Wielokawiatowy, spadziowy a może akacjowy? Jaki miód jest najlepszy?

Miody to jedno z najczęściej stosowanych naturalnych remediów na wiele dolegliwości i właśnie zimą spożywamy ich najwięcej. Jak wpływają na nasze zdrowie, co zyskamy, jeżeli włączymy je do naszej diety? Co sprawia, że każdy z nich ma inne właściwości? Jaki wybrać? Przyjrzyjmy się tej bezcennej zdrowej słodyczy.

Zuzanna Sawczuk 27 luty 2024

Artykuł na: 38-48 minut

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Spis treści

Ludzkość sięgała po miód od zarania dziejów. W jednej z hiszpańskich grot odkryto malowidło naskalne, datowane na 12 tysięcy lat p.n.e., przedstawiające ludzi podkradających miód z pszczelego gniazda – uważane jest ono za najstarszy, a być może nawet pierwszy zapis, świadczący o wykorzystaniu miodu przez człowieka.

Niezwykły smak tej płynnej słodyczy i jej właściwości lecznicze sprawiły, że w starożytnym świecie miód był towarem luksusowym, dostępnym jedynie dla władców. Jako niezwykle cenny pokarm składano go w ofierze bogom, wykorzystywano w religijnych obrzędach i jako dodatek do kąpieli oraz lekarstwo na wiele chorób.

Zgodnie z definicją, miodem nazywamy naturalną słodką substancję, wytworzoną przez pszczoły z nektarów roślinnych lub wydzielin owadów, wysysających soki z roślin, którą pszczoły zbierają i przetwarzają, łączą z własnymi wydzielinami, składają, odwadniają i gromadzą w plastrach.

Jednak jego pozyskiwanie od dzikich pszczół było trudne, zatem ludzie zaczęli podejmować próby zaprzęgnięcia owadów do pracy przy wytwarzaniu miodu, na własnych zasadach. W ten sposób miód miał stać się także dostępny dla większej liczby osób. W średniowieczu mieliśmy już zatem bartników, którzy pozyskiwali miód od dzikich pszczół, a potem hodowali je w naturalnych pasiekach, czyli barciach, jak nazywano wydrążone kłody, w których mieszkały pszczoły.

W XVII wieku napisano pierwszy polski podręcznik hodowli pszczół, a zachwyceni tymi owadami i miodem ludzie postanowili przenieść pszczoły miodne do Ameryki i Australii. Z kolei w XIX wieku pojawiły się pierwsze ule z wyjmowanymi ramkami i od tej pory miód stał się produktem ogólnodostępnym. W czasach przed wynalezieniem rafinowanego cukru to właśnie miody były w zasadzie jedynym naturalnym środkiem słodzącym i słodyczą dla dzieci, przyrządzano z nich także słodkie napoje i alkohol¹.

Miód w medycynie naturalnej

Ale słodki smak to nie wszystko, co oferuje nam miód pszczeli, jest on bowiem także, a może nawet przede wszystkim, jednym z najstarszych znanych ludzkości leków, stosowanym jak świat długi i szeroki wszędzie tam, gdzie żyją wytwarzające go pszczoły. Wykorzystywano go m.in. do leczenia trudno gojących się ran wojennych, oparzeń i gangreny oraz zaburzeń funkcjonowania przewodu pokarmowego, od refluksu i zgagi, poprzez chorobę wrzodową, po stany zapalne jelit i hemoroidy.

Nasze prababki właśnie miodem leczyły wszelkie infekcje górnych dróg oddechowych, a rozgrzewające napary z miodu, cytryny i imbiru do dziś wielu z nas kojarzą się z chorobami wieku dziecięcego, przechodzonymi pod czułym okiem babci. Łyżeczka miodu do powolnego ssania była lekiem na kaszel, stany zapalne gardła lub migdałków i choroby dziąseł.

Gorące mleko z miodem doskonale rozgrzewało po przemarznięciu i zapobiegało chorobom, a kanapka z miodem była najlepszym środkiem na wzmocnienie organizmu w okresie rekonwalescencji lub wytężonego wysiłku fizycznego czy umysłowego². Co takiego zawiera w sobie miód, że jest tak multipotentnym naturalnym lekiem?

Właściwości odżywcze i lecznicze miodu

Zacznijmy od tego, że nie ma dwóch takich samych miodów. Nawet pobrane z jednej pasieki, będą różniły się pomiędzy ulami, ponieważ ich skład i właściwości zależą od tego, z nektaru jakich roślin zostały wytworzone. Dlatego opisując skład miodu, posłużymy się uśrednionymi wartościami, o wiele ważniejsze jest bowiem to, jaki wpływ na nasze zdrowie mają poszczególne jego składniki.

Zanim jednak przejdziemy do ich omówienia, warto przyjrzeć się kwasowości miodu – o dziwo, choć jest on niezwykle słodki, jego pH to 3,7–4,8 (dla porównania, pH soku z cytryny wynosi 2,5), a zatem jest to z punktu widzenia chemicznego produkt kwaśny.

