Istnieje wiele gatunków lukrecji, które pojawiają się już od tysięcy lat w medycynie chińskiej, a nawet w starożytnych dziełach greckich i rzymskich. Glycyrrhiza glabra, czyli "słodki korzeń" lub "słodnia", jak nazywana była w polskiej tradycji ludowej, została przy tym dokładnie przebadana pod kątem właściwości prozdrowotnych.
Jej korzenie zawierają ok. 400 składników aktywnych (m.in. saponiny triterpenowe, flawonoidy, kumaryny, polisacharydy), z których najistotniejsza wydaje się glicyryzyna w postaci soli kwasu glicyryzynowego - to ona w dużej mierze odpowiada za działanie wykrztuśne, przeciwdrobnoustrojowe i przeciwzapalne na błony śluzowe układu pokarmowego. Jednak aktywność lukrecji okazuje się dużo większa, niż sądzono w tradycyjnym ziołolecznictwie.
Lukrecja i drogi oddechowe
Badania wykazują, że obecne w korzeniu rośliny saponiny powodują obniżenie napięcia powierzchniowego, dzięki czemu znacznie zmniejszają lepkość śluzu zalegającego w górnych drogach oddechowych. Oznacza to wzrost aktywności sekretolitycznej (wspomaganie rozrzedzania wydzieliny) oraz wykrztuśnej1. Dzięki temu lukrecja może skutecznie łagodzić dolegliwości towarzyszące infekcjom - zwłaszcza chrypę i kaszel.
Lukrecja kontra stany zapalne
Glicyryzyna działa osłonowo na przewód pokarmowy. Wpływa też na metabolizm kwasu arachidonowego oraz hamuje aktywność fosfolipazy A, dzięki czemu działa immunosupresyjnie i przeciwzapalnie na błony śluzowe przełyku i jelit oraz przyspiesza proces gojenia owrzodzeń w ich obrębie2.
Również inne składniki wyizolowane z lukrecji wykazują podobne działanie: glabrydyna hamuje aktywność mediatorów stanu zapalnego, a w badaniach na myszach likochalkon A zmniejszał stan zapalny i obrzęk ucha wywołane u gryzoni przez kwas arachidonowy3.
Metryczka lukrecji:
Występowanie: naturalnie rośnie głównie w rejonie Morza Śródziemnego, ale w Polsce jest uprawiana powszechnie.
Surowiec: korzeń (Glycyrrhizae radix).
Pora zbioru: późną jesienią lub wczesną wiosną (pozyskuje się korzenie i rozłogi z 3-, 4-letnich roślin).
Ważne: bez konsultacji z lekarzem nie należy stosować lukrecji dłużej niż 4-6 tygodni (z uwagi na ryzyko wzrostu ciśnienia, osłabienia mięśnia sercowego oraz powstawania obrzęków wskutek zatrzymania wody i jonów sodowych w organizmie). Zalecana dawka to 5-15 g korzenia dziennie. Surowiec jest przeciwwskazany u ciężarnych, u dzieci do 4. r.ż., a także w przypadku chorób wątroby (w tym marskości), nadciśnienia oraz niewydolności nerek.
Lukrecja leczy wrzody trawienne
Lukrecja chroni układ pokarmowy również poprzez przyspieszenie odbudowy błony śluzowej żołądka (co wykazano u szczurów narażonych na duże dawki niesteroidowych leków przeciwzapalnych - NLPZ).
W badaniach z udziałem 15 pacjentów z radiologicznie potwierdzonym wrzodem trawiennym, którym 3 razy dziennie podawano 3 g sproszkowanego korzenia lukrecji, po 2 miesiącach nastąpiła wyraźna poprawa. Dolegliwości bólowe zmniejszyły się u 56% ochotników, a 78% odnotowało łagodniejsze objawy zgagi, a badania radiologiczne potwierdziły całkowite lub częściowe wyleczenie wrzodów.
W innej próbie badanie endoskopowe w 32 przypadkach przewlekłego owrzodzenia dwunastnicy leczonych tabletkami z lukrecji wykazało, że doszło do zagojenia i błona śluzowa wyglądała prawidłowo4.
Lukrecja chroni wątrobę
Badania na zwierzętach wykazują, że wyizolowany z lukrecji kwas glicyryzynowy podawany doustnie w dawce 10 mg/kg m.c. ma działanie hepatoochronne w przypadku zatrucia czterochlorkiem węgla.
W innym eksperymencie ekstrakt z rośliny wyraźnie hamował śmierć komórek wątroby poddanych działaniu arsenu oraz blokował aktywność enzymu kontrolującego ich apoptozę, co zdaniem autorów oznacza, że lukrecja wykazuje działanie cytoochronne5.
Glicyryzyna i jej pochodne zmniejszają też uszkodzenia komórek wątroby w infekcji żółtaczką typu A i B, a jednocześnie redukują ryzyko marskości tego organu i nowotworów towarzyszących żółtaczce typu C6.
