Nasze magazyny
Na podstawie lipidogramu (profilu lipidowego), czyli badania, dzięki któremu można określić w organizmie poziom cholesterolu całkowitego oraz jego frakcji LDL i HDL, a także trójglicerydów, lekarz jest w stanie ustalić stopień zagrożenia miażdżycą, co bardzo często jest punktem wyjścia do dalszego diagnozowania. Jego istotnym elementem jest wywiad rodzinny.
Znaczenie ma występowanie wśród krewnych takich chorób jak cukrzyca, otyłość i nadciśnienie tętnicze lub zaburzeń gospodarki lipidowej. Lekarz pyta również o wystąpienie w rodzinie przypadków zawału serca, udarów, chromania przestankowego i amputacji kończyn z przyczyn nieurazowych.
Znaczenie ma również wiek i płeć osoby diagnozowanej. Miażdżycowe niedokrwienie kończyn dolnych wśród osób przed 60. rokiem życia występuje 6–7 razy częściej u mężczyzn niż kobiet. Dopiero w wieku podeszłym, czyli po 70. roku życia, różnice związane z płcią nie mają w tym przypadku znaczenia. Do wyrównania ryzyka zachorowania przyczynia się również współwystępowanie cukrzycy czy zaburzeń przemiany materii, które prowadzi do zwiększenia zawartości tłuszczów w osoczu krwi.
Na rozwój choroby wpływają ponadto takie czynniki jak niezdrowy styl życia, nieprawidłowa dieta, palenie papierosów i schorzenia współistniejące, np. cukrzyca, zaburzenie gospodarki cholesterolowej czy zwiększone stężenie fibrynogenu w osoczu1.
Lekarz ocenia również stan skóry i mięśni, bada tętno, sprawdza przebieg i wypełnienie żył powierzchniowych. Upewnia się, czy występuje zaburzenie czucia, drętwienie kończyn i bladość skóry.
Badania diagnozujące miażdżycę - angiografia
W diagnozowaniu zmian miażdżycowych stosuje się często angiografię tętnic. Jest to badanie radiologiczne, pozwalające ocenić stan poszczególnych elementów układu krwionośnego. Dzięki cewnikowi wprowadzonemu do naczynia krwionośnego można podać do niego środek kontrastujący, a następnie obserwować na monitorze aparatu rentgenowskiego, jak poszczególne naczynia wypełniają się krwią zmieszaną z kontrastem. Dzięki temu lekarz jest w stanie ocenić, czy naczynia krwionośne są drożne, a jeśli nie, to w jakim miejscu doszło do ich zablokowania, zwężenia lub nieprawidłowego poszerzenia.
Przykładem angiografii jest koronarografia stosowana w celu zobrazowania naczyń wieńcowych. W przypadku stwierdzenia zwężeń możliwa jest natychmiastowa interwencja, czyli wprowadzenie stentu. Koronarografia służy również do rozpoznania miażdżycy kończyn dolnych czy naczyń doprowadzających krew do mózgu.
Badaniem stosowanym w diagnostyce miażdżycy jest również tomografia komputerowa, wykonywana z zastosowaniem kontrastu podawanego dożylnie. Pozwala ona dokładnie zobrazować zwężenia naczyń, niemniej ze względu na konieczność podania kontrastu jest przeciwwskazana u pacjentów z zaawansowaną niewydolnością nerek i uczuleniem na środek kontrastujący.
Badania diagnozujące miażdżycę - badane USG
Pomocnym badaniem jest również USG dopplerowskie, za pomocą którego ocenia się stan żył i tętnic oraz wykrywa ich niedrożność. Często łączy się je z wykonaniem echokardiografii serca (tzw. echa serca). Ocena jego pracy jest istotna, ponieważ pomaga w dopełnieniu obrazu zmian w naczyniach utrudniających przepływ krwi.
W zależności od rozległości zmian miażdżycowych w tętnicach wieńcowych obniżeniu ulega bowiem kurczliwość globalna (całego serca) lub dochodzi do zaburzeń kurczliwości poszczególnych segmentów ścian lewej komory.
Natomiast w zależności od zaawansowania zmian miażdżycowych (stopnia zwężenia tętnic) obserwuje się tzw. hipokinezę, czyli upośledzenie kurczliwości mięśnia, lub akinezę, czyli zupełny brak pracy mięśnia podczas skurczu lewej komory.
