Pomóż wątrobie, zanim będzie za późno

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Wątroba to największy gruczoł naszego organizmu, który pełni ok. 400 funkcji. Do najważniejszych należą zatrzymywanie obecnych w żywności chemikaliów, konserwantów, sztucznych dodatków i syntetycznych leków oraz wydalanie ich z organizmu. Wątroba wychwytuje też szkodliwe produkty przemiany materii. W każdej minucie oczyszcza ok. 1,5 l krwi, która płynie do niej ze śledziony, żołądka i jelit żyłą zwrotną¹. Wątroba przechwytuje z tej krwi składniki odżywcze i sole mineralne. Budujące ją hepatocyty uczestniczą w metabolizmie białek, lipidów, węglowodanów, żelaza, miedzi, witamin i leków, a także odpowiadają za produkcję żółci niezbędnej w procesach trawienia².

W hepatocytach wytwarzana jest również glukoza - podstawowe źródło energii dla człowieka - później uwalniana do krwi. Niektóre badania na zwierzętach sugerują nawet, że w związku z tym nieprawidłowe funkcjonowanie wątroby może wpływać na rozwój insulinooporności i jej powikłań³ (w tym cukrzycy typu 2). Ponieważ wszystkie składniki dostarczane do organizmu - zarówno te niezbędne do życia, jak i szkodliwe - prędzej czy później trafiają do wątroby, bardzo łatwo o jej przeciążenie. Niestety zazwyczaj nie daje ono oczywistych objawów, ponieważ sam gruczoł pozbawiony jest nerwów czuciowych, więc nie boli. Dopiero po jakimś czasie pojawiają się niejasne skurcze w okolicy brzucha, ospałość i zmęczenie.

Między bajki należy włożyć pogląd, że do poważniejszych uszkodzeń wątroby (zwłaszcza marskości) prowadzi jedynie długotrwałe, nadmierne spożywanie alkoholu. Tak naprawdę coraz częściej diagnozuje się niealkoholową chorobę stłuszczeniową wątroby (NAFLD), czyli zmiany związane z nieprawidłowościami metabolicznymi (insulinooporność, zespół metaboliczny) lub wtórne stłuszczenia, pojawiające się z innych przyczyn⁴. Jeśli w ich przebiegu dojdzie do martwicy hepatocytów, nawet w 40% pojawiają się zaawansowane zwłóknienie i rak wątroby⁵.

Niestety - mimo dużych możliwości regeneracyjnych - dość łatwo może dojść do przeciążenia wątroby. Jej nieustanny kontakt z drobnoustrojami, alkoholem, toksynami i wirusami naraża gruczoł na szereg zmian: od dość łatwego do opanowania zapalenia, przez stłuszczenie i zwłóknienie, po marskość. Również infekcje prowadzą do uszkodzenia jej struktury i funkcji. Zarówno wirusowe zapalenie wątroby, jak i choroby bakteryjne (np. borelioza) lub pasożytnicze (np. malaria) objawiają się czasem pogorszeniem metabolizmu białek, węglowodanów i tłuszczów, wynikającym z nieprawidłowej pracy hepatocytów⁶.

Jednak to nie patogeny, a dostarczane codziennie do organizmu toksyny są największym wrogiem tego organu. Ich nadmiar sprawia, że nie radzi ona sobie z detoksykacją, co może objawiać się choćby złym samopoczuciem po obfitym posiłku. Na szczęście można temu zaradzić.

Pilnuj wagi

Fot. FreeImages.com

To w wątrobie zachodzą procesy syntezy cholesterolu oraz rozkładu lipidów do kwasów tłuszczowych. Tym samym reguluje ona stężenie wolnych kwasów tłuszczowych (WKT) we krwi: gdy insulina hamuje uwalnianie WKT, spada wątrobowa produkcja glukozy. Badania pokazały jednak, że ta równowaga jest zaburzona u osób otyłych. Ich hepatocyty są mniej wrażliwe na insulinę, przez co wątroba nie otrzymuje sygnału, by zmniejszyć produkcję glukozy⁷. Upośledza to metabolizm węglowodanów, zwiększając przy okazji podatność na cukrzycę. Ponadto wskazuje się, że stłuszczenie i marskość wątroby mają ścisły związek otyłością brzuszną i innymi cechami zespołu metabolicznego.