Lukrecja zabija drobnoustroje
Glabren, glabrol i glabrydyna wyizolowane z lukrecji wykazują wyraźną aktywność przeciwko szczepom bakterii Staphyloccus aureus i Mycobaterium smegmatis. Z kolei pochodzący z rośliny likochalkon A może być stosowany jako środek ochraniający żywność przed zakażeniem mikrobami7.
Stwierdzono również, że metanolowy ekstrakt z korzenia lukrecji gładkiej zabija bakterie Gram-dodatnie (jak S. aureus, B. megaterium, B. subtilis) oraz Gram-ujemne (E. coli, P. aeruginosa i S. paratyphi), a w połączeniu z rumiankiem pospolitym i indyjskim ziołem bhrangra (Eclipta alba) zwalcza chorobotwórcze drobnoustroje (w tym grzyby) występujące w jamie ustnej8. Z kolei ekstrakt etanolowy jest skuteczny przeciwko grzybom Candida albicans, a glabrydyna hamuje rozwój pleśni9. Kwas glicyryzynowy wykazuje również aktywność przeciwko wirusowi opryszczki.
Lukrecja chroni skórę
Przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe właściwości korzenia lukrecji wykorzystuje się także w kosmetyce oraz łagodzeniu objawów chorób skórnych, takich jak łuszczyca.
Preparaty na bazie glicyryzyny i jej pochodnych łagodzą rumień powstający po nadmiernym opalaniu, działają również przeciwobrzękowo i antycellulitowo oraz głęboko nawilżają ze względu na dużą zdolność do zatrzymywania wody10. Ekstrakt z rośliny okazuje się pomocny także przy niewielkich podrażnieniach towarzyszących ostudzie.
Lukrecja poprawia funkcje poznawcze
Wyniki kilku badań sugerują, że składniki zawarte w lukrecji w przyszłości mogą sprawdzić się w leczeniu choroby Alzheimera (usprawniając procesy uczenia się i zapamiętywania u dotkniętych nią pacjentów)11. W testach na myszach wykazano, że lukrecja poprawia funkcje poznawcze poprzez ułatwianie transmisji w układzie przywspółczulnym, a jednocześnie działa neuroprotekcyjnie, hamując stan zapalny w tkankach układu nerwowego12.
Zastosowanie lukrecji
Ze względu na słodki smak jej gałązki coraz częściej wykorzystuje się jako przyprawę do różnych potraw. W kuchni używa się głównie czystej lukrecji w postaci proszku: wystarczy zetrzeć ją na tarce lub zmielić blenderem. W takiej postaci świetnie sprawdza się jako dodatek do lodów, ciast i ciasteczek. Lukrecja dobrze komponuje się również z ryżem. Możesz dodać 1-2 kawałki korzenia do wrzącej wody, w której będziesz go gotować, albo posypać proszkiem gotową potrawę.
Korzeń lukrecji nadaje się również do żucia - wówczas może nawet pomóc rzucić palenie. Jednak najlepsze efekty lecznicze daje wypijanie herbatek ze świeżego lub suszonego surowca.
Napar 1-2 łyżki rozdrobnionego korzenia lukrecji zalej szklanką wody i zaparzaj przez 30-40 min i przecedź. Pij szklankę naparu 2-3 razy dziennie.
Odwar 3 łyżeczki rozdrobnionego surowca zalej 2 szklankami zimnej wody, doprowadź do wrzenia i gotuj 3 min. Po przecedzeniu pij kilka razy dziennie po 100 ml odwaru - sprawdzi się zwłaszcza w nieżytach układu pokarmowego lub oddechowego. Po przestygnięciu możesz przemywać nim również skórę przy przebarwieniach, piegach, suchości, stanach zapalnych oraz łuszczycy.
Artykuł pt. "Lukrecja gładka" ukazał się w numerze Marzec 2019 magazynu "O Czym Lekarze Ci Nie Powiedzą" >>
Bibliografia
- SCOP Monographs. Liquiritiae radix/Liquorice Root. Thieme, New York 2003; 297-305
- Herba Pol 2006; (52):75-96; Probl Nauk Biol 2005; (54):345-56
- Pigment Cell Res 1998; (11):355-61; Post Fitoter 2007; (4):194-201
- Practitioner. 1975; 215(1290):787-92; Steroids. 1994; 59(2):136-41
- Evidence-Based Complement Altern Med 2008; (5):165-71
- J Ethnopharmacol. 2005; 99(3):317-24
- Antimicrob Agents Chemother 2002; (46):1226-30
- Int J Pharm Pharmac Sci 2016; 8(9):71-8
- Phytother Res2009; (23):1190-3
- SOFW Journal 1993; (119):452-64; Pol J Cosmetol 2003; (4):218-40
- Planta Med 2008; (74):377-80
- J Ethnopharmacol. 2004 Apr;91(2-3):361-5; Shock. 2009 Apr;31(4):367-75