Wrzody żołądka? Te produkty pomagają łagodzić dolegliwości

Czym są wrzody trawienne?

Wrzody trawienne to uszkodzenia i ubytki błony śluzowej wyściełającej przewód pokarmowy, w których pojawia się naciek zapalny i martwica, a ich objawem jest przede wszystkim piekący ból i dyskomfort w nadbrzuszu, czasem też mdłości, wzdęcia, zaparcia lub biegunki.

Najczęściej pojawiają się w żołądku lub dwunastnicy. Przy wrzodach dwunastnicy ból zmniejsza się po posiłku, podczas gdy w przypadku wrzodów żołądka posiłek może nasilać dolegliwości.

Czasem choroba wrzodowa może przebiegać niemal bezobjawowo, ale bywa też, że prowadzi do poważnych powikłań, takich jak krwawienia, a nawet perforacja ściany przewodu pokarmowego, stwarzająca bezpośrednie zagrożenie życia.

Ogólną przyczyną powstawania wrzodów trawiennych jest brak równowagi pomiędzy agresywnymi czynnikami układu trawiennego (kwasem żołądkowym i pepsyną) a czynnikami chroniącymi śluzową wyściółkę przewodu pokarmowego (barierą śluzową, wydzielaniem prostaglandyn i glikoprotein, odpowiednim ukrwieniem, regeneracją komórek i enzymami przeciwutleniającymi).

Główne czynniki odpowiedzialne za rozwój wrzodów to infekcja bakteriami Helicobacter pylori oraz stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Jednak jak pokazało badanie populacji osób hospitalizowanych we Francji, 1 na 5 przypadków wrzodów trawiennych nie jest wywołany ani przez H. pylori, ani przez NLPZ¹. Czasem do ich wystąpienia przyczyniają się: stres, palenie, picie alkoholu i… geny.

Jak zapobiegać chorobie wrzodowej żołądka?

Ważnym elementem zapobiegania i leczenia choroby wrzodowej jest właściwa dieta. Błonnik spożywczy spowalnia opróżnianie żołądka w czasie, gdy jeszcze znajduje się w nim znaczna ilość kwasów trawiennych, dzięki czemu działa ochronnie na śluzówkę. Korzystny wpływ mają też witaminy działające przeciwutleniająco (C i E) oraz zwiększające produkcję śluzu (A).

Badania potwierdzają wielkie znaczenie naturalnych polifenoli w zapobieganiu i leczeniu choroby wrzodowej. Ich działanie jest wielotorowe i polega m.in. na przyspieszaniu procesów gojenia śluzówki, podnoszeniu poziomu prostaglandyn, wzmacnianiu mechanizmów ochronnych śluzówki, wymiataniu wolnych rodników i zmniejszaniu uszkodzeń oksydacyjnych, a także hamowaniu wydzielania kwasu żołądkowego, redukcji stanu zapalnego poprzez obniżanie poziomu cytokin prozapalnych oraz hamowaniu aktywności enzymów wydzielanych przez bakterie H. pylori.

Które produkty sprzyjają stanom zapalnym?

Które produkty mogą przynieść ulgę w dolegliwościach i ułatwić proces gojenia się ubytków?

1. Sok ze świeżej kapusty

Jest to od dawna znany środek łagodzący dolegliwości wrzodowe i dość wcześnie wzbudził zainteresowanie naukowców. Już w 1949 r. przeprowadzono badanie, w którym 13 pacjentów z wrzodami trawiennymi wypijało codziennie przynajmniej litr soku z kapusty. U wszystkich nastąpiła szybka poprawa, a u 11 z nich wrzody zagoiły się w ciągu 6-9 dni, czyli blisko 6-krotnie szybciej niż przy zastosowaniu standardowego leczenia².

Kilka lat później ci sami badacze zastosowali kurację sokiem z kapusty u 100 pacjentów, z których większość stosowała już wcześniej, choć bezskutecznie, leczenie konwencjonalne. U 81% uczestników spożywanie ok. 1 l soku z kapusty dziennie, podzielonego na 4-5 dawek, przyniosło ustąpienie wrzodów w ciągu tygodnia³.

Zdaniem badaczy, takie działanie zawdzięcza kapusta przede wszystkim zawartej w niej S-metylometioninie, której nadali nazwę witaminy U (od angielskiego „ulcer” – „wrzód”). Związek ten, występujący także (choć w mniejszych ilościach) w innych zielonych warzywach, takich jak szpinak, bok choy, jarmuż, brokuł i szparag, ma działanie przeciwzapalne i wspomaga gojenie się śluzówki. Czerpać go można jednak tylko z produktów surowych lub fermentowanych, gdyż bardzo szybko rozpada się w wyższych temperaturach.