Niemal u wszystkich pacjentów otyłych obserwuje się nagromadzenie tłuszczu w hepatocytach⁸. Dlatego utrzymywanie prawidłowej wagi ma znaczenie również dla pracy tego narządu. Przykładowo u pacjentów z wirusowym zapaleniem wątroby typu C wykazano istotną korelację między BMI a stopniem stłuszczenia i zwłóknienia wątroby, a spadek wagi przynosił u nich istotną poprawę⁹. Z kolei w przypadku niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby badania spektroskopowe wykazały, że zmniejszenie masy ciała o 5-20% powoduje redukcję tłuszczu wątrobowego aż o 40-80%¹⁰. Nic dziwnego, że za najlepszą formę terapii uznaje się dziś redukcję masy ciała połączoną ze zwiększeniem aktywności fizycznej.

Unikaj leków

Według szacunkowych danych ok. 10% zapaleń wątroby ma charakter polekowy, a u osób starszych odsetek ten rośnie nawet do 50%¹¹. Antybiotyki beta-laktamowe, makrolidy i tetracykliny mogą powodować martwicę hepatocytów, zapalenie lub stłuszczenie wątroby, a także cholestazę, czyli zastój żółci. Z kolei przedawkowanie parcetamolu to jedna z częstszych przyczyn ostrej niewydolności wątroby (ALF) - śmiertelnej choroby, która polega na gwałtownej utracie wydolności gruczołu¹².

Do uszkodzenia wątroby może dojść również przy stosowaniu leków hormonalnych, które prowadzą do cholestazy na poziomie hepatocytów i uszkodzenia tych komórek¹³. Unikanie nadmiernej farmakoterapii jest elementem profilaktyki zaburzeń wątroby. Pacjenci z ostrym uszkodzeniem wątroby nie powinni sięgać po żadne środki hormonalne.

Bez tłuszczów trans i fruktozy

Dieta stanowi jeden z kluczowych czynników w profilaktyce zaburzeń wątroby, co potwierdzają badania. W jednym z nich okazało się, że dieta pacjentów ze stłuszczeniem wątroby charakteryzuje się dużo większą zawartością tłuszczów nasyconych i cholesterolu, a jednocześnie niewielką podażą błonnika, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych i antyoksydantów¹⁴. W innym już po miesiącu spożywania wysokoprzetworzonej żywności (frytki i hamburgery z restauracji typu fast food) u uczestników odnotowano wyniki prób wątrobowych porównywalne do wieloletnich alkoholików¹⁵.

Prawdopodobnie do rozwoju stłuszczenia wątroby przyczynia się też produkowany z kukurydzy syrop glukozowo-fruktozowy, który po przetworzeniu zawiera aż 55% fruktozy. Jego regularne spożywanie zaburza metabolizm, co - jak udowodniono - może nie tylko prowadzić do rozwoju stłuszczeniowego zapalenia wątroby, ale i progresji choroby, a nawet jej rozwoju w marskość¹⁶.

Fot. FreeImages.com

Jedz z głową

Zdaniem ekspertów osoby podatne na choroby wątroby powinny ograniczyć produkty wysokokaloryczne i tłuszcze nasycone na rzecz białka i witamin - węglowodany złożone powinny stanowić nawet połowę dziennej dawki kalorii, a tłuszcze ok. 1/3¹⁷. Należy ograniczyć produkty ciężkostrawne i wydymające, czerwone mięso, słodycze, tłuste mleko i nabiał (np. sery pleśniowe i żółte). Z kolei jak najczęściej na stół powinny trafiać warzywa gotowane na parze (kalafior, szpinak, buraki, pomidory, marchew), ryby i inne produkty bogate w kwasy omega.

