Wzdęcia, świąd skóry, zmęczenie. Objawów chorej wątroby jest znacznie więcej

Uczestniczą w metabolizmie białek, lipidów, węglowoda­nów, żelaza, miedzi, witamin i leków. Odpowiadają za pro­dukcję żółci niezbędnej w procesie tra­wienia. Pełnią istotne funkcje w procesie obrony przed drobnoustrojami i w dużej mierze kształtują odpowiedź układu od­pornościowego na czynniki zewnętrzne. Hepatocyty – bo o nich mowa – każdego dnia wykonują tytaniczną pracę, by nasz organizm mógł radzić sobie z toksynami, a jednocześnie w pełni wykorzystywał niezbędne mu składniki odżywcze.

Co więcej, komórki wątroby wyróżniają się tym, że prawie się nie skarżą. Dodat­kowe zadania wykonują bez szemrania, z cierpliwością znoszą kolejne dawki szkodliwych substancji. Nawet gdy powoli tracą siły i możliwości regene­racyjne, nie dają wyraźnych znaków.

I właśnie w tym problem: dolegliwości, które przypisujemy przepracowaniu, nadmiarowi stresu czy nieprzespanej nocy, tak naprawdę mogą oznaczać pierwsze kłopoty z wątrobą. Czasem niepokój powoduje dopiero ból. Tak! Choć sama wątroba nie boli, ponieważ nie ma unerwienia czuciowego, toczące się w jej obrębie procesy chorobowe mogą powodować powiększenie narzą­du, a w konsekwencji – rozciągnięcie i podrażnienie otaczającej go, silnie unerwionej błony włóknistej, co daje dolegliwości w prawym podżebrzu. Taki nadmiernie rozciągnięty organ uciska też sąsiadujące z nim struktury anato­miczne. Jednak zanim do tego dojdzie, dyskretnie zapalają się lampki ostrze­gawcze, których nie wolno bagatelizo­wać. I nie chodzi tu jedynie o uczucie wzdęcia po ciężkostrawnym posiłku.

Jak wyglądają pierwsze objawy zapalenia wątroby?

Ponieważ wątroba jest narządem wpły­wającym na homeostazę całego organi­zmu, spektrum symptomów jej scho­rzeń jest bardzo szerokie – od stanów bezobjawowych po różnorodne zmiany ogólne. Często pierwszym sygnałem może być po prostu zmęczenie i szybsza męczliwość.

• Przykładowo ostre wirusowe zapalenie wątroby (WZW) łatwo pomylić z grypą lub zatruciem pokarmowym, ponieważ w początkowej fazie choroby pacjenci zgłaszają ogólne osłabienie, stany podgorączkowe, bóle mięśni i stawów, brak apetytu, nudności, wymioty (czasem z towarzyszącą krwią), uczucie rozpierania w prawym podże­brzu, powiększenie wątroby i ściemnie­nie moczu¹.
• Podobny przebieg charakte­ryzuje przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby (PWZW) typu B i C. Często dopiero niewielka żółtaczka umożli­wia postawienie trafnego rozpoznania. Niecharakterystyczne objawy pole­kowego uszkodzenia wątroby, takie jak osłabienie i jadłowstręt, a czasem dyskomfort lub ból nadbrzusza, poja­wiają się po kilku tygodniach, rzadziej miesiącach od rozpoczęcia stosowa­nia farmaceutyków, a nieraz dopiero 2-3 tygodnie po ich odstawieniu (np. amoksycyliny z kwasem klawulano­wym, penicylin izoksazolilowych)².

Nawet w przypadku marskości, czyli zwłóknienia wątroby i zmian jej budo­wy, które prowadzą do martwicy hepato­cytów oraz zaburzeń czynności narządu, u 30-40% pacjentów choroba początko­wo przebiega bezobjawowo i wykrywana jest przypadkowo podczas badań czy operacji wykonywanych z innego powo­du. Dopiero później pojawiają się osła­bienie i łatwa męczliwość, stany podgo­rączkowe, utrata łaknienia, spadek masy ciała z zanikami mięśni skrzydłowych czaszki i mięśni kończyn, delikatne za­żółcenie czy bolesne kurcze mięśni³.

