Zioła na żołądek - co poprawia trawienie?

Do najczęstszych problemów żołądkowych należą dolegliwości wywołane wrzodami tego organu, nadkwasota objawiająca się uczuciem pieczenia w przełyku oraz niestrawność, której towarzyszą zaburzenia trawienia, uczucie ciężkości na żołądku i zaparcia. Objawy te zwykle nasilają się po jedzeniu lub w sytuacjach stresowych¹. By zapobiegać niestrawności należy unikać przejadania się – zbyt obfity posiłek rozciąga ściany żołądka. W czasie jedzenia należy dokładnie przeżuwać małe kęsy jedzenia. Dzięki temu nie tylko zmniejszymy ilość połykanego wraz z pokarmem powietrza, ale też ułatwimy organizmowi późniejsze procesy trawienne.

Dodatkowo jedną z najczęstszych dolegliwości są wzdęcia¹⁷. Dokucza ona ok. 15-23% Azjatów i 15-30% Amerykanów¹⁸. Aby ich uniknąć można po posiłku wypić herbatę z kopru włoskiego lub dodać imbir do kompotu albo herbaty. Jeśli dokucza nam uczucie pełności warto wybrać się na spacer – bowiem aktywność fizyczna pobudza motorykę przewodu pokarmowego, znacząco skracając czas pasażu jelitowego¹⁹. Na szczęście z odsieczą przychodzą nam też inne zioła, które wspierają pracę żołądka, zapobiegają przykrym dolegliwościom, a gdy te już wystąpią, eliminują przykre objawy.

Naturalne sposoby na problemy trawienne

Korzeń prawoślazu (Althaeae radix) wspomaga trawienie

Pomaga w stanach zapalnych przewodu pokarmowego – podrażnieniach, uszkodzeniach nabłonka, wrzodach żołądka, nadkwaśności, zaparciach. 2 łyżki stołowe zalej wieczorem 500 ml zimnej wody, rano przecedź przez sitko, podgrzej i pij po pół szklanki 3-4 razy dziennie.

Biedrzeniec anyż (Pimpinella anisum) przy zaparciach 

Jak świat długi i szeroki gwiazdy anyżku stosowane są w leczeniu zaparć. Oczywiście co kraj, to obyczaj, np. w Brazylii wykorzystuje się mieszankę zawierającą Pimpinella anisum, fenkuł włoski, bez czarny i sennę. Jednak dotychczas skuteczność przeczyszczająca ani tej mieszanki, ani biedrzeńca nie była testowana w randomizowanym badaniu klinicznym.

Naukowcy z Porto Alegre w Brazylii postanowili to zmienić. Ich eksperyment dowiódł, że zarówno roślinne kombo, jak i anyż mają skuteczność przeczyszczającą i są bezpieczną alternatywą w leczeniu zaparć¹⁰. Z kolei uczeni z Arabii Saudyjskiej potwierdzili, że anyż znacząco hamuje uszkodzenie błony śluzowej żołądka, ma działanie przeciwwrzodowe oraz zmniejsza podstawowe wydzielanie kwasu żołądkowego¹¹.

Szałwia czerwona (Salvia miltiorrhiza) jest pomocna przy wrzodach

Chińscy uczeni postanowili przyjrzeć się jej działaniu na wrzody. W pewnym eksperymencie szczury, u których uprzednio wywołali chorobę, podzielili na 2 grupy. Pierwszej podawali lek – cymetydynę, a drugiej ekstrakt z szałwii czerwonej w dawce 840 mg na dobę przez 5 kolejnych dni. Następnie zmniejszoną dawkę (410 mg na dobę) dodawali im do karmy przez 25 dni. Po tym czasie okazało się, że wskaźnik owrzodzenia był znacznie niższy u gryzoni leczonych szałwią. Dalszą poprawę zaobserwowano 3 miesiące po leczeniu ziołem⁶.

Rumianek (Matricaria chamomilla) działa rozkurczowo i skraca biegunki

To jedna z najbardziej pospolitych i rozpoznawalnych roślin w Polsce. Substancje zawarte w koszyczkach rumianku, zbieranych w początkowym okresie kwitnienia, hamują niektóre z enzymów biorących udział w powstawaniu stanu zapalnego. Wyciąg z zioła redukuje nadmierne skurcze mięśni w układzie pokarmowym oraz pomaga skrócić czas trwania biegunki.