Smak potraw warto wzmacniać przy użyciu ziół pobudzających wydzielanie soków żołądkowych i żółci (majeranek, tymianek, oregano, jałowiec, mięta, kminek). Spośród witamin najważniejsze są wszystkie z grupy B oraz antyoksydacyjne C i E. Ta ostatnia w dawce 800 j.m. na dobę (podzielonej na 2 porcje) została nawet uznana za lek pierwszego wyboru u dorosłych z niealkoholowym stłuszczeniowym zapaleniem wątroby (ale tylko potwierdzonym w biopsji), ponieważ poprawia obraz histologiczny wątroby¹⁸.

Procenty na cenzurowanym

Alkohol ma negatywny wpływ na funkcjonowanie wątroby. Dawka toksyczna dla męskiego narządu to 60-80 g czystego etanolu (co dopowiada 6 puszkom piwa lub litrowi wina), a u kobiet - 20-40 g¹⁹. Panie mają nie tylko niższą tolerancję na napoje wyskokowe, ale również charakteryzują się gorszymi rokowaniami w przypadku alkoholowego uszkodzenia wątroby - nawet jeśli piją mniejsze ilości. Nie oznacza to, że konieczna jest całkowita rezygnacja z procentów. Wystarczy zachować umiar, a najlepiej wcześniej spożyć mięsny posiłek, po którym stężenie etanolu we krwi jest znacznie niższe²⁰.

Jedzenie podczas picia nie przynosi już takich efektów, a nawet może utrudniać trawienie, ponieważ zmusza wątrobę do jeszcze bardziej wytężonej pracy - równoczesnego metabolizowania składników odżywczych i neutralizowania alkoholu. Z kolei zawarte w kiełkach i liściach młodych szparagów aminokwasy i minerały stymulują aktywność enzymów uczestniczących w rozkładzie alkoholu, chroniąc wątrobę przed jego toksycznym działaniem.

Sylimaryna

Już łyżka nasion ostropestu plamistego dziennie wystarczy, by oczyścić i odciążyć wątrobę. Ich podstawowy składnik - sylimaryna - stabilizuje bowiem membrany hepatocytów, dzięki czemu nie przenikają do nich toksyny. Uszczelnia też uszkodzone błony komórkowe i pobudza regenerację komórek. Dzięki temu zaleca się ją zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu chorób wątroby - u pacjentów z marskością sylimaryna poprawiała przeżywalność nawet o 58%²¹.

W badaniach przeprowadzonych zarówno na zwierzętach, jak i na ludziach, wykazano korzystny wpływ tego składnika aktywnego na parametry biochemiczne wątroby. Stosowana łącznie z fosfolipidami oraz witaminą E sylimaryna zmniejszała masę ciała, poprawiała insulinowrażliwość, zmniejszała aktywność markerów procesu zapalnego w surowicy oraz poprawiała obrazy histologiczne²². Ponieważ nie powoduje skutków ubocznych i nie wchodzi w interakcje z lekami, sylimarynę można stosować również przy przewlekłych schorzeniach.

Sugerowane dawkowanie: 12-15 g dziennie.

Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus)

Wyciągi z pędów kwiatowych tej rośliny mają właściwości żółciotwórcze i żółciopędne, obniżają poziom cholesterolu i działają protekcyjnie na hepatocyty²³. Poleca się je przy stanach zapalnych wątroby, kamicy pęcherzyka żółciowego i żółtaczce.

Rzodkiew zwyczajna (Raphanus sativus)

Miazga ze świeżych korzeni lub sok wytłoczony z rzodkwi przynoszą ulgę w stanach zapalnych wątroby i pęcherzyka żółciowego, a przy okazji poprawiają ogólne trawienie²⁴. Prawdopodobnie działanie to jest związane z dużą zawartością witamin B i C.

