Zatrucia pokarmowe: czosnek czy erytromycyna?

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Salmonella i Shigella przestają być najczęstszymi przyczynami zatruć pokarmowych u ludzi. Pałeczkę pierwszeństwa przejmują od nich bakterie z rodzaju Campylobacter, głównie gatunku C. jejuni. Niestety coraz szybciej nabierają one oporności na antybiotyki stosowane w zwalczaniu wywoływanych przez nie infekcji, przede wszystkim erytromycynę. Pojawia się jednak coraz więcej badań, które pokazują, że farmaceutyki może zastąpić zwykły czosnek. Sprawdzamy, na ile skuteczny okazuje się w próbach laboratoryjnych.

Kampylobakterioza

Liczne analizy epidemiologiczne wskazują C. jejuni jako najczęstszą przyczynę ostrego, bakteryjnego nieżytu żołądkowo-jelitowego w krajach rozwiniętych¹. Liczba zarejestrowanych na całym świecie biegunek wywołanych tą infekcją zbliża się powoli do 500 mln rocznie.

Naturalnym rezerwuarem Campylobacter jest przewód pokarmowy ptaków, jednak źródło zakażenia dla człowieka mogą stanowić również inne zwierzęta - zarówno dzikie, jak i udomowione. Obecność bakterii potwierdzono w preparatach pochodzących od psów, kotów, świń i bydła hodowlanego. Do zakażenia dochodzi głównie poprzez spożycie surowego lub niedogotowanego zakażonego mięsa oraz spożywanie surowego mleka lub wody z naturalnych zbiorników². Najczęstszym pełnoobjawowym obrazem kampylobakteriozy jest nieżyt żołądkowo-jelitowy z dominującą biegunką, spastycznymi bólami brzucha oraz gorączką do 38ºC.

Lekooporność

Zakażenia spowodowane przez Campylobacter należą do chorób samoograniczających się i zwykle wymagają tylko leczenia objawowego (nawadnianie, przywrócenie równowagi gospodarki elektrolitowej). Jednak ciężki przebieg, zwłaszcza u osób starszych lub z nieprawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym, wymaga leczenia antybiotykami. Najczęściej wybór pada na erytromycynę z grupy makrolidów lub cyprofloksacynę (należącą do fluorochinolonów).

W ostatniej dekadzie na całym świecie obserwuje się narastanie oporności bakterii Campylobacter na antybiotyki i chemioterapeutyki. Z badań przeprowadzonych w Polsce w latach 2003-2006 wynika, że co prawda wszystkie szczepy izolowane od ludzi były wrażliwe na erytromycynę, ale odsetek bakterii opornych na cyprofloksacynę sięgał już 56%³.

Naturalny antybiotyk

Nic dziwnego, że badacze coraz częściej kierują swoją uwagę w stronę naturalnych składników, które mogłyby zastąpić farmaceutyki w walce z zatruciem pokarmowym. Rozwiązaniem może okazać się czosnek, o którym od dawna wiadomo, że z powodzeniem hamuje rozwój bakterii, zwalcza infekcje i obniża ciśnienie krwi.

Rzeczywiście okazało się, że w przypadku zakażenia Campylobacter czosnek radzi sobie lepiej niż erytromycyna i cyprofloksacyna.

Dowody naukowe

Naukowcy z Washington State University odkryli, że obecny w czosnku siarczek diallilu (powstający w wyniku przemian allicyny) jest szczególnie skuteczny w penetracji śluzowatej warstwy chroniącej kolonie Campylobacter jejuni przed działaniem leków. To ten biofilm uniemożliwia antybiotykom dotarcie do bakterii. W warunkach laboratoryjnych siarczek diallilu niszczył jego strukturę, po czym skutecznie zabijał ukryte w nim komórki. Okazało się, że jest nawet 100 razy silniejszy od obu antybiotyków stosowanych w kampylobakteriozie: zarówno od erytromycyny, jak i cyprofloksacyny⁴.

Zdaniem autorów eksperymentu działanie przeciwdrobnoustrojowe przeciwko C. jejuni oznacza, że czosnek może mieć zastosowanie w zmniejszaniu częstości występowania tego drobnoustroju w żywności i stać się alternatywnym środkiem leczniczym w przypadku szczepów bakterii opornych na antybiotyki.

Więcej badań

To niejedyne doniesienia o skuteczności czosnku w walce z Campylobacter. W innym eksperymencie udowodniono, że działanie przeciwdrobnoustrojowe pochodzących z niego związków siarczkowych wzrasta wraz z liczbą atomów siarki w cząsteczce, a po zastosowaniu koncentratu z 25 μl czosnku już po 1 dniu nie wykryto żadnych żywych komórek C. jejuni⁵.

Inne badania wykazały z kolei, że czosnek był skuteczny również przeciwko innym typom patogenów przenoszonych przez żywność: Salmonella i Escherichia coli O157⁶. W kolejnym teście wyciąg z czosnku wykazał doskonałą aktywność przeciwbakteryjną we wszystkich stężeniach (100%, 75%, 50% i 25%) wobec różnych grup serologicznych E. coli oraz silne działanie na bakterie Salmonella, ale w stężeniach 100% i 75%⁷. Za te właściwości antybakteryjne mają odpowiadać głównie związki siarki (alliina i siarczek diallilu), ale obecne w czosnku składniki fenolowe i saponiny steroidowe mogą działać z nimi synergistycznie.

Wnioski

Zdaniem autorów badań siarczek diallilu może być przydatny w zmniejszaniu populacji bakterii Campylobacter, np. w produktach do czyszczenia powierzchni, na których przygotowuje się jedzenie lub jako środek konserwujący przetworzoną żywność. I choć naukowcy hamują nadmierny entuzjazm, twierdząc, że póki co nie można stwierdzić, by samo spożywanie czosnku zapobiegało zatruciu, to w razie pojawienia się jego objawów warto posiekać 1-2 ząbki i połknąć je, popijając ciepłą wodą. Z kolei jako przyprawa czosnek może zmniejszyć przeżywalność bakterii w surowym mięsie.

Artykuł ukazał się pt. "Czosnek kontra erytromycyna na zatrucia pokarmowe" w numerze wrzesień 2018.