Popularnym badaniem przesiewowym w kierunku miażdżycy jest także ultrasonografia tętnic szyjnych. Umożliwia ono wykrycie zmian w naczyniach w bardzo wczesnym stadium, często jeszcze przed wystąpieniem objawów klinicznych. Polega zaś na ocenieniu łącznej grubości wewnętrznej i środkowej warstwy ściany tętniczej. Prawidłowy wynik mieści się w przedziale 0,5–1 mm. W przypadku rozwoju miażdżycy widoczne są pogrubienia ścian naczyń. Stopień zwężenia oceniany jest na podstawie prędkości przepływu krwi. USG wykorzystywane jest także w celu weryfikacji stanu tętnic jamy brzusznej oraz miednicy.
Przy bólach w klatce piersiowej wykonuje się EKG spoczynkowe lub wysiłkowe, aby wykluczyć lub potwierdzić chorobę niedokrwienną serca, która w 98% przypadków jest następstwem miażdżycy. Jeśli jednak istnieje podejrzenie wystąpienia zawału, oznacza się markery biochemiczne martwicy mięśnia sercowego, czyli troponinę oraz CK-MB.
Troponiny to białka wchodzące w skład mięśnia sercowego. Prawidłowe stężenie troponin we krwi jest prawie zerowe, ale zwiększa się znacznie w ciągu trzech godzin po zawale. Dlatego badania powtarza się po 3–6 godzinach, a następnie po 9–12 od zawału. Polegają one na pobraniu krwi z żyły łokciowej. Na wyniki troponin czeka się godzinę. Uzyskiwane wartości różnią się w zależności od wieku i płci pacjenta oraz metody oznaczania. Przyjmuje się jednak, że prawidłowy wynik nie przekracza 0,1 ng/ml.
Do normalizacji poziomu troponiny dochodzi w ciągu 7–14 dni po wystąpieniu zawału. Zwiększone stężenie troponin może świadczyć także o wystąpieniu udaru i wylewu. Bywa też skutkiem m.in. długotrwałego wysiłku fizycznego, np. udziału w maratonie, nadciśnienia płucnego lub zatorowości płucnej, zapalenia mięśnia sercowego, zastoinowej niewydolności serca, silnego kołatania, skurczu tętnic wieńcowych, rozwarstwienia aorty, mechanicznego uszkodzenia serca i wady zastawki aortalnej, a także ubocznego działania przyjmowanych leków.
Badania diagnozujące miażdżycę - badanie CK-MB
CK-MB to jedna z postaci kinazy keratynowej CK, enzymu znajdującego się przede wszystkim w komórkach mięśnia sercowego. Jest on uwalniany do krwi w przypadku uszkodzenia serca. Badanie CK-MB wykonuje się wtedy, gdy istnieje podejrzenie, że wystąpił ostry zespół wieńcowy. Aktywność enzymu wzrasta zazwyczaj po 3–4 godzinach od pojawienia się bólu w klatce piersiowej. Unormowanie wartości CK-MB następuje po trzech dobach.
Badanie CK-MB służy również ocenie skuteczności leczenia zawału, gdyż po podaniu leków następuje szybki wzrost, a następnie spadek aktywności CK-MB. Aktywność ta zwiększa się czasem także po intensywnym wysiłku fizycznym, w przypadku niewydolności nerek i po nadużyciu alkoholu, oraz wtedy, gdy doszło do poważnego uszkodzenia mięśni szkieletowych, np. kończyn.
Badanie CK-MB służy też do monitorowania leczenia serca lekami fibrynolitycznymi. W przypadku chromania przestankowego (ból mięśni nóg podczas wysiłku, który ustępuje po krótkim odpoczynku) zaleca się wykonanie badania ultrasonograficznego kończyn dolnych. Najczęstszą przyczyną chromania jest niedrożność tętnic obwodowych.
Istotnym badaniem jest także oznaczenie indeksu kostka-ramię. Polega ono na pomiarze ciśnienia skurczowego na stopie i ramieniu. Wykonuje się je za pomocą specjalnego detektora fali tętna. Iloraz ciśnień to właśnie indeks kostka-ramię (ABI). Jego prawidłowe wartości mieszczą się w zakresie 0,9 –1,2. Mniejsze świadczą o wystąpieniu zaburzeń w przepływie krwi i o niedokrwieniu kończyny dolnej.
- Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, 2005