Warto sobie zadać pytanie, po co pszczoły czynią miód kwaśnym? Otóż w takim środowisku dochodzi do zahamowania wzrostu wielu bakterii i grzybów, co zabezpiecza miód przed zepsuciem i umożliwia jego długie przechowywanie.

Kwasowość miodu wynika z zawartości kwasów organicznych (stanowią one około 0,2% miodu), w tym kwasu jabłkowego, cytrynowego, pirogronowego, bursztynowego, mrówkowego, kawowego, waniliowego, szczawiowego, mlekowego i octowego. Odpowiadają one nie tylko za bakteriostatyczne właściwości miodu, dzięki nim miód unieszkodliwia także wolne rodniki tlenowe, odpowiedzialne za rozwój stanów zapalnych, nowotworów i przyspieszające starzenie się komórek.

Wspierają je w tym działaniu witaminy, a zwłaszcza witamina A, C i E – ich ilość zależy od rodzaju miodu. Eksperci zwracają uwagę, że jest ich w miodzie zbyt mało, by traktować go jako podstawowe źródło witamin, ale jednocześnie na tyle dużo, by uznać, że stanowi on ważne uzupełnienie naszej diety.

Każda z tych witamin jest niezbędna w szeregu procesów biochemicznych, zachodzących w naszym organizmie, w tym m.in.:

witamina A korzystnie wpływa na wzrok, wspiera układ immunologiczny, bierze udział w wytwarzaniu krwinek czerwonych, poprawia wygląd skóry i przyspiesza jej regenerację oraz działa antynowotworowo;
witamina C jest niezbędna do syntezy kolagenu, czyli białka budulcowego naszej skóry i tkanki łącznej, przyspiesza gojenie się ran, reguluje wchłanianie żelaza, funkcjonowanie szpiku kostnego i syntezę niektórych neuroprzekaźników, reguluje ciśnienie krwi oraz wzmacnia naczynia krwionośne;
witamina E opóźnia starzenie się organizmu, reguluje metabolizm węglowodanów, korzystnie wpływa na płodność i poprawia odporność organizmu.
Ponadto w miodzie znajdziemy witaminy z grupy B, w tym B1, B2, B5, B6, B12 i kwas foliowy, niezbędne m.in. w procesach wytwarzania energii i do prawidłowego funkcjonowania mózgu oraz obwodowego układu nerwowego. Witaminy z grupy B korzystnie wpływają także na stan skóry, włosów i paznokci.

Choć procentowo wydaje się to niewiele (jedynie około 0,5%), miody to także bogate źródło soli mineralnych, w tym m.in. żelaza, magnezu, fosforu, manganu, wapnia, krzemu, potasu, siarki, miedzi i cynku – ich zawartość waha się od 1 do 3% dziennego zapotrzebowania na 100 g miodu.

Pierwiastki te biorą udział w reakcjach antyoksydacyjnych, wspomagają funkcjonowanie układu odpornościowego, wytwarzanie czerwonych krwinek, regulują pracę układu krążenia i hormonalnego, wspomagają funkcje skóry – to tylko kilka przykładów z bardzo długiej listy prozdrowotnych właściwości tych niezbędnych do utrzymania homeostazy, czyli stanu zdrowej równowagi w naszym organizmie, minerałów. Ważnym składnikiem miodów jest także białko (aminokwasy i białka), które stanowi do 1,6% ich zawartości.

Jego źródłem jest pyłek, pierzga lub mleczko pszczele, zatem miody ciemne, czyli zawierające większe ilości pyłków, są jednocześnie bogatsze w białko.

Wśród aminokwasów obecnych w miodach na uwagę zasługuje zwłaszcza alanina – choć zasadniczo nie cierpimy na jej niedobory, ponieważ nasz organizm sam ją wytwarza, zdarzają się one u osób trzymających się restrykcyjnych diet lub chorych, u których obserwuje się wyniszczenie organizmu i skrajne niedożywienie (np. w przebiegu choroby nowotworowej).

Spożywając miód, możemy zatem uzupełniać zasoby alaniny, która bierze udział w przemianach energetycznych, a zwłaszcza w zaopatrywaniu mózgu w glukozę. Aminokwas ten dodaje nam siły i zwiększa wytrzymałość fizyczną organizmu, a ponadto stymuluje wytwarzanie przeciwciał.

Z kolei kwas glutaminowy wspomaga gojenie błon śluzowych, jest niezbędny do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania układu nerwowego oraz poprawia trawienie, wykazano także, że łagodzi objawy zmęczenia i poprawia nastrój. Arginina natomiast korzystnie wpływa na układ krążenia, poprawia funkcjonowanie mózgu i reguluje wydzielanie hormonów oraz obniża poziom trójglicerydów we krwi.

Kolejnym i jednym z najważniejszych składników miodu są enzymy, pochodzące przede wszystkim ze śliny pszczół. To przy ich udziale zachodzą w miodzie, podczas jego dojrzewania, procesy rozkładu wielocukrów do cukrów prostych, czyli glukozy i fruktozy.

Wśród wielu enzymów obecnych w miodzie na szczególną uwagę zasługuje lizozym, który działa bakteriobójczo, grzybobójczo i niszczy pierwotniaki, wspomaga zatem nasz układ odpornościowy w walce z infekcjami. To właśnie on, w dużej mierze, odpowiada także za antybiotyczne właściwości miodów i, co ważne, nie ulega zniszczeniu przez nasze enzymy trawienne, zatem trafia w formie aktywnej do dalszych odcinków przewodu pokarmowego.