Rumianek jest też częstym składnikiem herbatek dla dzieci, gdyż w połączeniu z koprem włoskim czy anyżem może przynieść ulgę w bólach brzuszka i kolkach jelitowych. Dlatego irańscy uczeni postanowili sprawdzić, czy może również pomóc dorosłym cierpiącym z powodu zespołu drażliwego jelita (IBS). W randomizowanym badaniu 45 pacjentów poproszono o przyjmowanie 20 kropli dziennie wyciągu z rumianku. W ciągu 4 tygodni od rozpoczęcia leczenia kroplami objawy IBS, takie jak bóle brzucha, wzdęcia i nudności, uległy znacznemu zmniejszeniu⁸.

Miodla indyjska (Azadirachta indica) na wrzody

Naukowcy z Indii zauważyli, iż ekstrakt z neem w ciągu zaledwie 5 dni przyspiesza gojenie wrzodów żołądka nawet u szczurów z cukrzycą typu 2⁵.

Rozmaryn (Rosmarinus officinalis) ułatwia trawienie

Mieszkańcy basenu Morza Śródziemnego nie bez powodu kochają doprawiać mięso tą przyprawą. Okazuje się bowiem, że ekstrakt z tego zioła skutecznie zmniejsza tworzenie się aldehydu malonowego podczas trawienia ugotowanej wieprzowiny, a przy okazji wychwytuje wolne rodniki, które powstają w tym procesie¹².

To jednak nie wszystko. Rozmaryn i pozyskiwany z niego olejek od lat mają zastosowanie w medycynie naturalnej. Zioło obniża poziom cukru we krwi, łagodzi bóle żołądka i wspomaga pracę wątroby, a olejek rozmarynowy zwalcza bakterie. Napar z rośliny działa rozkurczowo i łagodzi bóle żołądka, niszczy też bakterie Helicobacter pylori i zmniejsza ryzyko zapalenia żołądka typu B oraz choroby wrzodowej¹³.

Olej z siemienia lnianego łagodzi dolegliwości układu pokarmowego

Nasiona lnu zawierają związki śluzowe, kwasy omega-6, fitosterole, witaminę E i błonnik pokarmowy, a wyciąg z nich powleka błony śluzowe przełyku, żołądka i dwunastnicy ochronną warstwą. Ludowa mądrość głosi, że przy wrzodach najlepiej sprawdza się kisiel z siemienia lnianego.

Jednak zdaniem libijskich uczonych olej lniany jest bardziej skuteczny w zmniejszaniu liczby owrzodzeń. Badacze podawali gryzoniom kisiel z siemienia, olej lniany oraz ranitydynę zazwyczaj stosowaną w leczeniu czynnej choroby wrzodowej żołądka. Okazało się, że doustna dawka oleju lnianego (5 ml/kg) miała porównywalne działanie do leku⁷. Jeśli jednak nie masz oleju pod ręką, zalej niewielką ilością wody 3 łyżki rozdrobnionych nasion lnu, odstaw na 30 min, aby napęczniały. Jedz 3 razy dziennie między posiłkami.

Kwiat nagietka (Calendula flos) na ostry nieżyt żołądka

Ostry nieżyt żołądka, czyli ostre zapalenie błony śluzowej żołądka, charakteryzuje się nagłym wystąpieniem objawów – bólem brzucha, nudnościami, wymiotami i biegunką. W czasie choroby warto stosować zioła o działaniu przeciwzapalnym. Należy do nich bez wątpienia kwiat nagietka.

W pewnym rosyjskim badaniu przewlekłe zapalenia wydzielinowe żołądka skutecznie wyleczono wywarem z ziołowej mieszanki zawierającej m.in. ziele pokrzywy, kwiaty nagietka oraz znamiona kukurydzy, podawanym 3 razy dziennie przed posiłkami¹⁵. Z kolei akademicy z Kioto zauważyli, że ekstrakt metanolowy z kwiatów nagietka lekarskiego wykazuje działanie hipoglikemiczne i ochronne na żołądek¹⁶. Łyżkę stołową zalej szklanką wrzącej wody, odstaw na 30 min do zaparzenia, przecedź i pij po pół szklanki 3-4 razy dziennie.

