Wzmocnij wątrobę, aby zdrowo i długo żyć

Stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD) jest odwracalnym procesem patologicznym, w wyniku którego w komórkach tego narządu gromadzą się duże wakuole trójglicerydowego tłuszczu.

Redakcja Oczymlekarze.pl 06 listopad 2024

Artykuł na: 17-22 minuty

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Spis treści

Przyczyny stłuszczenia wątroby - alkohol i zaburzenia metaboliczne

Stłuszczenie wątroby jest zwykle spowodowane nadmiernym spożyciem alkoholu lub zaburzeniami metabolicznymi, takimi jak otyłość, insulinooporność i dyslipidemia¹.

Obecnie zachodni styl odżywiania się sprawił, że najczęstszą chorobą wątroby jest NAFLD. Zepchnęła ona na dalsze miejsca wirusowe zapalenia tego organu, które dotychczas były na pierwszym miejscu.

W 1992 roku niektórzy badacze we Włoszech rozpoczęli badanie Dionizosa, którego celem była ocena częstości występowania i częstości występowania przewlekłych chorób wątroby w 2 społecznościach północnych Włoch.

Z ich wyników wynika, że spośród ok. 25% mieszkańców, którzy mieli stłuszczenie wątroby, u ok. 30% rozwinie się niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH). Natomiast u osób z NASH u ok. 20% dojdzie do marskości wątroby, w której zmiany histologiczne w narządzie są już nieodwracalne².

Za początkową fazę stłuszczeniowej choroby wątroby, która może prowadzić do nadmiernego magazynowania lipidów w organie, odpowiadają zaburzenia metabolizmu kwasów tłuszczowych. W tym miejscu warto wspomnieć o innych badaniach, które dowiodły, że stłuszczenie uwrażliwia tkankę wątroby na indukcję stanu zapalnego przez stres oksydacyjny³.

Jakie są przyczyny chorób wątroby?

Zła dieta, nadmierne spożycie alkoholu, infekcje wirusowe, otyłość, cukrzyca i leki są głównymi przyczynami uszkodzenie wątroby⁴. Niestety, większość terapii nadal nie daje zadowalających wyników⁵.

Leczenie przyczyny na wczesnym etapie stłuszczenia może odwrócić ten proces i nie dopuścić do rozwoju zapalenia wątroby. Konieczne jest zatem ścisłe ograniczenie spożycia alkoholu i unikanie wysokokalorycznych pokarmów. W przypadku osób we wczesnych stadiach NAFLD jedynym rozwiązaniem zapobiegającym postępowi choroby jest stopniowa utrata masy ciała.

Niestety w przypadku pacjentów z zaawansowanym stłuszczeniowym zapaleniem wątroby nadal nie ma skutecznego leczenia⁶. W związku z ograniczonymi możliwościami leczenia i znaczącymi działaniami niepożądanymi konwencjonalnych leków naukowcy poszukują nowych środków profilaktycznych i terapeutycznych.

Wiemy, że wątroba potrafi się spektakularnie zregenerować – to jedyny narząd, który może nam dosłownie odrosnąć. Jednak dotychczas mechanizm naprawy pozostawał owiany tajemnicą. Wspierani przez Narodowe Instytuty Zdrowia badacze z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego odkryli na mysim modelu, że gdy liczba zdrowych hepatocytów w wątrobie spada w wyniku wystawienia na działanie toksycznych związków, hybrydowe hepatocyty (HybHP) z triad wątrobowych tworzą nową tkankę znacznie skuteczniej od zwykłych komórek wątroby. Co ważne, namnażają się i rosną, nie powodując nowotworu, co zazwyczaj wiąże się z szybkimi podziałami komórek. To pierwszy raz, kiedy wykazano, jak komórki wątroby przeprowadzają bezpieczną regenerację – zaznacza dr William Suk z National Institute of Environmental Health Sciences.

Fitoterapia w chorobach wątroby

Według ostatnich badań niektóre produkty ziołowe wydają się mieć pozytywny wpływ NAFLD. I tak stwierdzono, że berberyna skutecznie zmniejsza akumulację trójglicerydów w komórkach stłuszczonej wątroby⁷. Chińczycy natomiast odkryli, że stałe nanocząsteczki lipidowe obciążone berberyną (BBR-SLN) mogą złagodzić stłuszczenie wątroby u myszy poprzez hamowanie lipogenezy i promowanie lipolizy w wątrobie⁸.

