Ocet jabłkowy: panaceum z kuchennej szafki

Co to jest ocet?

Ocet towarzyszy nam od wieków. Jest to wodny roztwór kwasu octowego i jest wynikiem kulinarnej wpadki. Oszczędny gospodarz zbyt długo przechowywał słabo zapieczętowane wino. Na skutek dopływu tlenu trunek skwaśniał. Wzmianki o jego leczniczym działaniu znaleziono w egipskich papirusach, zapiskach starożytnych Rzymian, a nawet w Starym Testamencie. Ponoć na lepsze trawienie pijała go sama Kleopatra, a Hipokrates przemywał nim rany i owrzodzenia. Co dziś zdradza nam o sobie w zaciszu uniwersyteckich laboratoriów? 

Właściwości lecznicze octu - na jakie przypadłości pomaga?

Zwolennicy octu jabłkowego twierdzą, że lista chorób, w których kuracja nim jest skuteczna, zaczyna się na A (alergie), a kończy na Z (zgaga). W poradnikach medycyny niekonwencjonalnej oraz w Internecie octową terapię zaleca się w wielu przypadkach, niestety te zastosowania nie znalazły jeszcze potwierdzenia w nauce.

Ocet jabłkowy pomaga

1. Zwalcza ból gardła i infekcje.

2. Wspomaga leczenie anginy.

3. Pomaga obniżyć gorączkę.

4. Przeciwdziała astmie i alergiom.

5. Działa na czkawkę.

6. Niweluje objawy choroby lokomocyjnej.

7. Usuwa nieprzyjemny oddech - wystarczy jego roztworem wypłukać jamę ustną.

8. Pomaga na bezsenność.

9. Wspiera leczenie infekcji nerek.

10. Niweluje bezsenność.

11. Wzmacnia układ odpornościowy.

12. Dobroczynnie wpływa na układ limfatyczny.

13. Wspomaga trawienie i korzystnie wpływa na problemy z gazami (np. kolki).

14. Przeciwdziała zakażeniu drożdżakami - niszczy je.

15. Działa detoksykacyjnie.

16. Wzmacnia wątrobę.

17. Przyspiesza przemianę materii i wspomaga odchudzanie.

18. Pomaga w problemach ze stawami, bo rozpuszcza kwas moczowy, a kąpiele z jego dodatkiem łagodzą objawy zapalenia stawów.

19. Wspomaga leczenie stanów zapalnych dróg moczowych.

20. Spowalnia osteoporozę.

21. Zapobiega skurczom.

22. Oczyszcza skórę.

23. Walczy z trądzikiem.

24. Zwalcza egzemy i łuszczycę.

25. Uśmierza ból i świąd wywołane przez ukąszenia owadów.

26. Łagodzi poparzenia słoneczne.

27. Wspomaga gojenie się ran.

28. Pomaga usuwać brodawki.

29. Eliminuje nieprzyjemny zapach stóp.

30. Działa przeciwgrzybicznie.

31. Pomaga na zgagę.

32. Pity przed posiłkiem poprawia nastrój i powoduje wzrost energii.

33. Korzystnie działa na włosy, zapobiega ich wypadaniu i likwiduje łupież. Płukanie włosów w słabym roztworze octu pozwala dokładnie usunąć resztki piany oraz mydła i zapobiega przetłuszczaniu się włosów, sprawiając, że długo pozostają one świeże i błyszczące.

Ocet jabłkowy pomocny przy cukrzycy typu 2

Do najlepiej zbadanych i zarazem obiecujących największe korzyści należy wpływ octu jabłkowego na cukrzycę typu 2. Choroba ta charakteryzuje się podwyższonym poziomem glukozy we krwi, zarówno w związku z opornością na działanie insuliny, jak i niezdolnością do jej wytwarzania.

W kilku badaniach stwierdzono, że ocet może obniżyć poziom glukozy we krwi. W 2004 r. 29 uczestników podzielono na 3 grupy: chorych ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2, osoby mające oznaki przedcukrzycowe i ludzi zdrowych.

