Pochodząca z obszarów Azji pigwa pospolita (Cydonia oblonga) to krzew lub drzewo osiągające zwykle do 3 m wysokości. Często myli się ją z pigwowcem japońskim, którego owoce mają inną budowę i skład chemiczny1. Najłatwiej odróżnić te rośliny po kwiatach: kwitnące na przełomie maja i czerwca kwiaty pigwy mają kolor biały lub różowy, a pigwowca - łososioworóżowy lub pomarańczowo-czerwony.
Pigwa - metryczka
- Występowanie: nie rośnie dziko, uprawia się ją na żyznej i wilgotnej glebie, ale na owoce trzeba czekać nawet 5 lat od posadzenia.
- Surowiec leczniczy: owoce (Cydoniae fructus) i nasiona (Cydoniae semen).
- Pora zbioru: owoce zrywa się w okresie od września do listopada.
- Ważne: choć owoce zwykle są dojrzałe już pod koniec października, warto poczekać z ich zbiorem. Im dłużej pozostają na drzewie, tym lepsze właściwości wykazują.
- Podczas obróbki nasion nie należy ich miażdżyć, ponieważ uwalnia się wówczas toksyczna amigdalina.
Pigwa jest aromatycznym owocem, doskonałym do przetworów, ale również wykazuje liczne właściwości prozdrowotne. Jej owoce znalazły się na liście surowców, które mogą być składnikami suplementów diety2. Najcenniejszym składnikiem pigwy jest witamina C, ale oprócz niej owoc zawiera minerały, takie jak fosfor, wapń, potas, sód i azot3. Charakteryzuje się również dużą ilością pektyn, fenoli, flawonoidów, tanin i glikozydów.
Tradycyjnie pigwę pospolitą stosuje się przede wszystkim we wzmacnianiu odporności oraz łagodzeniu dolegliwości żołądkowych. Wykorzystywana jest również w profilaktyce i leczeniu cukrzycy, zapalenia wątroby, choroby wrzodowej, zakażeń układu moczowego czy chorób dróg oddechowych4.
W medycynie chińskiej kora pigwy do dziś wykorzystywana jest do dezynfekcji wrzodziejących i trudno gojących się ran.
Właściwości lecznicze pigwy
Pigwa - Źródło witaminy C
Owoce pigwy pospolitej są jednym z najcenniejszych źródeł naturalnej witaminy C5. Jako aktywator wielu enzymów odgrywa ona ogromną rolę w przebiegu procesów metabolicznych, wpływa na wytwarzanie kolagenu, przyczynia się do sprawnego funkcjonowania układu krwionośnego i reguluje poziom cholesterolu we krwi. Zdaniem noblisty Linusa Paulinga duże dawki witaminy C mogą być skutecznym lekiem przeciwko infekcjom wirusowym, a nawet nowotworom6.
Liczne badania wykazały, że warto dostarczać ją przede wszystkim z pożywieniem: witamina obecna w naturalnych produktach jest bowiem nawet 3,5 razy bardziej aktywna niż syntetyczna, lepiej się wchłania, szybciej osiąga terapeutyczne stężenie i dłużej je utrzymuje7. Ponadto działanie obecnej w roślinach witaminy C potęgują ich inne składniki, takie jak polifenole i karotenoidy.
Obserwacje wykazują, że w 100 g owoców pigwy znajduje się prawie 17 mg witaminy C, a po przetworzeniu na dżem lub galaretkę jej ilość spada do ok. 12 mg8.
Pigwa - silny antyutleniacz
W badaniach nad antyoksydacyjnym wpływem ekstraktów z pigwy okazało się, że odpowiadają za niego przede wszystkim obecne w roślinie fenole, w tym kwas kawoilochinowy. Wydzielona z ekstraktów frakcja fenolowa wykazywała silniejszą aktywność wobec wolnych rodników niż cały ekstrakt lub frakcja kwasu organicznego9. Aktywność ta była wprost proporcjonalna do zawartości fenoli. Badanie pokazało również, że największe zdolności antyoksydacyjne wykazuje ekstrakt ze skórki owocu.
Przepisy na przetwory z pigwy
Napar z nasion pigwy - przepis
Polecany jest szczególnie przy zapaleniu gardła i krtani, kaszlu, chrypce, nieżycie i uszkodzeniach śluzówki żołądka i jelit, w bolesnych i drażniących biegunkach, zaparciach oraz chorobie wrzodowej. Nasiona wydziel z owoców i wysusz. Uważaj, by nie zniszczyć łupiny, ponieważ tylko w niej znajduje się prozdrowotny śluz.