Bilirubina - normy i znaczenie dla organizmu

Wspomniana już żółtaczka to najbar­dziej znany skórny objaw kłopotów z wątrobą, będący skutkiem uwolnienia do krwi bilirubiny – barwnika powsta­jącego w narządzie podczas procesów przemian i utylizacji hemoglobiny. Zdarza się, że to proces zapalny powo­duje zahamowanie jej metabolizmu lub utrudnione wydzielanie do przewodu pokarmowego, wskutek czego przedo­staje się ona w większych ilościach do tkanek i krwi, co powoduje zmianę koloru skóry, błon śluzowych i twar­dówek oczu⁴. W przypadku żółtaczki mechanicznej, czyli związanej z kamie­niami lub guzem w drogach żółciowych, dodatkowymi objawami są ściemnie­nie moczu i odbarwienie stolca.

Warto jednak pamiętać, że dopie­ro przy poziomie bilirubiny powyżej 3 mg/dl można zaobserwować zażółcenie skóry i białkówek oczu⁵. Ponieważ nor­ma dla dorosłych i dzieci (oprócz nowo­rodków) wynosi od 0,2 do 1,1 mg/dl, jest to zatem objaw alarmujący i wymaga szybkiej diagnostyki, zwłaszcza że może oznaczać również polekowe uszkodzenie lub alkoholowe stłuszczenie narządu. Co więcej, pojawia się dość późno – na­wet o kilka tygodni wyprzedza go świąd skóry, związany z cholestazą+, czyli zaburzeniem odpływu żółci z wątroby do przewodu pokarmowego. Zalegająca w narządzie substancja przedostaje się do krwi, powodując wzrost stężenia kwasów żółciowych, co z kolei skutkuje swędzeniem skóry bez towarzyszą­cej wysypki. Jednak mechanizm ten wydaje się bardziej skomplikowany. W ostatnich latach zwraca się uwagę na skórne receptory TGR⁵, których stymulacja wywołuje uczucie świą­du, a także na potencjalne znaczenie kwasu lizofosfatydylowego (LPA)⁶.

Początkowo dolegliwość dotyczy dłoni i stóp, a nasila się przede wszyst­kim w nocy, po ogrzaniu ciała. Część pacjentek skarży się na większe nasi­lenie świądu przed menstruacją lub po posiłku⁷. Czynnikiem łagodzącym tę dolegliwość jest niska temperatura. Drapanie sprawia, że na skórze pojawiają się przeczosy (zdarcia naskórka), które mogą prowadzić do nadkażeń skóry. Wśród przyczyn cholestazy i świądu wymienia się m.in. stłuszczenie, wirusowe zapale­nia oraz nowotwory wątroby, a także nieprawidłową anatomię narządu.

Skóra informuje o zaburzeniach pracy wątroby

To jednak dopiero początek listy skór­nych manifestacji chorób wątroby. W ich wyniku mogą rozwijać się kępki żółte (Xanthomatosis), czyli inaczej żółtaki – bezbolesne, miękkie guzki i grudki rozsiane w okolicy rąk i dłoni, kończyn dolnych oraz twarzy, szczegól­nie w obszarze oczu (na powiekach).

Charakteryzują się żółtą barwą, a ich obecność związana jest z nadmiarem trójglicerydów i cholesterolu we krwi, nieprawi­dłową gospodarką lipidową oraz zaburzeniem pracy wątroby⁸. U części pacjentów obserwuje się białe przebarwienia na płytkach paznokciowych. Hiperpigmentacje obejmują dłonie, pachwiny i pachy oraz odcinek lędźwiowo-krzyżo­wy pleców. Objawom towarzyszą wzrost poziomów enzy­mów wątrobowych, powiększenie narządu i bóle brzucha.