Każda z grup przyjmowała okresowo ocet lub placebo. Eksperyment wykazał, że wszystkie grupy miały lepsze odczyty glukozy we krwi po occie niż po placebo. Najwięcej korzyści odniosły osoby w stanie przedcukrzycowym - u nich ocet obniżył stężenie glukozy o prawie połowę. Z kolei diabetykom po octowej kuracji nawet o 25% poprawiły się parametry glukozy we krwi.

W publikacji na łamach Diabetes Care Foundation opisującej przebieg i rezultaty badania naukowcy potwierdzili, że użycie octu przed posiłkiem znacząco zwiększa wrażliwość na insulinę i dramatycznie zmniejsza piki insuliny i glukozy, które występują po posiłku¹.

Badanie kontynuacyjne, mające na celu sprawdzenie długoterminowych efektów stosowania octu, spowodowało nieoczekiwane, ale przyjemne działanie uboczne - mianowicie umiarkowaną utratę wagi. Uczestnicy łykający 2 łyżki octu przed dwoma posiłkami dziennie stracili średnio 2 kg w ciągu 4 tygodni.

W 2007 r. inne badanie z udziałem 11 osób z cukrzycą typu 2 wykazało, że 2 łyżki octu jabłkowego przed snem obniżają poziom glukozy rano o 4-6%².

Jak dowodzą akademicy, ocet jabłkowy poprawia wrażliwość na insulinę podczas posiłku o dużej zawartości węglowodanów o 19-34%, a przez to znacznie obniża poziom glukozy i insuliny we krwi, jak również obniża poziom cukru we krwi o 34% po spożyciu 50 g białego chleba³.

Wiele innych badań, zarówno na zwierzętach, jak i na ludziach wykazało, że ocet może zwiększyć wrażliwość na insulinę i znacznie zmniejszać skoki poziomu cukru podczas posiłków^4,5.

Ocet jabłkowy na wrzodziejące jelito

Naukowcy z Chin odkryli, że hamując stan zapalny i apoptozę, ocet chroni przed wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Lu Yu, Bo Liu i ich zespół oceniali wpływ octu i kwasu octowego na rozwój wrzodziejącego zapalenia jelita grubego u myszy.

Okazało się, że zarówno roztwór octu, jak i roztwór kwasu octowego znacząco zmniejszały u nich wskaźnik aktywności choroby, poprawiały ocenę histopatologiczną, a także ograniczały spadek wagi.

Analizy wykazały, że ocet hamował stan zapalny, tłumiąc reakcje dwóch subpopulacji limfocytów Th (Th1 i Th17) oraz powstawanie kompleksów białkowych - inflammasomów NLRP3. Zapobiegał też apoptozie komórek.

Badania kału gryzoni przyniosły też ważną informację - otóż podawanie octu korzystnie zmieniało skład mikrobiomu: zwiększało liczebność bakterii produkujących kwas mlekowy lub octowy (z rodzajów Lactobacillus i Bifidobacterium) i zmniejszało liczebność pałeczek okrężnicy (Escherichia coli). Teraz Chińczycy przymierzają się do kolejnych badań, by określić wpływ octu na wrzodziejące zapalenie jelita grubego u ludzi⁶.

Ocet jabłkowy w chorobach serca

Schorzenia układu krążenia (serca, naczyń krwionośnych oraz udary mózgu) są obecnie najczęstszą przyczyną śmierci na świecie. Jak dotąd jedynie w oparciu o wyniki eksperymentów na zwierzętach możemy przypuszczać, iż spożywanie octu jabłkowego może zmniejszyć czynniki ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.