W badaniu na modelu komórkowym NAFL ekstrakt z pnącza o nazwie jiaogulan (Gynostemma pentaphyllum) skutecznie hamował gromadzenie się cholesterolu i trójglicerydów, a także zapobiegał stresowi oksydacyjnemu w komórkach wątroby.

Dalsze badania mechanizmów wykazały, że wyciąg wzmaga produkcję tlenku azotu (NO), który zmniejsza uszkodzenia spowodowane stresem oksydacyjnym w komórkach wątroby i wpływa na skład molekularny mitochondrialnej kardiolipiny fosfolipidowej (CL)⁹.

Natomiast randomizowane, kontrolowane badanie kliniczne z pojedynczą ślepą próbą wykazało, że 6-miesięczne leczenie może znacząco obniżyć poziom AST, ALP i insuliny w surowicy oraz zmniejszyć BMI i wskaźnik insulinooporności¹⁰.

Berberyna skutecznie zmniejsza akumulację trójglicerydów w komórkach stłuszczonej wątroby.

Z kolei pozyskany z głogu pierzastolistnego (Crataegus pinnatifida) penta-oligogalakturonid był skuteczny w usuwaniu rodników hydroksylowych, anionów ponadtlenkowych i 2,2-difenylo-1-pikrylhydrazylowych (DPPH) w komórkach wątroby. Dodatkowo zwiększał aktywność enzymów przeciwutleniających dysmutazy ponadtlenkowej, katalazy i peroksydazy glutationowej, podnosił poziom glutationu oraz całkowitą zdolność przeciwutleniającą, ale obniżał produkcję dialdehydu malonowego w wątrobie myszy karmionych dużą ilością tłuszczu. Ponadto penta-oligogalakturonid znacząco redukował poziom trójglicerydów, ekspresję fosfohydrolazy fosfatydowej (PAP) i acylotransferazy gliceryno-3-fosforanowej (GPAT) w wątrobie gryzoni.

Wyniki biopsji wątroby potwierdziły, że leczenie tym związkiem w dawce 300 mg/kg może hamować stłuszczenie wątroby u myszy, którym podawano wysokotłuszczową karmę¹¹.

Stwierdzono również, że bajkalina jest skuteczna w modulowaniu metabolizmu lipidów i tłumieniu ogólnoustrojowego stanu zapalnego w wątrobie szczurów karmionych dużą ilością tłuszczu, a mechanizm ten może być powiązany z regulacją szlaku sygnałowego AMPK-alfa¹².

Dalsze badania potwierdziły, że bajkalina może obniżać poziom całkowitego cholesterolu, trójglicerydów, lipoprotein o małej gęstości (LDL), ALT i AST oraz zwiększać poziom HDL w surowicy. Okazuje się, że wyższa dawka bajkaliny zmniejsza zarówno stłuszczenie makropęcherzykowe, jak i mikropęcherzykowe, podczas gdy niska dawka tego związku hamuje jedynie stłuszczenie makropęcherzykowe¹³.

Siedzący tryb życia, nazywany także brakiem aktywności fizycznej, ma silne powiązania epidemiologiczne, fizjologiczne i molekularne z rozwojem ponad 30 schorzeń długotrwałych¹⁴! W przełomowym raporcie z 1953 r. prof. Jerry Morris podał, że kierowcy autobusów w Londynie, którzy spędzają większość dnia w pozycji siedzącej, są 3 razy bardziej narażeni na chorobę niedokrwienną serca niż konduktorzy autobusów, którzy spędzają większość dnia aktywni fizycznie, zbierając bilety w autobusach piętrowych¹⁵. Z badań prospektywnych wynika, że u osób prowadzących aktywny fizycznie tryb życia ryzyko wystąpienia insulinooporności, upośledzonej tolerancji glukozy lub cukrzycy typu 2 jest mniejsze¹⁶.

W przeglądzie systematycznym przeprowadzonym w 2017 r. zidentyfikowano 24 badania dotyczące ćwiczeń, które wykazały, że ćwiczenia fizyczne bez utraty masy ciała powodują względną redukcję lipidów wewnątrzwątrobowych o 20-30%¹⁷. Ćwiczenia fizyczne bez utraty masy ciała powodują względną redukcję lipidów wewnątrzwątrobowych o 20-30%

Które tłuszcze najlepsze na wątrobę?

