciągu dnia.
Zapalenie krtani: pigwa
Tradycyjnie pigwę pospolitą stosuje się przede wszystkim we wzmacnianiu odporności (jej owoce są jednym z najcenniejszych źródeł naturalnej witaminy C)22, łagodzeniu dolegliwości żołądkowych, profilaktyce i leczeniu cukrzycy, zapalenia wątroby, choroby wrzodowej, zakażeń układu moczowego oraz chorób dróg oddechowych23. Napar z nasion tego owocu polecany jest szczególnie przy zapaleniu gardła i krtani, kaszlu, chrypce, nieżycie żołądka i jelit, uszkodzeniach śluzówki żołądka i jelit, a także bolesnych i drażniących biegunkach, zaparciach i chorobie wrzodowej.
Nasiona wydziel z owoców i wysusz. Uważaj, by nie zniszczyć łupiny, ponieważ tylko w niej znajduje się prozdrowotny śluz. Następnie łyżkę nasion zalej szklanką gorącej wody i odstaw na 5-6 godz. Po przecedzeniu pij ½ szklanki naparu co 3 godz.
Zapalenie krtani: miodunka plamista
To kolejna roślina znana ze swojego ochronnego wpływu na drogi oddechowe. Wykazuje działanie sekretolityczne (rozrzedzające zalegającą wydzielinę), czyli stymuluje komórki w błonie śluzowej do produkcji rzadkiej wydzieliny, dzięki czemu sprawdza się w leczeniu schorzeń, którym towarzyszy suchy kaszel24. Roślinę poleca się przy astmie, zapaleniu oskrzeli, krtani i płuc, przy czym działa ona synergistycznie z innymi ziołami (np. podbiałem).
Śluzy zawarte w miodunce działają osłonowo na błony układu oddechowego i pokarmowego, natomiast garbniki oraz saponiny ograniczają kaszel i wzmagają odruch wykrztuśny. Dzięki temu napar z zioła pomoże też złagodzić chrypkę i nawilżyć gardło.
Zapalenie krtani: oszczędzaj głos
Choć w przypadku pracy nauczyciela będzie to zapewne trudne, chwila wytchnienia dla krtani i strun głosowych jest niezbędna, by złagodzić dolegliwości. Spróbuj mówić jak najmniej i nie krzyczeć. Co ważne, szept również nie jest wskazany, ponieważ drażni krtań.
Jeśli już musisz mówić, staraj się robić to powoli i regularnie popijaj wodę małymi łyczkami - pozwoli to nawilżyć śluzówkę. Możesz również wybrać ziołowe pastylki do ssania lub gumę do żucia.
Zapalenie krtani: jedz ostrożnie
Unikaj gorących potraw, spożywaj małe posiłki (najlepiej płynne) i dokładnie przeżuwaj jedzenie, by jego połykanie było jak najmniej uciążliwe. Podczas zapalenia krtani zrezygnuj też z alkoholu, który dodatkowo podrażni śluzówkę. Pij za to przynajmniej 6-8 szklanek ciepłej lub letniej (nie gorącej) wody dziennie. Również inne ciepłe płyny, takie jak bulion z kurczaka, mogą złagodzić ból i dyskomfort.
Zapalenie krtani: parówki
Wdychaj parę z miski z gorącą wodą przez 5 min 2-4 razy dziennie. Aby złapać jej jak najwięcej, nakryj głowę ręcznikiem, tworząc nad miską namiot, i głęboko oddychaj. Pomoże to nie tylko nawilżyć wysuszone gardło ale i przyspieszyć leczenie. Jeśli chcesz, aby inhalacja miała silniejsze działanie lecznicze, dodaj do wody 4-6 kropli odkażających i przeciwzapalnych olejków eterycznych, np. wspomniany miętowy lub lawendowy, sandałowy czy rumiankowy.
- Przew Lek 2000; 2: 76-80 >Ann Otol Rhinol Laryngol. 2017; 126 (5): 388-395
- Dtsch Arztebl Int. 2015; 112 (19): 329-337
- Ann Otol Rhinol Laryngol. 2013; 122 (12): 771-774
- Otolaryngol Clin North Am. 2008; 41 (2): 419-436;
- Ann Otol Rhinol Laryngol. 2013; 122 (12): 771-774
- Medycyna Rodzinna 2001; 2: 72-75
- Peer J. 2015; 3: e912
- Laryngoscope 2010; 120 (10): 2022-2032
- MedGenMed. 2006; 8 (2): 61
- J Ethnopharmacol 2005; 96 (1-2): 207-210
- Cochrane Database Syst Rev. 2014; (11): CD006206
- Asian Pac J Trop Biomed. 2011; 1 (2): 154-160
- Ann Saudi Med. 2013; 33 (5): 469-475
- Postępy Fitoterapii 2007; 4: 202-206
- Otolaryng. Pol. 1989; 43: 180
- J Ethnopharmacol 2010; 130 (2): 433-436
- Pak J Pharm Sci 2013; 26 (6): 1103-1107
- A J Physiol Biochem Pharmacol 2012; 1(1): 17-23
- St. Pełczyński, 350 recept zielarzy rosyjskich, Wydawnictwo Interlibro, 1993
- W. Strehlow, Wiedza lecznicza św. Hildegardy z Bingen od A do Z, Esprit, 2010, s. 118-119
- Postepy Fitoterapii 2004; 1: 14-18
- Front Pharmacol 2016; 7: 163
- Chromatographia 2013; 76 (19-20): 1347-1352