W jednym z badań w 2006 r. wykazano, że ocet jabłkowy mógłby obniżyć poziom cholesterolu i trójglicerydów u szczurów laboratoryjnych^7,8. Zawiera on przeciwutleniający kwas chlorogenowy, który chroni cząstki cholesterolu LDL przed utlenieniem, co jest kluczowym etapem w procesie choroby serca⁹. W kolejnym stwierdzono, że kwas octowy ma wpływ również na obniżenie ciśnienia krwi (jeden z głównych czynników ryzyka)¹⁰.

Jedynym dowodem na to, że ocet korzystnie oddziałuje na zdrowie serca u ludzi, jest badanie obserwacyjne z udziałem kobiet, przeprowadzone na Harvardzie. Dowiodło ono, że u pań, które stosowały do sałatek sosy zawierające ocet, ryzyko chorób serca było zmniejszone¹¹.

Ocet jabłkowy a nowotwory

Istnieje kilka dających nadzieję studiów wstępnych, które sugerują, że ocet jabłkowy może pomóc zapobiec rakowi. W badaniach laboratoryjnych na wyizolowanych komórkach stwierdzono, że ocet może zabijać komórki nowotworowe lub spowolnić ich wzrost¹². Jednakże badania epidemiologiczne obejmujące ludzi przyniosły rozbieżne rezultaty. W jednym z nich stwierdzono, że przyjmowanie octu skutkuje mniejszym ryzykiem raka przełyku. Inne zaś wykazało, że niesie ze sobą zwiększone ryzyko raka pęcherza moczowego^13,14.

Ocet jabłkowy w stanach zapalnych

Kwas octowy może eliminować niektóre szczepy bakterii. Teorię tę potwierdzają badania przeprowadzone na University of North Carolina w USA. Wynika z nich, że ocet jabłkowy zapobiega namnażaniu się patogenów, a także pomaga w ich eliminacji, w tym bakterii¹⁵. W medycynie ludowej używany jest do dezynfekcji oraz leczenia brodawek, grzybicy paznokci, a nawet infekcji uszu. 

Czy ocet jabłkowy może pomóc w odchudzaniu?

Jeśli wziąć pod uwagę fakt, że ocet obniża poziom cukru i insuliny we krwi, naturalne wydaje się, że będzie się również przyczyniał do utraty nadmiernych kilogramów. Przeprowadzone w 2009 r. badania wykazały, że spożywanie octu jabłkowego pobudza geny odpowiedzialne za utlenianie kwasów tłuszczowych w wątrobie.

To powoduje zahamowanie nadmiernej akumulacji tkanki tłuszczowej. Ocet jabłkowy skutecznie przyspiesza jej spalanie, jednocześnie sprawiając, że ten proces nie przebiega zbyt gwałtownie. Wspomaga też wydzielanie soków żołądkowych, a przyjmowany razem z posiłkiem zawierającym wysoką ilość węglowodanów zwiększa uczucie sytości. Uczestnicy eksperymentu jedli mniej o 200-275 kalorii do końca dnia¹⁶. 

Potwierdza to inny eksperyment, w którym ludzie otyli codzienne przez 12 tygodni spożywali ocet jabłkowy. Po tym czasie nastąpiło zmniejszenie tkanki tłuszczowej w obrębie brzucha, obniżenie stężenia trójglicerydów we krwi oraz nieznaczna utrata masy ciała (o ok. 1,5 kg)¹⁷.

Ocet jabłkowy usuwa pestycydy

Każdy ocet jest doskonałym naturalnym środkiem do usuwania niektórych pestycydów i bakterii ze świeżych produktów. Gayle Povis Alleman, zaleca przygotowanie kąpieli w proporcjach 10% octu do 90% wody. Wystarczy umieścić w niej warzywa lub owoce, obrócić je wokół i dokładnie spłukać. Nie sprawdzi się to w przypadku jagód - są zbyt delikatne. 

