Guzki tarczycy - objawy, przyczyny i czy jest się czego bać?

Czujesz na szyi dziwne zgrubienie, które ukrywają się pod skórą? Spokojnie! Prawdopodobieństwo, że to rak tarczycy, jest niewielkie, choć oczywiście nie można go wykluczyć.

Wystarczy spojrzeć na statystyki: palpacyjnie wyczuwalne guzki dotyczą ok. 5% populacji, a u kolejnych 70% zmiany ogniskowe są wykrywane dopiero w badaniu ultrasonograficznym (USG) i innych badaniach obrazowych. Z tej szerokiej puli raka tarczycy diagnozuje się średnio, w co 20. przypadku. I tak w Polsce szacuje się, że każdego roku ok. 1500-1700 osób zachoruje na różne odmiany raka tarczycy¹. 

U pozostałej - zdecydowanej większości - guzki mają charakter niezłośliwy i wymagają jedynie obserwacji. Istnieje jeszcze trzecia opcja: zmiany, które nie mają charakteru nowotworowego, ale są na tyle duże, że uciskają nerw krtaniowy wsteczny, tchawicę lub przełyk.

Tak naprawdę wciąż nie wiadomo, skąd biorą się guzki tarczycy. Duże znaczenie mają tu oczywiście czynniki genetyczne czy zaburzenia pracy samego gruczołu. Jednoznaczna ich przyczyna nie została jednak określona.

O ile nawet milion kobiet w Polsce może mieć guzki na tarczycy, o tyle większość z nich prawdopodobnie nigdy się o tym nie dowie.

Większość z nich jest bowiem na tyle mała, że nie da się wyczuć ich pod palcami i nie dają żadnych objawów. Niestety nie zawsze niewielkie guzki wykrywane są "przy okazji" badań obrazowych. Wypełnione komórkami (lite) lub płynem (torbiele) zmiany w tarczycy mogą z czasem urosnąć na tyle, że ich obecność zacznie utrudniać oddychanie i przełykanie. Problemy te są efektem ucisku na tchawicę. Mogą towarzyszyć mu ból promieniujący aż do uszu lub chrypka.

Zdarza się też, że guzki zaczynają produkować nadmierną ilość hormonów tarczycy, prowadząc do wystąpienia objawów nadczynności tego gruczołu². Jeśli natomiast guzki powstały w przebiegu choroby Hashimoto, głównym objawem może być niedoczynność tarczycy.

Diagnostyka guzków tarczycy

Tak naprawdę przy niewielkich, ledwie wyczuwalnych zmianach, ryzyko złośliwości zmiany jest niewielkie. Ocena guzka wymaga jednak uwzględnienia szeregu czynników (patrz ramka), a niepokój powinny wzbudzać szybko zachodzące zmiany - zarówno w tempie wzrostu, jak i intensywności dolegliwości. Duże prawdopodobieństwo nowotworu złośliwego dotyczy osób, które wcześniej (zwłaszcza w dzieciństwie) poddawane były radioterapii, czyli promieniowaniu jonizującemu.

Najczęściej stwierdzanym nowotworem tarczycy jest rak brodawkowaty (65-95% przypadków), diagnozowany zazwyczaj u kobiet między 30. a 50. r.ż. U osób starszych dominuje zaś rak pęcherzykowy, związany z niedoborem jodu³.

Nawet jeśli sprawdzi się najgorszy scenariusz i badania potwierdzą nowotwór, szybka diagnoza tarczycy daje duże szanse na jego wyleczenie.

Leczenie guzków - wycięcie tarczycy

W przypadku większości rodzajów raka o charakterze złośliwym, bez względu na rozmiar guza, zaleca się całkowite wycięcie tarczycy, któremu często towarzyszy uzupełniająca teleradioterapia lub terapia jodem promieniotwórczym. Brakuje jednak jednoznacznych dowodów na korzyści takiej radykalnej interwencji w przypadku raka brodawkowatego lub pęcherzykowego bez przerzutów do węzłów chłonnych, jeśli jego wielkość nie przekracza 1-2 cm⁴. Dlatego w praktyce zakres operacji bywa niejednoznaczny, a decyzje podejmowane są indywidualnie.

Leczenie operacyjne rozważa się także przy dużych guzach nienowotworowych lub znacznym powiększeniu tarczycy z licznymi zmianami guzkowymi (tzw. wole guzkowe), zwłaszcza jeśli pojawia się ucisk na tchawicę lub przełyk.

Trzeba również pamiętać, że nie zawsze interwencja chirurgiczna będzie możliwa. Wykryte dzięki oznaczeniu TSH zaburzenia czynnościowe tarczycy, a zwłaszcza jej nadczynność, są przeciwwskazaniem do operacji, która może być przeprowadzona dopiero po ich wyrównaniu.

Oczywiście wycięcie tarczycy oznacza konieczność przyjmowania przez całe życie hormonów (preparatów lewotyroksyny). Ponadto - jak każda operacja - rodzi ryzyko powikłań. Do stosunkowo częstych należą przejściowa niedoczynność przytarczyc i przejściowe porażenie nerwu krtaniowego dolnego, oznaczające w praktyce dysfunkcję strun głosowych⁵. Co więcej całkowite wycięcie tarczycy z powodu raka stwarza istotne ryzyko trwałej niedoczynności przytarczyc.

Inne sposoby leczenia guzków tarczycy

Na szczęście w przypadku guzów nienowotworowych operacja wycięcia tarczycy jest konieczna niezwykle rzadko. Jeśli występowanie guzków wiąże się z nadczynnością bądź niedoczynnością gruczołu, podstawą leczenia będzie oczywiście wyrównanie samej choroby - odpowiednio dobrane leki i suplementy, dieta i metody wspomagające (zioła, medytacja i inne techniki eliminacji stresu, akupunktura, elektrostymulacje itp.).

W niektórych przypadkach, zwłaszcza przy guzach towarzyszących nadczynności tarczycy, stosuje się doustne leczenie jodem radioaktywnym (131I), które może zmniejszyć objętość guza i złagodzić dolegliwości bólowe². Ta metoda jest jednak bezwzględnie przeciwwskazana u kobiet w ciąży, karmiących i planujących dziecko w ciągu najbliższych 6 miesięcy.

Jeśli natomiast guzki są niewielkie, wystarczy regularnie je kontrolować.