Dzięki działaniu enzymów w miodzie stwierdza się także niewielkie ilości nadtlenku wodoru, potocznie nazywanego wodą utlenioną, który skutecznie niszczy patogeny.

Miód zawiera również pochodzące z pyłków roślin polifenole, które m.in. unieszkodliwiają wolne rodniki tlenowe, zapobiegają nowotworom i chorobom układu krążenia, obniżają ciśnienie krwi, niszczą patogeny, w tym wirusy, grzyby i bakterie oraz regulują osie hormonalne, a także działają przeciwzapalnie.

Niektóre z tych substancji korzystnie wpływają również na nasze samopoczucie psychiczne. Miód to jednak przede wszystkim cukry, których zawartość wynosi około 80%. W trakcie dojrzewania miodu, jak już wspomniano, cukry złożone zostają rozłożone do dwóch cukrów prostych – glukozy i fruktozy.

Różne rodzaje miodów charakteryzują się różnym wzajemnym stosunkiem tych dwóch cukrów względem siebie. Co ciekawe, w pierwotnym miodzie cukrów jest mniej niż w dojrzałym, a ich ilość wzrasta na skutek działania enzymów pszczelich na nektar. Około 20% składu miodu stanowi także woda, której ilość ulega stopniowemu zmniejszaniu w miarę jego dojrzewania¹.

Co o miodzie mówią badania?

Miód jest jedną z najbardziej przebadanych substancji na świecie. Naukowcy od lat zgłębiają bowiem tajemnice tej naturalnej słodyczy i stale znajdują dowody potwierdzające prawdziwość przypisywanych jej właściwości leczniczych.

Choć zazwyczaj sięgamy po miód w sezonie jesienno-zimowych infekcji lub raz na jakiś czas, podczas choroby, najlepiej by było zwiększyć spożycie miodu w ciągu całego roku, ponieważ wiele z jego cennych właściwości kumuluje się i daje efekt dopiero z czasem. Niemniej spożywany doraźnie, w czasie trwania choroby, także skutecznie pomaga nam w zwalczaniu objawów i powrocie do zdrowia. Spójrzmy zatem, jak miód dba o nasze zdrowie².

Miód podnosi odporność organizmu

Jak donoszą naukowcy m.in. z Universiti Sains Malaysia (Malezja) i Université de Lorraine (Francja), miód pobudza wytwarzanie zawiadujących reakcjami odpornościowymi i bezpośrednio niszczących patogeny limfocytów T i wydzielających przeciwciała limfocytów B. Stymuluje także fagocytozę, czyli pochłanianie patogenów lub alergenów przez makrofagi i wydzielanie cytokin prozapalnych, regulujących odporność organizmu. Jednocześnie miód działa przeciwzapalnie i stoi na straży tego, by odpowiedź immunologiczna organizmu była adekwatna do skali zagrożenia – zapobiega to chorobom z autoagresji³.

Liczne badania dowodzą, że miody mają właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze. Tym, co sprawia, że działają one bakteriobójczo, jest już wspomniana kwasowość tej substancji i obecność lizozymu oraz nadtlenku wodoru.

Patogeny niszczy także metyloglioksal, obecny w miodzie manuka (w naszych rodzimych miodach substancja ta występuje w bardzo niewielkich ilościach). Wysoka zawartość glukozy także hamuje namnażanie drobnoustrojów.

Dowiedziono, że miód niszczy takie bakterie chorobotwórcze, jak E. coli, Salmonella, Pseudomonas aeruginosa, gronkowce i paciorkowce^4,5. Udowodniono także, że miód unieszkodliwia wirusy – tutaj najsilniejsze działanie wykazuje metyloglioksal z miodu manuka, a mechanizm jego antywirusowego działania związany jest z pobudzaniem proliferacji, czyli namnażania limfocytów T odpowiedzialnych za bezpośrednie niszczenie cząstek wirusów.

Ponadto miód blokuje wirusom wnikanie do komórek i hamuje replikację, czyli powielanie wirusowego RNA w komórkach, co uniemożliwia im namnażanie się⁶. Z kolei w odniesieniu do patogennych grzybów z rodzaju Candida (będących najczęstszą przyczyną grzybicy u ludzi) wykazano, że miód hamuje ich wzrost po zastosowaniu miejscowym, poprzez zaburzanie cyklu komórkowego grzybów, uszkadzanie ich mitochondriów, czyli organelli wytwarzających energię i naruszenie integralności ściany komórkowej⁷.

Miód działa jak prebiotyk

Zawarte w miodzie oligosacharydy, czyli cukry złożone, pełnią funkcję prebiotyków, czyli pokarmu dla naszej mikrobioty. Jak donoszą polscy naukowcy, pochodzące z nektaru lub spadzi oligosacharydy pobudzają wzrost kolonii kluczowych dla mikrobiomu jelitowego bakterii z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium.

Ponadto sam miód zawiera bakterie, pochodzące z ciał pszczół, w tym należące do korzystnej mikroflory pałeczki kwasu mlekowego, które, jak dowiodły eksperymenty, pobudzają układ immunologiczny i przyczyniają się do zwiększenia odporności organizmu – stymulują one w szczególności wydzielanie immunoglobulin IgA, które bytują na błonach śluzowych i są elementem pierwszej linii obrony naszego organizmu przed patogenami⁸.

Miód wspomaga leczenie ran

Miód zastosowany na rany i owrzodzenia tworzy na nich ochronną powłokę o właściwościach antyseptycznych, która chroni je przed zakażeniem i niszczy już bytujące w ranach bakterie.

Co niezwykle ważne, hamuje także tworzenie przez kolonie bakterii ochronnego biofilmu, który bardzo utrudnia leczenie zakażeń. Ponadto przyspiesza regenerację tkanek, pobudza makrofagi do „uprzątnięcia” ran z martwych tkanek, a w połączeniu z antybiotykoterapią przyspiesza usuwanie patogenów z rany i skraca czas gojenia. Miód jest skuteczny nawet wobec tak trudnych do zagojenia ran, jak te towarzyszące cukrzycy. Można go stosować także na wszelkiego rodzaju rany w okolicach intymnych⁹.

Miód pozytywnie wpływa na zdrowie skóry

Choć starzenie się kojarzymy bardziej ze zmianami w wyglądzie, ważniejsze jest to, co dzieje się z naszym ciałem na poziomie komórkowym. A tam, na skutek działania m.in. przewlekłego stresu, zanieczyszczeń pochodzących ze środowiska i niewłaściwej diety oraz siedzącego trybu życia, dochodzi do poważnych zaburzeń metabolicznych, które przyspieszają ogólne starzenie się organizmu. Głównym winowajcą są w tym przypadku wolne rodniki tlenowe, które powstają podczas wytwarzania energii w mitochondriach – organizm radzi sobie z nimi za pomocą witamin i enzymów.

Jednak wyżej wymienione czynniki nasilają wytwarzanie tych aktywnych form tlenu, a wtedy nasze ciało przestaje nadążać z ich usuwaniem. Stan taki nazywamy stresem oksydacyjnym. W jego wyniku dochodzi do uszkodzenia struktur komórkowych, zaburzenia szlaków metabolicznych, może także dojść do uszkodzenia DNA i w konsekwencji rozwoju nowotworu lub śmierci komórki oraz, co najważniejsze, rozwija się przewlekły stan zapalny, rozsiany po całym organizmie.

Naukowcy od lat są zgodni, że takie działanie wolnych rodników nie tylko przyspiesza starzenie się organizmu, ale przyczynia się także do rozwoju chorób cywilizacyjnych, w tym cukrzycy, insulinooporności, zespołu metabolicznego, nowotworów i miażdżycy – a każda z nich sama w sobie przyspiesza starzenie się.

Miód, zastosowany zewnętrznie, wspomaga leczenie trądziku młodzieńczego i zapobiega powstawaniu blizn potrądzikowych, a jeżeli takowe już się pojawią, za jego pomocą można zmniejszyć ich widoczność. Aktywne składniki miodu regulują także wydzielanie łoju przez skórę, dlatego znajduje on zastosowanie w leczeniu chorób skóry, przebiegających z łojotokiem. Ponadto wspomaga leczenie łuszczycy i dermatoz, zwłaszcza tych, którym towarzyszy silny stan zapalny.

Ważne jest zatem, aby nasza dieta zawierała antyoksydanty, czyli, jak już wspomniano, substancje unieszkodliwiające wolne rodniki tlenowe, w tym witaminy A, C i E, polifenole, karotenoidy (barwniki pochodzące z pyłku) i kwasy organiczne. Ponadto miód jest dla nas źródłem manganu, a pierwiastek ten jest niezbędny do wytwarzania enzymów o działaniu antyoksydacyjnym⁸.

Spożywanie miodu chroni serce

Liczne badania dowodzą, że składniki miodu, a zwłaszcza flawonoidy (to substancje należące do grupy polifenoli) rozrzedzają krew i w ten sposób zapobiegają zakrzepicy, zawałom i udarom mózgu. Ponadto rozszerzają naczynia krwionośne, co przyczynia się do obniżenia ciśnienia krwi i chronią ich śródbłonek, czyli delikatną, wewnętrzną wyściółkę, przed niszczycielskim działaniem wolnych rodników tlenowych – w ten sposób miód zapobiega m.in. miażdżycy. Spożycie miodu zmniejsza także ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Nie bez znaczenia jest także to, że przyczynia się on do obniżenia stężenia złego cholesterolu LDL i jednocześnie podnosi poziom dobrego cholesterolu HDL⁹.

Miód działa przeciwnowotworowo

Swoje antyrakowe właściwości miód zawdzięcza przede wszystkim obecności antyoksydantów, czyli polifenoli i witamin A, C i E, które zwalczając wolne rodniki tlenowe, zapobiegają wywołanym przez ich nadmiar uszkodzeniom DNA – mogą one prowadzić do powstania mutacji, będących zalążkiem nowotworu.

Drugim antynowotworowym składnikiem miodów są pochodne fenolowe, które hamują namnażanie komórek nowotworowych i zmuszają je do wejścia na szlak apoptozy, czyli programowanej śmierci. Substancje te nasilają także wytwarzanie wspomnianych rodników tlenowych w komórkach raka, które niszczą je od środka. Hamują również cykl komórkowy i obniżają ekspresję onkogenów, odpowiedzialnych za wzbudzenie nowotworzenia. Przeprowadzone do tej pory badania wykazały, że miody wspomagają walkę z rakiem prostaty, pęcherza moczowego, nerek, piersi, szyjki macicy, czerniakiem i niektórymi rodzajami agresywnych nowotworów mózgu⁹.

Korzystne działanie miodu na układ nerwowy

Miód przede wszystkim dostarcza mózgowi niezbędnej do wytwarzania energii glukozy, której narząd ten zużywa aż 20%, dzięki czemu poprawia jego funkcjonowanie, co przekłada się zwiększenie sprawności umysłowej, poprawę pamięci i koncentracji.

Miód zwiększa nasze zdolności poznawcze i ułatwia naukę. Ponadto wykazuje działanie antydepresyjne i polepsza nastrój. Badania wykazały także, że działa neuroprotekcyjnie, czyli chroni komórki nerwowe przed niekorzystnym wpływem środowiska i hamuje zachodzące w nich procesy degeneracji, a przez to może wspomagać leczenie takich chorób, jak choroba Alzheimera i Parkinsona⁹.

Miód dodaje energii w stanach wyczerpania. Mówimy tu zarówno o wyczerpaniu psychicznym, jak i fizycznym, a także osłabieniu, jakie odczuwamy podczas rekonwalescencji, kiedy to zasoby organizmu zostały wykorzystane na walkę z chorobą. Miód jest w takich przypadkach nieoceniony, ponieważ w niewielkiej ilości dostarcza nam potężną dawkę glukozy, której organizm potrzebuje do wytwarzania energii. Ponadto, zawiera on sole mineralne i witaminy z grupy B, niezbędne w wielu szlakach metabolicznych oraz białko, którego wyczerpany organizm bardzo potrzebuje

Miód wspomaga układ pokarmowy

Dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym i antybakteryjnym miód doskonale sprawdza się w łagodzeniu objawów żołądkowo-jelitowych, w tym, idąc od początku przewodu pokarmowego: wspomaga leczenie stanów zapalnych jamy ustnej, w tym chorób przyzębia, łagodzi objawy zgagi i niestrawności, niszczy chorobotwórcze bakterie Helicobacter pylori, bytujące w żołądku i zapobiega chorobie wrzodowej, także w dwunastnicy. Poprawia wchłanianie składników odżywczych w jelitach, działa przeciwzapalnie i zapobiega rozwojowi chorób zapalnych jelit i zespołu jelita drażliwego (IBS) oraz wspomaga leczenie hemoroidów. Łagodzi objawy niestrawności, wzdęcia i pomaga zarówno przy zaparciach, jak i biegunkach. Zapobiega także, o czym już wspomniano, dysbiozie i wspomaga procesy trawienne pośrednio poprzez korzystny wpływ na mikrobiotę jelitową¹⁰.

Wyjątkowy miód manuka

Miód manuka powstaje z nektaru kwiatów krzewu manuka (Leptospermum scoparium), rosnącego na terenie Australii i Nowej Zelandii. Nektar ten zawiera dihydroksyaceton, z którego podczas przemian glukozy powstaje metyloglioksal (MGO), związek organiczny z grupy aldehydów i to właśnie wysoka, w porównaniu z innymi miodami, zawartość MGO czyni miód manuka wyjątkowym. W naszych rodzimych miodach, ilość MGO nie przekracza 10 mg na kilogram, podczas gdy w miodzie manuka jest go nawet 50 razy więcej. A o tym, ile tego cennego składnika zawiera konkretny miód manuka, decyduje czas jego leżakowania. Miód manuka ma charakterystyczny smak, odmienny od tego, do jakiego przywykliśmy. Stosuje się go jednak podobnie, jak nasze rodzime miody – można dodawać go do pokarmów, rozgrzewających napojów lub spożywać bez dodatków. Specjaliści zalecają, by w naszej diecie znalazło się 2 do 3 łyżeczek tego miodu dziennie.

Miód manuka stosuje się zewnętrznie w leczeniu trudno gojących się ran, oparzeń i odleżyn oraz w przypadku bardzo rozległych urazów. Jest skuteczny zwłaszcza w przypadku zakażeń ran, w przebiegu których dochodzi do martwicy tkanek i rozwoju stanów zapalnych, niepoddających się leczeniu konwencjonalnemu, wywołanych przez drobnoustroje oporne na działanie antybiotyków. Także chorym po przeszczepach skóry, aby przyspieszyć ich gojenie i zwiększyć szanse na przyjęcie się przeszczepu, zaleca się niekiedy stosowanie miodu manuka (należy zawsze zasięgnąć opinii lekarza przed jego zastosowaniem). Co ważne, jest on równie skuteczny w leczeniu wszelkich dermatoz, w tym trądziku młodzieńczego i łuszczycy. Miód manuka ma także szerokie zastosowanie wewnętrzne, od choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy oraz wzdęć, poprzez refluks żołądkowo-przełykowy, po stany zapalne jelit i zespół jelita drażliwego oraz leczenie dysbiozy jelitowej – miód manuka pobudza wzrost prawidłowej mikrobioty jelitowej. Zawarty w nim metyloglioksal skutecznie rozprawia się także z patogenami, odpowiedzialnymi za infekcje dróg oddechowych i zatok, łagodzi katar i kaszel oraz ból gardła i zapalenie migdałków, a także podnosi odporność organizmu.