Następnie łyżkę nasion zalej szklanką gorącej wody i odstaw na 5-6 godz. Po przecedzeniu pij ½ szklanki naparu co 3 godz. Możesz również stosować go jako okład na skórę trądzikową, suchą i zmęczoną, a także na podrażnione oczy.
Sok z owoców pigwy - przepis
Poszatkuj 1 kg umytych owoców, pozostawiając skórkę, ale wydrążając pestki i nasiona. Układaj je w dużym naczyniu i zasyp ok. 1,2 kg cukru. Przez 7 dni mieszaj kilka razy dziennie, aż pigwa puści sok, a cukier całkowicie się rozpuści. Następnie odcedź przez gazę resztkę owoców, a sok przelej do słoików i pasteryzuj przez ok. 10 min.
Podobne wnioski wyciągnięto kilka lat później: w porównaniu do wyciągu z nasion ekstrakty ze skórki i miąższu pigwy zapewniły znacznie silniejszą ochronę erytrocytów przed zniszczeniem, a tym samym zapobiegały hemolizie, czyli przechodzeniu obecnej w nich hemoglobiny (odpowiedzialnej za przenoszenie tlenu) do osocza krwi10.
Pigwa - przeciwko bakteriom
Przebadano również aktywność ekstraktów w pigwy pospolitej wobec różnych szczepów drobnoustrojów. Okazało się, że wykazują one właściwości przeciwbakteryjne, a ekstrakt ze skórki owocu najskuteczniej hamuje wzrost bakterii11. Prawdopodobnie wynika to z synergistycznego działania kwasu chlorogenowego (naturalnego przeciwutleniacza z grupy polifenoli) i innych składników.
Wsparcie układu trawienia
Tradycyjne wykorzystywanie pigwy w łagodzeniu dolegliwości trawiennych jest możliwe dzięki dużej zawartości pektyn w owocach (ok. 0,4%)12. Ta mieszanina węglowodanów chroni przed uszkodzeniami w zespole jelita drażliwego (IBS) i wrzodami żołądka lub dwunastnicy13. Z kolei nasiona pigwy bogate są w sterole, triterpeny i garbniki, czyli aktywne fitochemiczne związki o właściwościach antybiegunkowych14. Wyciągi wodne z nierozdrobnionych nasion stosowane są również w stanach podrażnienia przewodu pokarmowego.
Pigwa obniża glukozę
W Turcji liście pigwy traktowane są jako składnik diety, który może wspomóc leczenie diabetyków. Badania na szczurach z cukrzycą potwierdziły, że ekstrakt z liści wpływa na poziom glukozy we krwi. Podawany zwierzętom przez 5 dni w ilości 500 mg na kg masy ciała spowodował spadek poziomu glukozy we krwi o 33,8%15. Prawdopodobnie to kwas chlorogenowy spowalnia wydzielanie glukozy po posiłku.
Pierwsze wyniki badań nad przeciwnowotworowymi właściwościami pigwy są obiecujące.
W jednej z analiz eksperci sprawdzili aktywność antyproliferacyjną liści pigwy wobec komórek raka nerki i jelita grubego. O ile nie zaobserwowano wpływu na gruczolakoraka nerki, o tyle w przypadku nowotworu jelita grubego odnotowano hamowanie jego wzrostu16. Z kolei ekstrakt z nasion pigwy w stężeniu 500 μg/ml hamował aktywność proliferacyjną komórek raka nerki.
W innym badaniu zarówno lipofilowy, jak i wodny wyciąg z pigwy wykazał potencjał antyproliferacyjny wobec ludzkich komórek raka szyjki macicy, wątroby i płuc17.
Bibliografia artykułu
- Wiad. Ziel. 1994; 1: 19-20
- Postępy Fitoterapii 2013; 2: 146-156
- Cazech J. Food Sci. 2011; 29: 65-73
- Front Pharmacol 2016; 7: 163
- Postepy Fitoterapii 2004; 1: 14-18
- Pol. Merkuriusz Lek. 2000; 8 (45): 155-158
- Biofl av. Symp. Munich 1981, Akadémiai Kiadó, Budapest 1982, 362-401
- Indian Journal of Natural Products and Resources 2011; 2 (3): 354-357
- Journal of Agricultural and Food Chemistry 2004; 52: 4405-4712
- Food Chem Toxicol 2009; 47 (6): 1372- 1377
- Journal of Agricultural and Food Chemistry 2007; 55: 963-969
- Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny 2010; 9: 7-16
- Res. Pharm. Sci. 2012; 7: 103-110
- J. Med. Food 2010; 13: 1104-1110
- J Ethnopharmacol 2010; 128: 384-389
- J. Agric. Food Chem. 2010; 58: 3366-3370
- Food Chem. Toxicol. 2012; 50: 4130-4135