Badania eksperymentalne wykazały, że diety wzbogacone w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (PUFA) zwiększają wrażliwość na insulinę18, zmniejszają wewnątrzwątrobową zawartość trójglicerydów i łagodzą stłuszczeniowe zapalenie wątroby¹⁹.

Tradycyjna dieta śródziemnomorska charakteryzuje się wysokim spożyciem oliwy z oliwek – która jest bogata w tłuszcze jednonienasycone (MUFA) oraz orzechów.

W przeciwieństwie do diety niskotłuszczowej, która zawiera do 30% tłuszczu, 40% kalorii w diecie śródziemnomorskiej pochodzi z tłuszczów, głównie jednonienasyconych i omega-3. MUFA korzystnie wpływają na profil lipidowy²⁰.

Ponadto dieta śródziemnomorska obfituje w owoce i rośliny strączkowe, warzywa oraz ryby. Za to mało w niej czerwonego mięsa, przetworów mięsnych i słodyczy. Wino jest dopuszczalne, ale z umiarem.

Stłuszczeniu wątroby można nie tylko zapobiec, ale wręcz je odwrócić. W dodatku, jak w mało której chorobie można to robić w przyjemny sposób. Wystarczy odrobina samozaparcia i regularna aktywność fizyczna, by powrócić do zdrowia.

Suplementy wspierające zdrowie wątroby

Badania potwierdziły, że bajkalina może obniżać poziom całkowitego cholesterolu, trójglicerydów, lipoprotein o małej gęstości (LDL), ALT i AST oraz zwiększać poziom HDL w surowicy Poza wprowadzeniem zmian stylu życia i diety, możesz spróbować też dodać suplementy, które wesprą Twoją wątrobę.

N-acetylocysteina (NAC) to silny antyoksydant, który jest niezbędny do produkcji glutationu. NAC wspiera wątrobę w filtrowaniu toksyn z krwi.
Sugerowane dawkowanie: 600-1200 mg dziennie.
Glutation usuwa z organizmu metale ciężkie i inne toksyny. Produkowany jest przez wątrobę, ale jest to związek o tak decydującym znaczeniu detoksykacyjnym, że jego suplementacja jest ważna nawet wtedy, gdy organizm nie zmaga się jeszcze z wielkim obciążeniem toksynami.
Sugerowane dawkowanie: 500 mg dziennie.
Cholina jest niezbędnym składnikiem odżywczym, który w niewielkich ilościach produkowany jest w wątrobie, ale wymaga suplementacji żywieniowej. Zawarty jest w postaci biodostępnej w jajach, produktach mlecznych, mięsie i rybach. Cholina pomaga w transportowaniu tłuszczów z wątroby. Szczególnie zagrożeni niedoborem choliny są weganie i wegetarianie.
Sugerowane dawkowanie: Suplementacja 550 mg dziennie dla mężczyzn i 425 mg dziennie dla kobiet.
Selen ma własności przeciwutleniające, a także wspiera produkcję glutationu i detoksykację enzymów wątrobowych. Eliminuje toksyny rozpuszczalne w tłuszczach i metale ciężkie.
Sugerowane dawkowanie: 55 mcg dziennie.
Cynk pomaga przepłukiwać wątrobę i ograniczać odkładanie się tłuszczu.
Sugerowane dawkowanie: 15-30 mg dziennie.

Zioła wspomagające wątrobę

Jeżeli nie masz przekonania do farmakologii, możesz skorzystać z pomocy Matki Natury. Istnieją pewne zioła, których skuteczność dla zdrowia wątroby potwierdziła zarówno próba czasu, jak i wyniki badań klinicznych. Pamiętaj jednak, by ich zażywanie skonsultować z lekarzem lub naturoterapeutą, bowiem zbyt długie stosowanie niektórych rośliny dać efekt odwrotny od zamierzonego. Mało kto o tym pamięta, ale zioła też mogą być hepatotoksyczne.

Ostropest plamisty używany jest od stuleci do ochrony wątroby i leczenia jej dolegliwości. Zawiera on grupę flawonoidów zwanych sylimaryną, które chronią jej komórki przed toksynami. Ostatnio udowodniono, że zmodyfikowana pochodna sylimaryny, skutecznie tłumi silny stres oksydacyjny i chroni bioenergetykę mitochondriów wątrobowych w niealkoholowym stłuszczeniowym zapaleniu wątroby. Ostropest jest także przeciwutleniaczem. Idealny preparat z ostropestem powinien się wysokim poziomem sylimaryny, wynoszącym ok. 70%. Sugerowane dawkowanie: Nie ustalono standardowej dawki, ale badania pokazują, że przyjmowanie 140 mg 3 razy dziennie przez 45 dni obniża poziom glukozy na czczo i zmniejsza oporność insulinową.
Karczoch poprawia przepływ żółci. Podobnie jak ostropest, karczoch zawiera sylimarynę, a także cynarynę, mającą działanie ochronne dla wątroby. Włoscy badacze wskazują, że ekstrakty z karczocha mogą zmniejszyć hiperlipidemię, insulinooporność, jak i NAFLD, chociaż mechanizm tego działania wciąż jest niejasny. Szczególnie silne działanie chroniące wątrobę mają ekstrakty z liści karczocha. Sugerowane dawkowanie: Dawki w badaniach klinicznych wahają się od 600 mg do 2,7 g dziennie ekstraktu z liści karczocha (podzielonego na 2 dawki) przez 2 miesiące.

Korzeń lukrecji zawiera kwas glicyryzynowy, który hamuje słuszczenie i zwłóknienie wątroby, pomaga zmniejszać stany zapalne tego organu i regenerować jej uszkodzone komórki. Zmniejsza on także wywołane przez alkohol odkładanie tłuszczu w wątrobie. Sugerowane dawkowanie: 0,2 mg glicyryzyny/kg na dzień.

Łopian pomaga chronić wątrobę przed uszkodzeniami wywołanymi przez niesteroidowe leki przeciwzapalne i wiele toksycznych związków chemicznych. Wspiera on produkcję insuliny, obniża poziom cholesterolu i pomaga cofnąć uszkodzenia wątroby spowodowane spożywaniem alkoholu. Sugerowane dawkowanie: Nie ma zaleceń konkretnej ilości. Można przyjmować go w postaci herbatki.
Korzeń mniszka lekarskiego (nie ekstrakt) ma naturalne własności oczyszczające wątrobę i obfituje w przeciwutleniacze, które chronią organizm przed wolnymi rodnikami oraz stanami zapalnymi. Wspiera on produkcję żółci oraz trawienie i eliminację tłuszczów z organizmu. Jednak dowiedziono, na razie in vivo, że etanolowy ekstrakt z korzenia zmniejszył w surowicy markery uszkodzenia wątroby (AST, ALT, ALP, GGT i bilirubinę całkowitą), wyniki badań nerek (kreatynina, mocznik) i testy stresu oksydacyjnego. Sugerowane dawkowanie: Przeciętna ilość w preparatach wątrobowych wynosi 75 mg.

Bibliografia

J Dairy Sci. 2004 Oct;87(10):3105-24
Hepatology. 2005 Jul;42(1):44-52; Histopathology. 2012 Aug;61(2):141-52
Gastroenterology. 2014 Oct;147(4):754-64
Curr Opin Gastroenterol. 2005 May;21(3):283-92; J Gastroenterol Hepatol. 2013 Aug;28 Suppl 1(0 1):77-84
J Gastroenterol Hepatol. 2000 May:15 Suppl:E67-70
Med Clin North Am. 2014 Jan;98(1):55-72; Aliment Pharmacol Ther. 2008 Jul;28(1):2-12
Evid Based Complement Alternat Med. 2013:2013:459390
Int J Nanomedicine. 2015 Aug 5:10:5049-57
Phytomedicine. 2012 Mar 15;19(5):395-401
Altern Ther Health Med. 2006 May-Jun;12(3):34-9
Food Chem. 2014 Feb 15:145:335-41
Zhonghua Gan Zang Bing Za Zhi. 2010 Sep;18(9):711- 2; Acta Pharmacol Sin. 2009 Nov;30(11):1505-12
Cell Physiol Biochem. 2015;35(6):2349-59
Diabetologia 2015;58:1751-8
Lancet 1953;265:1053-7
Diabetes Care 2006;29:2518-27
Journal of Hepatology 2017 vol. 67 j 829-46
Science 1987;237:885-8
Hepatology 2003;38:1529-39; Hepatology 2004;39:608-16
Am J Clin Nutr 2003;77:1146-55; Am J Clin Nutr 1998;67:577S-582S