2. Buraki i rukola

Czerwone buraki są wyjątkowo bogatym źródłem związków o silnym działaniu przeciwutleniającym i przeciwwrzodowym. Sok z nich obniża kwasowość soku żołądkowego i hamuje uszkodzenia śluzówki, ochraniając ją przed atakiem kwasów. Zmniejszając utlenianie lipidów, zapobiega także jej uszkodzeniom oksydacyjnym.

Silne właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające mają zawarte w burakach barwniki – betalainy. Zmniejszają one infiltrację neutrofilów do wrzodziejących tkanek, obniżają poziom mediatorów prozapalnych i zwiększają poziom cytokin przeciwzapalnych⁴. Tłumią też aktywność 2 ważnych enzymów uczestniczących w procesach zapalnych śluzówki – lipooksygenazy i hialuronidazy. W doświadczeniach na zwierzętach skuteczne działanie betalain obserwowano przy podawaniu ekstraktu w dawce 800 mg/kg wagi ciała⁵.

Podobnie działa należąca do rodziny krzyżowych rukola. Ta popularna sałata dzięki zawartości flawonoidów, steroli i triterpenów, a także kwercetyny i jej pochodnych, wykazuje silne działanie przeciwwrzodowe, cytoprotekcyjne oraz przeciwutleniające. Zmniejsza też wydzielanie kwasu żołądkowego i wzmacnia mechanizmy obronne śluzówki, pomagając zachować odpowiednią ilości śluzu i zwiększając wydzielanie prostaglandyn.

Ekstrakt z rukoli silnie hamuje działanie ureazy – enzymu niezbędnego bakteriom Helicobacter pylori do metabolizmu i kolonizacji śluzówki, a wywołującego intensywną reakcję zapalną organizmu⁶.

3. Miód

Wśród licznych zalet zdrowotnych miodu ważne miejsce zajmują jego własności przyspieszające gojenie ran, a także działanie przeciwutleniające i cytoprotekcyjne, czyli chroniące komórki przed szkodliwymi wpływami. Ale na tym nie kończy się jego dobroczynny wpływ na owrzodzenia.

Dzięki działaniu przeciwbakteryjnemu miód może też pomagać w walce z Helicobacter pylori, a tym samym zapobiegać chorobie wrzodowej. Potwierdzono to w badaniu in vitro, gdzie roztwór miodu o stężeniu 20, a nawet 10% hamował rozwój tych bakterii⁷.

Przegląd 5 badań prowadzonych na zwierzętach potwierdził, że w każdym z nich odnotowano skuteczne działanie miodu na wrzody trawienne, choć stosowano w nich różne rodzaje miodu i różne jego dawki⁸.

4. Lukrecja

Flawonoidy zawarte w jej korzeniu chronią śluzówkę przewodu pokarmowego poprzez hamowanie stanów zapalnych, ochronę i regenerację komórek, a także regulowanie i normalizowanie składu mikrobioty jelitowej. Korzeń lukrecji zawiera saponiny, przede wszystkim glicyryzynę, a także izoflawonoid – glabrydynę.

Obydwa te związki hamują wytwarzanie reaktywnych form tlenu i wymiatają wolne rodniki, chroniąc komórki przed stresem oksydacyjnym, powodującym m.in. uszkodzenia błon komórkowych.

Glicyryzyna zwiększa wydzielanie śluzu przez błony śluzowe, co pomaga chronić wyściółkę żołądka, a także przyspiesza proces gojenia i łagodzi ból. Hamujący wpływ na rozwój wrzodów wywiera również inny składnik rośliny – beta-sitosterol.

W badaniu in vitro potwierdzono też, że ekstrakt z niej o stężeniu porównywalnym do stężenia uzyskiwanego przy spożyciu preparatów z lukrecją hamował wzrost Helicobacter pylori⁹. Stosując to zioło, należy jednak zachować ostrożność, gdyż może ona podwyższać ciśnienie krwi, a także wchodzić w interakcje z niektórymi lekami (m.in. moczopędnymi i nasercowymi). 