Wybroczyny (wynaczynienia krwi o wielkości 1-3 mm), siniaki (>5 mm) i skłonność do zasinień to kolejne skórne objawy chorej wątroby, która jest organem odpowiedzialnym za syntezę czynników krzepnięcia krwi⁹. W przypadku jej niewydolności spada synteza białek odpowiedzialnych za ten proces. Często dochodzi również do małopłytkowości i upo­śledzenia zdolności hamowania krwawienia przez płytki krwi. Skutkiem tych zmian jest nasilona skłonność do zasinień, które powstają w wyniku nawet delikatnego ucisku na całym ciele, szczególnie na kończynach dolnych, gdzie dodatkowo wystę­puje obrzęk i rumień. Zdarzają się również krwawienia z nosa.

Jeśli początkowe objawy zostaną zbagatelizowane, a nie­wydolność wątroby będzie postępować, pacjent dosłownie zauważy to na całym ciele. Charakterystyczne dla zaawan­sowanego etapu marskości są bowiem zmiany w budowie. Poza guzkowym utkaniem narządu choroba ta powoduje bowiem przebudowę naczyń krwionośnych wewnątrz wą­troby oraz wzmaga ciśnienie krwi w naczyniach, czego wy­nikiem jest przesączanie płynu przez ściany naczyń do jamy brzusznej. Jego nagromadzenie prowadzi do powiększenia obwodu, dając charakterystyczny wygląd żabiego, rozlanego brzucha (tzw. wodobrzusze)¹⁰. Ponieważ skóra na nim sta­je się mocno rozciągnięta i cieńsza, prześwitują chorobowo zmienione naczynia krwionośne, określane mianem wijących się wokół pępka węży, natomiast charakterystyczny wy­gląd brzucha jest wówczas określany jako głowa meduzy.

Inne objawy zaburzenia pracy wątroby

Nie tylko ciało wysyła ostrzegawcze sygnały. Upośledzone procesy detoksykacji w przebiegu chorób wątroby prowadzą do nagromadzenia w organizmie toksyn bezpośrednio od­działywających na działanie mózgu, np. amoniaku, związków manganu czy cytokin prozapalnych. Efektem takiego oddziały­wania jest rozwijająca się encefalopatia wątrobowa, która może objawiać się jako zaburzenia zachowania, problemy ze snem i koncentracją, bełkotliwa mowa, spadek zdolności intelek­tualnych, zmiana charakteru pisma czy zaburzona orientacja w czasie i miejscach¹¹. Najgroźniejszym dla życia objawem encefalopatii jest śpiączka, świadcząca o znacznym zaawan­sowaniu procesu chorobowego toczącego się w wątrobie.

Według różnych europejskich i japońskich doniesień problem encefalopatii dotyczy nawet 20-52% pacjentów z marskością wątroby¹². Niestety często jest ona dopiero po­wikłaniem zaawansowanego stadium tej choroby, dlatego jej wystąpienie uznaje się za wskazanie do przeszczepienia narządu. Dlatego warto zapobiegać groźnym skutkom i regu­larnie wspomagać wątrobę w oczyszczaniu organizmu z tok­syn, a nawet pasożytów, które często atakują ten narząd!

Jak objawia się marskość wątroby?

Początkowo przebieg bezobjawowy, później pojawiają się objawy ogólne: osłabienie i łatwa męczliwość, stany podgorączkowe, utrata łaknienia, spadek masy ciała z zanikami mięśni skrzydło­wych czaszki i mięśni kończyn, delikatne zażółcenie białkówek; powiększenie obwodu brzucha (wodobrzusze); bolesne kurcze mięśni; objawy ze strony skóry: świąd, żółtaczka, pajączki naczy­niowe (naczyniaki gwiaździste), rumień dłoniowy i podeszwowy, teleangiektazje, nadmierna pigmentacja skóry, białawe przebar­wienia paznokci, żółtaki, przykurcz Dupuytrena, poszerzenie na­czyń żylnych na brzuchu; punktowe i plamiste wybroczyny skóry; krwawienia z nosa i dziąseł; nadmierne owłosienie ciała u kobiet, utrata owłosienia łonowego u mężczyzn; objawy ze strony układu pokarmowego: wzdęcia, nudności, wymioty, wygładzenie języka, obrzęk ślinianek, dyskomfort w prawym podżebrzu, powiększenie śledziony, powiększenie lub zmniejszenie wątroby, żylaki przełyku, krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego.