Jak radzić sobie z przewlekłymi chorobami układu oddechowego?

Oto kilka wybranych badań naukowych, skupionych wokół terapii pacjentów z przewlekłymi chorobami układu oddechowego.

Astma

Aby uniknąć tzw. ciężkiego zdarzenia związanego z astmą (hospitalizacji lub nawet zgonu), chorzy powinni regularnie przyjmować kortykosterydy.

Okazuje się, że już w niskiej dawce jeden z nich, budezonid, pomaga pacjentom z co najmniej dwuletnią historią choroby. Chroni on organizm przed obniżeniem wydolności płuc i pomaga kontrolować objawy choroby. Oznacza to, że im szybciej pacjent zacznie przyjmować kortykosterydy, tym większe jest prawdopodobieństwo uniknięcia sytuacji zagrażających życiu¹.

Długodziałający agoniści receptora β2-adrenergicznego (LABA) mogą być stosowani wraz z kortykosterydami. To ważna informacja, ponieważ w wielu przypadkach lekarze obawiają się łączenia takich preparatów, ze względu na prawdopodobień stwo większej reakcji niepożądanej.

Tymczasem wykazano, że przyjmowanie budezonidu wraz z formoterolem nie wywołuje poważniejszych działań ubocznych niż samo leczenie budezonidem.  Do tego terapia kombinowana okazała się skuteczniejsza, a ryzyko zaostrzenia astmy było w tej grupie o 16,5% niższe niż w grupie pacjentów przyjmujących sam budezonid².

Niektóre osoby przyjmują leki na astmę, chociaż wcale ich nie potrzebują. Przeprowadzone kilka lat temu badanie z udziałem starszych ochotników, u których co najmniej 5 lat wcześniej zdiagnozowano astmę, wykazało, że co trzeci z nich nie miał żadnych objawów choroby. Odstawienie leków w tej grupie nie wpłynęło na pojawienie się symptomów³.

Przewlekła obturacyjna choroba płuc

Okazuje się, że stosowanie 2 leków, LABA i LAMA (leku przeciwcholinergicznego) daje lepsze wyniki w kontroli choroby niż terapia sterydami w połączeniu z LABA.

W trwającym 24 tygodnie badaniu zaobserwowano, że obie terapie tak samo wpłynęły na zdolność ochotników do podejmowania aktywności fizycznej i zawodowej. Jednocześnie terapia kombinowana LABA i LAMA dała lepsze wyniki w badaniu szczytowej natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej⁴. Oznacza to, że pacjenci byli w stanie zrobić głębszy wydech, a czynność ta w przebiegu POChP łączy się z bólem.

Farmakoterapia nie jest jedyną opcją dla pacjentów z POChP. Rehabilitacja także korzystnie wpływa na przebieg choroby, jednak wielu pacjentów nie jest w stanie udać się do placówki i podjąć wysiłku rehabilitacji, właśnie z powodu problemów oddechowych. Z myślą o nich powstał pomysł telerehabilitacji. Ta metoda sprawdza się już w przypadku innych schorzeń – pod nadzorem telefonicznym bądź podczas wideorozmowy pacjent wykonuje polecenia terapeuty, nie wychodząc z domu.

Przeprowadzone w 2023 roku pilotażowe badanie z udziałem chorych na POChP pacjentów szpitala w Głuchołazach zakończyło się sukcesem: u ochotników zmniejszyło się zmęczenie i duszność, poprawie uległa tolerancja wysiłku. Specjaliści mają nadzieję, że wkrótce rozpoczną się kolejne etapy wdrażania tej metody rehabilitacji.

Pierwszy typ charakteryzuje się suchą budową ciała, nierzadko nawet niedowagą, w miarę poprawnym natlenieniem organizmu (wynikającym z hiperwentylacji) oraz brakiem tolerancji jakiegokolwiek wysiłku.

Pink puffer często też gwiżdże na wydechu, ponieważ w ten sposób łatwiej mu opróżnić płuca. Natomiast blue puffer jest osobą nierzadko otyłą, z obrzękami, objawami sinicy i z przewlekłym kaszlem. Najczęściej jednak pacjenci prezentują objawy mieszane¹¹.

Idiopatyczne włóknienie płuc (IPF)

Idiopatyczne włóknienie płuc (IPF) to szczególna postać przewlekłego, postępującego śródmiąższowego zapalenia ograniczonego do płuc, o nieznanej przyczynie, występująca szczególnie u osób starszych, z obrazem histologicznym i/lub radiologicznym zwykłego śródmiąższowego zapalenia płuc (UIP).