5. Olej z czarnuszki

W badaniu na zwierzętach tłuszcz ten chronił przed wrzodami ze skutecznością porównywalną do ranitydyny – leku standardowo stosowanego w terapii tego schorzenia¹⁰.

Jeden z najważniejszych związków zawartych w czarnuszce – tymochinon – obniża kwasowość żołądka i normalizuje funkcjonowanie pompy protonowej, czyli białek błonowych, transportujących jony wodoru do żołądka. Czarnuszka zwiększa też wydzielanie śluzu, chroniąc komórki błon śluzowych przed kwasem.

Warto też wspomnieć, że roślina odznacza się silnym działaniem przeciwzapalnym (dzięki hamowaniu produkcji cytokin prozapalnych przez tymochinon), a także przeciwutleniającym.

Wiele zwartych w niej związków działa synergistycznie, wzajemnie wzmacniając swoje własności. Spożywanie czarnuszki nawet w niezbyt wysokich dawkach powoduje też wzrost poziomu glutationu żołądkowego, co przyspiesza gojenie śluzówki¹². Niestety, poddanie jej działaniu wysokiej temperatury sprawia, że traci ona wiele swych cennych właściwości.

6. Kiszonki

Bakterie kwasu mlekowego (np. Lactobacillus) obecne w produktach fermentowanych wykazują bezpośrednie działanie przeciwko Helicobacter pylori, pozwalające ograniczyć szkodliwą kolonizację przewodu pokarmowego.

Zmniejszają one także stany zapalne, poprawiają odpowiedź immunologiczną, wymiatają wolne rodniki, zapobiegając uszkodzeniom oksydacyjnym, a także przeciwdziałają zmniejszaniu ilości śluzu, ogólnie wzmacniając barierę ochronną śluzówki.

Mogą być skutecznym wsparciem konwencjonalnego leczenia farmakologicznego. Śmiało sięgaj więc po kefir, jogurt, a także kiszoną kapustę i kwas buraczany.

7. Kozieradka i len

Ekstrakt z nasion kozieradki dostarcza licznych fitoskładników o działaniu przeciwutleniającym, a także chroniącym śluzówkę dzięki wysokiej zawartości galaktomannanów, które tworzą barierę ochronną wokół błony śluzowej wyściełającej żołądek.

Żel z nasion wykazuje skuteczność w zapobieganiu rozwojowi wrzodów przewyższającą lek omeprazol¹⁴. Napar z kozieradki można przygotować, zalewając wrzącą wodą 2 g (1 płaską łyżeczkę) nasion. Dzienna dawka nie powinna przekraczać 6 g.

Ochronne i lecznicze działanie ma także napar z siemienia lnianego i olej lniany. Zawarte w nich lignany wymiatają wolne rodniki, a śluz powstający po zaparzeniu nasion chroni śluzówkę żołądka.

W badaniu prowadzonym na szczurach olej lniany w dawce 5 ml/kg wagi ciała zmniejszał rozmiary wrzodów skuteczniej niż ramitydyna¹⁵. Aby przygotować napar, należy zalać gorącą wodą 1-2 łyżki stołowe świeżo zmielonego siemienia lnianego i pozostawić na ok. 30 min, co jakiś czas mieszając, aż ziarna napęcznieją i będą przypominać kisiel. Najlepiej stosować na czczo.

8. Kurkuma i imbir

Kurkumina, żółty barwnik i najważniejszy z polifenli zawartych w kurkumie, ma wyjątkowo szerokie działanie prozdrowotne, m.in. silne własności przeciwzapalne i przeciwutleniające (porównywalne z witaminą E i C).

Badania in vitro i in vivo potwierdziły też, że hamuje ona wzrost szczepów Helicobacter pylori, a nawet może całkowicie wyeliminować je z żołądka¹⁶. Zwiększa także produkcję śluzu chroniącego błony śluzowe i zmniejsza wydzielanie cytokin prozapalnych.

Również imbir działa korzystnie na owrzodzenia śluzówki dzięki swym własnościom przeciwzapalnym, hamowaniu wydzielania cytokin prozapalnych i infiltracji neutrofilów.

Wpływa również na produkcję śluzu, chroniąc błony śluzowe przed uszkodzeniem przez wolne rodniki i kwas żołądkowy. Badania na zwierzętach pokazały, że kłącze blokuje wydzielanie kwasu żołądkowego w stopniu zbliżonym do leku cymetydyny, a jego ogólna skuteczność jest porównywalna do ranitydyny¹⁷ i omeprazolu¹⁸.