Do oznaczania miodu manuka opracowano certyfikat MGO™, którego odczytanie jest proste: np. oznaczenie MGO™ 100+ oznacza, że 1 kg miodu manuka zawiera przynajmniej 100 mg (czasami jest to nieco więcej) metyloglioksalu. Liczba na opakowaniu podpowiada nam także, do jakich celów warto konkretny miód zastosować. Symbolem MGO™ poniżej 100+ oznaczone są miody, przeznaczone do codziennego spożycia, MGO™ 100+ i powyżej korzystnie wpływa na odporność, MGO™ 250+ ma działanie lecznicze przy zastosowaniu wewnętrznym, a MGO™ 400+ jest najsilniej działającym rodzajem miodu manuka i doskonale sprawdza się w leczeniu dermatologicznym⁴.

Co zawdzięczamy pszczołom?

Propolis Czyli kit pszczeli, powstaje z żywicznych wydzielin pączków drzew, połączonych z wydzieliną gruczołów gardzielowych pszczół, z dodatkiem wosku i pyłku. Owady uszczelniają nim gniazdo i plaster, w którym królowa składa jaja. Propolis zawiera m.in. flawonoidy, kwasy organiczne, olejki eteryczne, garbniki, żywice i woski oraz witaminy, minerały i pyłek. Wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, niszczy także wirusy. Wspomaga leczenie infekcji dróg oddechowych i podnosi odporność. Przyspiesza regenerację i wspomaga leczenie ran skóry i uszkodzenia śluzówek jamy ustnej (afty, zapalenie przyzębia, paradontoza). Może, niestety, uczulać.
Wosk pszczeli Jest wydzieliną gruczołów woskowych pszczół i służy im do budowy plastrów, które są m.in ich domem i miejscem dojrzewania larw. W plastrach owady gromadzą także miód i pierzgę. Wosk pszczeli to cenny składnik kremów i maści, stosowanych w leczeniu dermatoz, ran i zmian alergicznych na skórze. Wosk wykorzystuje się także do wytwarzania kosmetyków oraz okładów na bóle reumatyczne

Co to jest pierzga i na co pomaga?

Pierzga to zapasy pyłku na zimę, upakowane w komórkach plastra, nasączone enzymami z gruczołów ślinowych pszczół, ubite i zalepione miodem, które w tych warunkach zaczynają fermentować, podobnie jak nasze kiszonki warzywne. Proces ten sprawia, że pierzga zawiera więcej łatwo przyswajalnego białka i węglowodanów oraz enzymów, a także związków fenolowych, niż sam pyłek. Wzrasta w niej również zawartość witaminy E i K oraz witamin z grupy B. Zawiera także kwasy omega-3 i omega-6 oraz pierwiastki, takie jak żelazo, magnez, cynk i potas. Pierzga wykazuje właściwości antybakteryjne, podnosi odporność, odtruwa organizm i przyspiesza regenerację, dostarczając organizmowi niezbędnych w okresie rekonwalescencji składników. Zaleca się ją w chorobach układu pokarmowego, w tym wątroby i chorobach układu oddechowego oraz panom w okresie andropauzy (hamuje stany zapalne prostaty). Uwaga: może wywołać reakcję alergiczną z uwagi na zawartość pyłków

Mleczko pszczele To wydzielina gruczołów zlokalizowanych w gardzieli owadów, wytwarzana jedynie przez młode i dobrze odżywione pszczoły, którą żywi się królowa i którym karmione są młode larwy pszczół oraz trutni. To płynna gęsta substancja o kwaśnym smaku, która zawiera duże ilości białka, tłuszczów i węglowodanów, kwasy organiczne, enzymy, witaminy z grupy B, witaminę D, A i E oraz liczne pierwiastki, w tym potas, magnez, żelazo, mangan i wapń, a także niewielkie ilości hormonów płciowych – estrogenów, progesteronu i testosteronu. Mleczko pszczele podnosi odporność organizmu, korzystnie wpływa na sprawność, dodaje energii, poprawia zdolności poznawcze i koncentrację, przyspiesza rekonwalescencję, a zastosowane zewnętrznie przyspiesza gojenie ran oraz łagodzi objawy dermatoz. Dzięki zawartości hormonów korzystnie wpływa na płodność i libido.
Pyłek kwiatowy Pszczoły zbierają pyłek z kwiatów razem z nektarem i przenoszą go do ula w postaci tzw. obnóży, czyli kulek przyklejonych do tylnej pary odnóży. Pszczoły karmią nim starsze larwy i same go spożywają przed zimą, co pomaga im rozbudować tkankę białkowo-tłuszczową, potrzebną do przetrwania mrozów. Pyłek kwiatowy zawiera m.in. białka, cukry, tłuszcze, flawonoidy, polifenole, karotenoidy, witaminy i minerały. Unieszkodliwia wolne rodniki tlenowe, działa przeciwzapalnie, pobudza apetyt, łagodzi objawy zaburzeń żołądkowo-jelitowych i infekcji górnych dróg oddechowych. Uwaga: nie powinny go spożywać osoby uczulone na pyłki roślin.