Pyłek pszczeli

Również pierzga może wspomóc odtruwanie wątroby. U szczurów, którym podawano leki, alkohol i rozpuszczalniki powodujące głębokie uszkodzenia hepatocytów, pyłek pszczeli obniżał poziom enzymów wątrobowych i bilirubiny w surowicy krwi²⁵. Podawany z substancjami toksycznymi zabezpieczał komórki wątroby przed ich szkodliwym wpływem, co wskazuje na jego działanie ochronne. Z kolei u pacjentów z przewlekłym postępującym zapaleniem wątroby po 3 miesiącach leczenia objawy choroby ustąpiły w prawie 92% przypadków. Pyłek pszczeli polecany jest w ostrych i przewlekłych stanach zapalnych, w początkowych stanach zwyrodnieniowych, w zastoinowych schorzeniach wątroby, a także w toksycznych i pourazowych uszkodzeniach tego narządu.

Oliwa z oliwek

Duża zawartość oliwy w diecie działa żółciotwórczo, powodując jednocześnie intensywne kurczenie się pęcherzyka żółciowego, podczas którego usuwane są toksyny. Terapia oczyszczająca z użyciem oliwy polega na łączeniu jej z sokiem z grejpfruta. Przez 9 dni należy pić wieczorem sok z 1 owocu wymieszany z 2 łyżkami oliwy z oliwek, a następnie rozgrzać wątrobę termoforem i położyć się spać.

Sho-saiko-to

To zioło stosowane jest w tradycyjnym japońskim lecznictwie przy przewlekłej niewydolności wątroby, zwłaszcza o podłożu wirusowym. Wykazano, że posiada właściwości cytoprotekcyjne i przeciwnowotworowe, a także daje korzystne efekty w stanach zapalnych wątroby oraz w zmianach zwłóknieniowych związanych z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby²⁶.

Sok z buraka

To świetne źródło silnych substancji odtruwających. Zawarta w nim betanina wspomaga wątrobę w pozbywaniu się toksyn, a wraz z kwasem foliowym obniża poziom homocysteiny, (jej namiar prowadzi do zmian miażdżycowych). Pamiętaj jednak, by sięgać po świeżo wyciśnięty sok z surowego warzywa - po obróbce cieplnej traci wiele swoich właściwości. Zaczynaj tez od małych dawek, by silne działanie odtruwające nie przyniosło efektów ubocznych - takich jak wymioty czy złe samopoczucie.

Suplementy

Oczywiście podstawą skutecznej regeneracji wątroby są zmiany codziennych nawyków i naturalne substancje. Czasem jednak warto sięgnąć po suplementy, które mogą stanowić dodatkowy oręż w tej walce.

Betaina bierze udział w metabolizmie fosfolipidów, stabilizuje błonę komórkową i działa ochronnie na komórki wątroby, prowadząc do redukcji poziomu jej stłuszczenia i zwłóknienia. U pacjentów z niealkoholowym stłuszczeniowym zapaleniem po 12 miesiącach stosowania betainy wykazano znaczne zmniejszenie aktywności aminotransferaz oraz korzystne zmiany w obrazie histologicznym²⁷.

Kwas ursodeoksycholowy (UDCA) stosowany przez rok w dawce 13-15 mg/kg masy ciała dziennie u pacjentów z zapaleniem wątroby spowodował znaczącą poprawę parametrów biochemicznych i histologicznych²⁸. Szczególnie skuteczny może być w połączeniu z witaminą E.

N-acetylocysteina, czyli prekursor glutationu chroniącego przed uszkodzeniem i stłuszczeniem hepatocytów, normalizuje aktywność amniotransferaz wątrobowych²⁹.

Kurkumina w badaniach in vitro hamowała proliferację komórek wątroby, dzięki czemu może zatrzymać procesy jej zwłóknienia³⁰. Również silne przeciwzapalne właściwości tego żółtego barwnika wpływają na poprawę kondycji organu.

Adiponektyna w badaniach na szczurach powodowała zmniejszenie stłuszczenia i zapalenia wątroby zarówno w alkoholowej, jak i niealkoholowej chorobie³¹.