W ciągu ostatnich kilku lat przybyło badań nad lekami, spowalniającymi rozwój tej choroby. Warto wymienić tutaj selektywnego inhibitora autotaksyny, której poziom zwiększa się w przebiegu IPF, czy działającą przeciwwłóknieniowo zinpentraksynę alfa, rekombinowaną formę ludzkiego białka, którego poziom prawdopodobnie jest odwrotnie proporcjonalny do nasilenia objawów choroby. Badania nad tymi lekami są już w zaawansowanej fazie⁶.

Jednak nie wszyscy pacjenci dobrze reagują na farmakoterapię. Kiedy kolejne metody leczenia okazują się nieskuteczne, ratunkiem dla pacjenta może okazać się przeszczep płuca lub płuc. Zabieg ten wykonuje się jednak tylko u pacjentów, u których prawdopodobieństwo przeżycia kolejnych 2 lat wynosi mniej niż 50%.

Terapia ta pociąga za sobą zarówno korzyści, jak i straty. To dość duży organ, przeszczep może się zatem nie przyjąć. Szacuje się, że kolejne 10 lat przeżywa jedynie około 30% pacjentów po transplantacji⁷.

„Prawdopodobnie najbardziej znaną pacjentką z idiopatycznym włóknieniem płuc jest księżna Mette-Marit, żona przyszłego króla Norwegii. Diagnozę podano do wiadomości publicznej w październiku 2018 roku”.

Obturacyjny bezdech senny

Chrapanie to nie tylko nieprzyjemny dla rodziny objaw bezdechu sennego, to również trzecia przyczyna rozwodów, po problemach finansowych i zdradzie. Dlatego też leczenie obturacyjnego bezdechu sennego nie powinno być odkładane – prędzej czy później pojawią się problemy zdrowotne lub małżeńskie.

Kilka lat temu Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) dopuściła do obrotu pierwszy podskórny implant, którym można kierować za pomocą pilota. Wszczep ten ma pobudzać nerw podjęzykowy za pomocą impulsów wysyłanych przez 3 części wszczepione chirurgicznie w szyję i klatkę piersiową. Dzięki temu język ma wysuwać się do przodu i umożliwiać przepływ powietrza. Terapia ta nie jest jeszcze dostępna w Polsce⁸.

Inny alternatywny sposób leczenia obturacyjnego bezdechu sennego wydaje się natomiast na wyciągnięcie ręki – i to dosłownie. Trening wysiłkowy (cardio) łagodzi bezdech w nocy i zmniejsza senność w ciągu dnia, poprawia przy tym jakość snu i korzystnie wpływa na natlenienie organizmu. Zaobserwowano, że regularne ćwiczenia wysiłkowe obniżają wskaźnik AHI (mierzący m.in. bezdech) o ponad 30%, a senność w ciągu dnia o 28%.

Naukowcy zwrócili przy tym uwagę, że nawet jeśli ćwiczenia nie mają znaczącego wpływu na ciężkość obturacyjnego bezdechu sennego, to pośrednie korzyści z treningu obejmują obniżenie ciśnienia krwi, poprawę profilu metabolicznego i zmniejszenie ogólnego ryzyka sercowo-naczyniowego. Co ciekawe, w przeprowadzonej kilka lat temu metaanalizie uwzględniono badania, w których trening cardio był jedyną interwencją, a mimo to obniżył wskaźnik AHI i zmniejszył senność w ciągu dnia⁹.

To nie wszystko. Trening interwałowy o wysokiej intensywności (HIIT), praktykowany przez 12 tygodni, obniża wskaźnik AHI, poprawia całkowity czas snu i jego jakość, a także zwiększa wydolność krążeniowo-oddechową. Takich wyników nie udało się osiągnąć w grupie kontrolnej uprawiającej ćwiczenia rozciągające¹⁰.

Jednym z objawów obturacyjnego bezdechu sennego jest chrapanie. Zwykle to uciążliwe zjawisko nie przekracza natężenia 50–65 decybeli (z takim natężeniem zwykle prowadzimy rozmowę normalnym głosem). Zdarzają się jednak osoby, które generują prawdziwy hałas, osiągając nawet 90 decybeli – tyle samo, co ruch uliczny¹².