Pyłek kwiatowy niszczy chorobotwórcze bakterie, zwiększa odporność, obniża poziom cholesterolu, zapobiega osłabieniu i anemii, a także miażdżycy. Dodaje energii i wspomaga rekonwalescencję.

Jaki miód jest najzdrowszy?

Każdy miód jest wyjątkowy. Miody różnią się między sobą nie tylko smakiem, zapachem czy konsystencją, ale przede wszystkim zawartością składników bioaktywnych, witamin i mikroelementów, a zatem każdy z nich ma nieco inne właściwości. O tym, jakie są one są, decyduje przede wszystkim pochodzenie miodu, czyli to, z jakiego gatunku rośliny miododajnej pszczoły pobrały nektar do jego wytworzenia – każda roślina charakteryzuje się bowiem unikalnymi właściwościami leczniczymi, które wykazuje także pozyskany z niej miód. Spójrzmy zatem, w jaki sposób poszczególne rodzaje rodzimych miodów wpływają na nasze zdrowie i jak, za ich pomocą, możemy je podreperować¹.

Miód lipowy Powstaje z nektaru kwiatów lipy, jest bardzo słodki, czasami z wyczuwalną nutą goryczki, ma mocny aromat. To jeden z najbardziej popularnych miodów rodzimych.
Właściwości: niszczy patogeny, działa wykrztuśnie i przeciwgorączkowo oraz napotnie, a także rozkurczowo, doskonale sprawdza się zatem w leczeniu infekcji dróg oddechowych. Ponadto uspokaja i działa lekko nasennie, pomaga również w odzyskaniu równowagi psychicznej po stresujących sytuacjach
Miód akacjowy Wytwarzany jest z nektaru kwiatów akacji i charakteryzuje się wysoką zawartością fruktozy. Jest naturalnie kremowy, delikatny w smaku i bardzo słodki.
Właściwości: reguluje pracę przewodu pokarmowego, w tym wspomaga leczenie choroby wrzodowej i niestrawności oraz zgagi. Wieczorem pomaga wyciszyć się i zasnąć, a energii dodaje w stanach wyczerpania. Łagodzi objawy stanu zapalnego górnych dróg oddechowych, w tym kaszel i chrypkę, niszczy także chorobotwórcze bakterie. Stosowany zewnętrznie przyspiesza gojenie ran i oparzeń.

Miód wrzosowy otrzymywany jest z nektaru kwiatów wrzosu zwyczajnego. Ma ciemny, czasami czerwony odcień i nietypową dla miodów, lekko galaretowatą konsystencję oraz silny aromat. Właściwości: podnosi odporność, chroni przed infekcjami i łagodzi ich przebieg, przyspiesza także rekonwalescencję. Działa przeciwzapalnie. Hamuje objawy niestrawności, w tym biegunki i chorób układu moczowego. Polecany jest również panom, borykającym się z chorobami prostaty. Krystalizacja, czyli proces, w którym miód z płynnego staje się stały, jest zjawiskiem całkowicie naturalnym, nie wpływa na jakość i właściwości miodu, a jego szybkość zależy od rodzaju miodu.

Miód nawłociowy Powstaje z nektaru żółtych kwiatów nawłoci pospolitej. Przez niektórych naturopatów nazywany jest polską manuką, z uwagi na równie silne działanie, jak miodu manuka. Jest lekko kwaśny w smaku i naturalnie kremowy. Właściwości: działa silnie przeciwzapalnie, antybakteryjnie i przeciwwirusowo oraz antygrzybiczo, zapobiega i łagodzi objawy przeziębienia oraz grypy. Zmniejsza także nasilenie objawów kamicy nerkowej i stanów zapalnych dróg moczowych oraz jelit. Łagodzi objawy chorób prostaty. Hamuje biegunki.
Miód wielokwiatowy Pozyskiwany jest z nektaru wielu gatunków kwiatów, dlatego to najbardziej niejednorodny pod względem smaku i barwy rodzaj miodu, którego właściwości zależą od przewagi danego rodzaju nektaru. W smaku jest zazwyczaj łagodny. Właściwości: działa antybakteryjnie, wzmacnia odporność organizmu, dodaje energii i wspomaga układ krążenia.
Miód faceliowy Pszczoły wytwarzają go z nektaru błękitnych kwiatów facelii, powszechnej rośliny uprawianej na cele paszowe. To miód bardzo delikatny w smaku.
Właściwości: podnosi odporność organizmu na infekcje, działa bakteriobójczo i wirusobójczo, skraca czas trwania przeziębienia. Wspiera układ pokarmowy i korzystnie wpływa na funkcjonowanie wątroby oraz trzustki, łagodzi także objawy choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Ponadto przyczynia się do zwiększenia liczby czerwonych krwinek, dzięki czemu dodaje sił i przeciwdziała zmęczeniu.