Składniki odżywcze octu jabłkowego

Zwolennicy octu jabłkowego twierdzą, że jego lecznicza moc pochodzi z obfitości składników odżywczych, które pozostają w nim po fermentacji jabłek. Ich zdaniem ma on obfitować w minerały, witaminy, błonnik, pektyny, aminokwasy i korzystne enzymy. Jednak standardowe analizy żywieniowe wykazują, że jest odwrotnie - dowodzi dr Joseph Mercola. Ocet jabłkowy to słabe źródło większości z tych substancji odżywczych¹⁸.

Okazuje się, że nie zawiera mierzalnej ilości pektyn, witamin A, C, E oraz z grupy B.

I tak samo brakuje w nim aminokwasów. A jednak od tysięcy lat jesteśmy świadkami jego prozdrowotnego działania. Co je napędza? Najprawdopodobniej zawarty w nim kwas octowy (odpowiada za kwaśny smak i ostry zapach). Może on zwiększać wchłanianie przez organizm ważnych składników mineralnych z produktów, które spożywamy. Naukowcy podejrzewają też zawarte w jabłkach, jeszcze niezidentyfikowane fitochemikalia, jak obecnie określa się korzystne związki pochodzenia roślinego - tłumaczy dr Mercola.

Jak zrobić ocet jabłkowy?

Ocet jest wodnym roztworem kwasu octowego, często z dodatkiem aromatów i barwników, który powstaje w procesie fermentacji z udziałem bakterii octowych obecnych w powietrzu. Ma charakterystyczny jabłkowy zapach i bursztynowy kolor. Najzdrowszy jest niepasteryzowany, niefiltrowany - naturalnie mętny, bowiem wtedy zawiera tzw. "matkę" - naturalną zawiesinę.

Jak go zdobyć? Na półkach sklepowych trudno będzie znaleźć produkt spełniający te wymagania, dlatego zamiast marnować na to czas i pieniądze, warto zrobić go samodzielnie. Przepisów jest niemal tyle, ile producentów.

Tu podajemy najprostszy przepis na ocet jabłkowy:

• Najpierw wybierz jabłka. Najlepsze są te zimowe, ponieważ zawierają najwięcej cukrów. Powinny być niepryskane.
• Umyj je i usuń z nich gniazda nasienne, pozostawiając skórkę.
• Pokrój i rozbij, np. przy użyciu praski do ziemniaków albo tłuczka do mięsa.
• Włóż do dużego słoja do wysokości 2/3 i zalej wodą. Słój przykryj gazą i odstaw na 3-4 tygodnie w nasłonecznione ciepłe miejsce, w którym temperatura ma 16-20°C.
• Po kilku dniach rozpocznie się fermentacja i cukry przekształcą się w alkohol. Następna fermentacja sprawi, że zmieni się on w kwasy octowy i jabłkowy.
• Gdy procesy w słoju ustaną, odcedź pulpę jabłczaną, a płyn zlej do butelek.

Jak stosować ocet jabłkowy?

Najlepszym sposobem na włączenie go do swojej diety jest zastosowanie octu w codziennej kuchni do sałatek, ryb, mięs i sosów.

Jak pić ocet jabłkowy? 

Należy go rozcieńczyć w wodzie z dodatkiem miodu i pić jako napój. To ważne, bo sam ocet może uszkodzić szkliwo zębów oraz tkanki jamy ustnej i gardła.

Dawkowanie octu jabłkowego: Dawki wahają się od 1-2 łyżeczek od herbaty (5-10 ml) do 1-2 łyżek stołowych (15-30 ml) dziennie rozpuszczonych w szklane wody.

Czy ocet jabłkowy może zaszkodzić?

Skutki uboczne spożywania octu jabłkowego mogą być niebezpieczne. Nie należy przekraczać zalecanych dawek dziennych octu jabłkowego, gdyż może to w dłuższym okresie grozić spadkiem poziomu potasu oraz zmniejszeniem gęstości kości. Osoby zażywające leki na cukrzycę lub choroby układu krążenia, a także diuretyki i środki przeczyszczające, powinny skonsultować przyjmowanie octu, ponieważ może wchodzić z nimi w reakcje.