Kminek (Carum carvi) działa rozkurczowo

Naukowcy z Jordanu przetestowali na świnkach morskich działanie kminku. Sprawdzali, czy rzeczywiście działa on rozkurczowo. Okazało się, że zielarze, którzy od wieków przepisywali napary z kminku na kolki jelitowe i bóle brzucha, i tym razem mieli rację. Ekstrakt z niego znacznie zahamował skurcze mięśni gładkich przewodu pokarmowego.

Zdaniem naukowców osiągnięty przez nich wynik może częściowo tłumaczyć korzystny wpływ rośliny w łagodzeniu objawów żołądkowo-jelitowych związanych z niestrawnością. Pozostaje nam tylko czekać, aż odkryją pozostałe mechanizmy działania kminku i doprawiać nim ciężkostrawne potrawy, jak i stosować w przypadku niestrawności⁹.

Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus) niszczy komórki nowotworowe 

To kontrowersyjne ziółko, które choć leczy żołądek, może uszkodzić wątrobę. Wstępne badania potwierdziły, że glistnik działa przeciwbólowo, a wyciągi alkoholowe z rośliny wykazują aktywność przeciwnowotworową. Z tego powodu Japończycy przeprowadzili eksperyment na szczurach. Uczeni chcieli potwierdzić jego wpływ na rozwój guzów żołądka.

Wyniki wykazały, że częstość występowania zmian nowotworowych w żołądku (brodawczaki i rak płaskonabłonkowy) zmniejszała się w ciągu 20 tygodni u gryzoni, którym podawano ziołowy preparat. Zdaniem badaczy z Tokio oznacza to, że roślina może mieć potencjał jako środek chemoprewencyjny w przypadku raka żołądka u człowieka¹⁴.

Alchornea glandulosa pomaga przy wrzodach

W niektórych przypadkach skuteczność ekstraktów ziołowych jest wyższa niż leków konwencjonalnych. Zalicza się do nich pochodząca z Ameryki Południowej tapiá. Wyciąg z niej podawany chorym na wrzody szczurom w dawce 250 mg/kg dziennie przez 14 dni miał wyższy wskaźnik wyleczenia niż standardowo stosowana cymetydyna². Podawanie go sprzyjało także gojeniu się wrzodów³ i zmniejszało odsetek nawrotów⁴.

Imbir (Zingiber officinale) działa przeczyszczająco

Kłącze imbiru jest powszechnie stosowaną przyprawą. Jak pokazują japońskie badania, może zmniejszać subiektywne odczuwanie bólu w niektórych stanach prozapalnych²¹. Imbir stymuluje też opróżnianie żołądka oraz skurcze antralne u pacjentów. Mediana czasu opróżnienia żołądka do połowy wynosiła 2,3 min po spożyciu imbiru w porównaniu z 16,1 min u osób, które przyjęły placebo²². Ponadto kłącze ma działanie wiatropędne oraz przeczyszczające²³. W innym badaniu prowadzonym w Kraju Kwitnącej Wiśni środek Daikenchuto – złożony z 3 roślin – imbiru, żeń-szenia (Panax ginseng) oraz pieprzu japońskiego (Zanthoxyli fructus) – poprawił jakość życia dorosłych pacjentów z przewlekłymi zaparciami i wzdęciami²⁴.

Kawa arabska (Coffea arabica) wspomaga odchudzanie

Warto pić aromatyczny napar z jej nasion, bo dostarczona wraz z nim kofeina ma wpływ na regulację tempa metabolizmu spoczynkowego, czyli procesów spalania zachodzących wtedy, gdy nie wykonujemy intensywnych ćwiczeń fizycznych. Ok. 1 godz. po wypiciu filiżanki małej czarnej do krwi z podskórnej tkanki tłuszczowej zostają uwolnione kwasy tłuszczowe, zwiększa to wytwarzanie energii i ciepła, a w konsekwencji... chudniemy. W badaniach przeprowadzonych na University of Vermont w Stanach Zjednoczonych wykazano, że dawka 300 mg kofeiny dziennie zwiększa tempo metabolizmu zarówno u osób niećwiczących, jak i regularnie korzystających z siłowni. Taką ilość kofeiny dostarczają 3 filiżanki średnio mocnej kawy²⁹.

Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) wspiera trawienie tłuszczu

Gdy chcesz usprawnić proces trawienia, sięgnij po sok z tej rośliny. Okazuje się bowiem, że pobudza do pracy wątrobę i woreczek żółciowy, przyczyniając się do prawidłowego rozkładu tłuszczów oraz zwiększenia wydzielaniu kwasu solnego w żołądku³⁴.

Koper włoski (Foeniculum vulgare) działa wiatropędnie

Jest tak bezpiecznym i skutecznym środkiem wiatropędnym, że herbatki z niego podaje się nawet niemowlętom oraz matkom karmiącym²⁶. Poprzez mleko matki dociera do organizmu dziecka i zapobiega kolce u malucha. Zawarty w nim olejek eteryczny wspomaga również trawienie²⁷.

Kolendra (Coriandrum) na wzdęcia

W starożytnej Persji wierzono, że przyprawa ta zapobiega wznoszeniu się szkodliwych gazów z żołądka do mózgu, co miało być przyczyną bólu głowy. Dlatego, aby ułatwić trawienie, usunąć wzdęcia i oczyścić żołądek, zalecano dodawanie jej do żywności. Współczesna medycyna potwierdziła, że zawarte w niej olejki stymulują wydzielanie soków żołądkowych, obniżają poziom cukru we krwi, a przy tym działają rozkurczowo²³.

Śliwa domowa (Prunus domestica) pomoaga przy zaparciach

Od dawna wiadomo, że suszone śliwki pomagają w kłopotach trawiennych. Jak dowodzą badacze z Londynu, mogą być one bardziej pomocne przy zaparciach niż babka płesznik pod względem poprawy częstości wypróżnień oraz konsystencji i masy stolca. U pacjentów, którym podawano 80 g suszonych śliwek na dzień, częstość oddawania stolca wzrosła do 6,8 tygodniowo³⁰.

Inni uczeni wskazują na jeszcze inną zbawienną właściwość tych owoców. Otóż okazuje się, że zawierają kwas chlorogenowy, który obniża wchłanianie węglowodanów w przewodzie pokarmowym. To wymusza na organizmie sięgnięcie do zapasów energetycznych zmagazynowanych w postaci glikogenu w wątrobie, a gdy i jego zabraknie – do podskórnej tkanki tłuszczowej, co nasila termogenezę, czyli procesy prowadzące do wytwarzania ciepła w celu utrzymania stałej temperatury ciała. Kwas chlorogenowy zwiększa również wrażliwość komórek na insulinę³¹.

Koper ogrodowy (Anethum graveolens) wspomaga trawienie

Garnirowanie dań koperkiem ma długą tradycję i… głębokie zdrowotne uzasadnienie, bowiem ta lekceważona "zielenina" ułatwia nam trawienie pokarmów, łagodzi bóle brzucha, zapobiega osłabieniu żołądka oraz zapobiega psuciu się pokarmu w organizmie. Ponadto likwiduje wzdęcia²⁵.

Babka płesznik (Plantago psyllium) na zaparcia

Nasiona i łuski nasion tej popularnej rośliny są naturalnym źródłem błonnika. Po spożyciu nasion z dużą ilością wody przechodzą one prawie niezmienione do jelita grubego. Hamują resorpcję zwrotną wody i zwiększając objętość mas kałowych, pobudzają perystaltykę jelita grubego oraz odruch defekacji. Potwierdziło to wieloośrodkowe, randomizowane, podwójnie zaślepione i równoległe badanie, w którym uczestniczyło 170 osób z przewlekłymi idiopatycznymi zaparciami³⁵.

Mięta pieprzowa (Mentha piperita) łagodzi objawy dyspepsji

To zioło pierwszej pomocy w kłopotach gastrycznych. Najczęściej wtedy zaleca się picie naparu miętowego. Jednak tradycyjna medycyna perska wskazuje na olejek pozyskiwany z jej liści jako środek powodujący rozluźnienie tkanki mięśni gładkich jelit. Co więcej, u 75% osób z dyspepsją, które przyjmowały olejek miętowy w kapsułkach 2 razy dziennie przez miesiąc, odnotowano znaczne (powyżej 50%) zmniejszenie objawów, w tym wzdęć, bólu, biegunek i zaparć²⁰.

Aloes (Aloe vera) łagodzi objawy choroby refluksowej przełyku

Skuteczność i bezpieczeństwo syropu z tej rośliny w leczeniu choroby refluksowej przełyku sprawdzono w pilotażowym randomizowanym badaniu z grupą kontrolną. Naukowcy z Iranu przez 4 tygodnie podawali pacjentom syrop z aloesu w dawce 10 ml/dobę, kapsułki omeprazolu (20 g dobę) lub tabletki ranitydyny (150 mg na czczo rano i 150 mg 30 min przed snem). Częstość ośmiu głównych objawów choroby – zgagi, cofania pokarmu, wzdęć, odbijania się, dysfagii, nudności, wymiotów i kwaśnego odbijania – oceniano w 2. i 4. tygodniu badania. Syrop zmniejszył częstość wszystkich ocenianych objawów, a przy tym był dobrze tolerowany i nie dawał skutków ubocznych³³.

Mumio wspomaga trawienie

Ten pochodzący z gór żywiczy preparat wspomaga trawienie i usprawnia pracę jelit. Eksperymenty przeprowadzone w Kirgistanie i Tadżykistanie na 74 pacjentach dowiodły, że wszystkie objawy niestrawności (nudności, wymioty, zgaga, odbijanie itp.) ustąpiły po 7 dniach leczenia mumio w dawce 100 mg 2 razy dziennie (rano i wieczorem) przez 24-26 dni³².

Nalewka orzechowa pomaga przy biegunkach

W medycynie naturalnej do leczenia biegunek wykorzystuje się nalewkę orzechową, herbatę z czarnych jagód i wyciąg z rdestu ptasiego na czerwonym winie. Orzechówkę traktuje się jak swoiste krople na żołądek, które nie dość, że ułatwiają trawienie, przeciwdziałają wrzodom, to jeszcze niszczą pasożyty. Łatwo ją zrobić samemu, trzeba tylko zebrać orzechy na przełomie czerwca i lipca, kiedy są jeszcze miękkie.

Borówkową herbatę można przyrządzić nawet z zamrożonych jagód – wtedy należy je wsypać do gorącej wody i zagotować. W przypadku świeżych – wystarczy zalać je niewielką ilością wrzątku. Gdy najgorsza biegunka minie, takimi jagodami wraz z sokiem można polewać ryż.

Skomponuj własny sok poprawiający trawienie

Te świeżo wyciskane mają dobroczynny wpływ na układ pokarmowy. Okresy wzmożonej pracy naszych narządów trawiennych mogą wymagać zastosowania wyjątkowych środków. Warto wtedy zadbać o odpowiedni dobór składników i dodatków.

Praktyczne wskazówki do przygotowania soków wspomagających działanie ukladu pokarmowego

• Ananas, kiwi i papaja dostarczą enzymów wspierających trawienie³⁶.
• Sok z bulwy fenkułu złagodzi skutki niestrawności i zgagi. Możesz doprawić je kurkumą lub imbirem. Pierwsza z przypraw zwiększa produkcję i przepływ żółci oraz pobudza aktywność insuliny, druga ułatwia opróżnienie żołądka.
• Do soków jabłkowych i pomarańczowych idealnie pasuje sproszkowany cynamon – działa rozgrzewająco oraz zapobiega wzdęciom.
• Owocowe i warzywne napoje warto wzbogacić świeżymi ziołami. Tu doskonale sprawdzą się mięta pieprzowa, kolendra, kwiat nagietka i melisa. Możesz też zależnie od potrzeb zmieszać sok z naparem z mniszka lekarskiego, rumianku czy kopru włoskiego.