Miód spadziowy pszczoły wytwarzają go ze spadzi liściastej bądź iglastej – jest to słodka ciecz, gromadząca się na liściach lub igłach w postaci lepkich kropli, a w jej skład wchodzą soki wypływające z uszkodzonych tkanek rośliny i wydzieliny żerujących na tym słodkim płynie mszyc lub innych owadów. To jeden z najcenniejszych (zwłaszcza liściasty) i najzdrowszych rodzimych miodów, jest mało słodki, ma za to lekko żywiczny posmak. Ma bogatszy skład niż miody nektarowe.

Właściwości: niszczy chorobotwórcze patogeny, pobudza odporność, wspomaga leczenie i rekonwalescencję w chorobach układu oddechowego, działa wykrztuśnie, zmniejsza objawy astmy oskrzelowej. Łagodzi napięcie nerwowe i ułatwia zasypianie, a także wspomaga pracę przewodu pokarmowego i usuwanie toksyn wraz z moczem

Miód gryczany Powstaje z nektaru biało-różowych kwiatów gryki, z której nasion powstaje kasza gryczana. Jest ciemnobrązowy, ma charakterystyczny zapach i wyrazisty, ostry smak, który nie każdemu odpowiada. Charakteryzuje się wysoką zawartością żelaza i rutyny. Właściwości: dodaje energii, przyspiesza rekonwalescencję i wzmacnia. Z uwagi na zawartość żelaza wspomaga leczenie anemii, powinny po niego sięgać także kobiety, które obficie krwawią w czasie menstruacji. Zapobiega miażdżycy, wzmacnia naczynia krwionośne i reguluje rytm pracy serca.

Miód nostrzykowy powstaje z nektaru białych lub żółtych kwiatów nostrzyka. Ma delikatny, lekko waniliowy zapach i posmak. Właściwości: zapobiega miażdżycy i zakrzepicy żył głębokich, rozrzedza krew, działa przeciwzapalnie oraz obniża ciśnienie krwi. Uspokaja i ułatwia zasypianie. Łagodzi migrenowe bóle głowy i nerwobóle. Zalecany jest także paniom w okresie menopauzy, ponieważ łagodzi towarzyszące jej objawy.

Miód rzepakowy To pierwszy miód w sezonie, wytwarzany z kwiatów rzepaku, tego samego, z którego nasion pozyskuje się olej. Ma bardzo słodki smak, ponieważ wśród naszych rodzimych miodów charakteryzuje się najwyższą zawartością glukozy. Zawiera także najwięcej magnezu i potasu oraz aminokwasów. Z czasem krystalizuje lub przybiera kremową barwę, ale jest to proces naturalny. Właściwości: dodaje energii i wspomaga regenerację organizmu po wysiłku, dlatego polecany jest osobom intensywnie trenującym i sportowcom. Poprawia także pamięć i koncentrację. Profil pierwiastkowy czyni go produktem idealnym dla osób borykających się z chorobami układu krążenia, w tym nadciśnieniem i miażdżycą – obniża ciśnienie krwi i wzmacnia mięsień sercowy. Wspomaga także układ pokarmowy, pobudza zewnątrzwydzielniczą funkcję trzustki i wątroby. Zastosowany zewnętrznie przyspiesza też gojenie ran.
Miód malinowy To cenny gatunek miodu, ponieważ maliny kwitną jedynie kilka tygodni w roku. Ma łagodny, lekko kwaśny smak i pachnie malinami.
Właściwości: wzmacnia odporność, łagodzi objawy infekcji dróg oddechowych, działa rozgrzewająco, napotnie i przeciwgorączkowo. Wspomaga pracę serca.
Miód mniszkowy Wytwarzany jest z nektaru mniszka lekarskiego. To jeden z najbardziej aktywnych biologicznie rodzimych miodów. Ma jasną barwę i delikatny smak. Zawiera duże ilości żelaza. Właściwości: wspomaga leczenie anemii, dodaje energii w stanach osłabienia organizmu i wyczerpania psychicznego. Łagodzi objawy niestrawności, chorób żołądka, wątroby i dróg żółciowych, pobudza wydzielanie żółci. Działa także lekko rozkurczowo.

Bibliografia

S. Trzybiński, „Wszystko o miodzie i jego pozyskiwaniu”, Wyd. Bee & Honey Sp. z o.o., 2018
M. Wojtacki, „Produkty pszczele i przetwory miodowe”, Wyd: PWRiL., 1988, Warszawa
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7672575/
Borgis – Medycyna Rodzinna 1/2018, s. 64-69
Asian Pac J Trop Biomed. 2011 Apr; 1(2): 154–160.,
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7672575/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33450974/
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2019, 26, 3 (120), 36 – 48
A. Pietrusa, K. Derbisz, „Produkty pszczele”, część III: Miody, Przegląd Urologiczny 2016/1 (95)
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5424551/
https://pzp.biz.pl/informacje-o-miodach/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3743976/