Nasze magazyny
Zdrowie i wydajność pracy tego narządu odgrywają istotną rolę w odczuwaniu przez nas wysokiego lub niskiego poziomu energii. Mechanizmy funkcjonowania wątroby należą do zjawisk o kluczowym znaczeniu dla naszego zdrowia i długowieczności, jak również witalności na przestrzeni całego życia.
Wątroba w sprzężeniu z pęcherzykiem żółciowym pracuje niestrudzenie, pomagając nam wydalać substancje, których nasz organizm nie potrzebuje, takie jak hormony, pestycydy i zmagazynowany tłuszcz. Gdyby pozwolić tym substancjom odkładać się w organizmie, znacząco obniżyłyby one nasz poziom energii.
Fizjologicznie wątroba położona jest pod żebrami po prawej stronie jamy brzusznej. Jej główną rolą jest detoksykacja. Wyobraźmy sobie, że w każdej z miliardów jej małych komórek znajduje się kołowrotek. To obrót tych kołowrotków staje się napędem dla funkcjonowania wątroby.
Jeżeli źle obchodzimy się z narządem, jego komórki zaczną obumierać, i chociaż przez pewien czas mogą się regenerować, bez zmiany diety nie będzie to już możliwe. W miejscu, gdzie kiedyś pracował maleńki kołowrotek spalający tłuszcz, pojawi się tłuszczowa kulka. W miarę obumierania komórek wątroba traci zdolność normalnej pracy.
Gdy kulki tłuszczu zaczną dominować (co znane jest jako "stłuszczenie wątroby"), nasze zdrowie i poziom energii mogą doznać poważnego uszczerbku. Mniej wydajne procesy detoksykacji prowadzą do pogorszenia funkcjonowania tarczycy, nierównowagi hormonów płciowych, zatkania porów skóry, nieprawidłowego profilu cholesterolu oraz zaburzeń gospodarki glukozą we krwi, przejawiających się często jako niepohamowany pociąg do słodyczy.
Mechanizmy detoksykacji
Zrozumienie działających w organizmie procesów detoksykacji i eliminacji jest bardzo istotne, ponieważ na ogół osłabieniu tych funkcji towarzyszy też obniżenie energii. W mechanizmach tych uczestniczy wiele narządów i układów organizmu.
Wątroba przetwarza substancje, które w przypadku odkładania się w organizmie działałyby szkodliwie - zamienia je w mniej szkodliwe związki, które następnie są wydalane.
Jelito grube (układ trawienny) zawiera bakterie, które produkują zarówno zdrowe, jak i szkodliwe substancje. Dlatego należy zadbać o regularne wypróżnienia, gdyż jednym z zadań jelita jest usuwanie odpadów i problematycznych związków, co zapobiega ich kumulowaniu się.
Nerki bezustannie filtrują krew i usuwają z moczem wszelkie niepożądane substancje, łącznie z toksynami.
Skóra nie tylko chroni i okrywa narządy, lecz także umożliwia usuwanie z organizmu problematycznych substancji poprzez pocenie się.
Układ oddechowy odgrywa kluczową rolę w ekipie detoksykacyjnej - nawet włoski rosnące we wnętrzu nosa pomagają oczyszczać powietrze, którym oddychamy, podczas gdy płuca odpowiadają za filtrowanie oparów, alergenów, pleśni i toksyn unoszących się w powietrzu.
Wiele osób po raz pierwszy zauważa też u siebie wałek tłuszczu w najwyższej części brzucha. U kobiet jest to linia poniżej biustonosza, a u mężczyzn - tuż pod mięśniami piersiowymi. Czasami odczuwa się bolesność w punkcie pośrodku tułowia. Może to wskazywać na problemy z pęcherzykiem żółciowym. Jeżeli został on usunięty, wątroba musi produkować żółć na żądanie, gdyż nie ma już możliwości jej magazynowania, dlatego też często wymaga dodatkowego wsparcia.
W niezbyt odległej przeszłości choroba stłuszczeniowa wątroby występowała tylko u osób regularnie nadużywających alkoholu, ale obecnie obserwuje się ją nawet u nastolatków jako skutek diety o wysokiej zawartości przetworzonej żywności i napojów. Zjawisko to stało się tak powszechne, że utworzono nową jednostkę chorobową pod nazwą niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby.
Jak poprawić oczyszczanie wątroby
Detoksykacja to proces, który zachodzi przez całą dobę. Każda substancja, która mogłaby działać szkodliwie, gdyby odkładała się w organizmie, jest przetwarzana w postać mniej szkodliwą, a następnie wydalana z ciała. Proces ten musi być wysoce wydajny, by mógł zapewnić nam jak najlepsze samopoczucie.
Oto moje najważniejsze wskazówki, które pomogą Ci wesprzeć wątrobę i usprawnić proces detoksykacji organizmu.
Zdrowa wątroba: doładuj witaminy z grupy B
Proces detoksykacji składa się z 2 etapów. W pierwszej fazie odpadowe związki chemiczne zostają uaktywnione przez rodzinę enzymów pod nazwą cytochrom P450, przez co stają się bardziej szkodliwe, niż były na początku. Na drugim etapie grupa cząsteczek nośnikowych dezaktywuje chemiczne odpady, by mogły zostać bezpiecznie przetransportowane na zewnątrz organizmu.
Obie fazy wymagają pewnych składników odżywczych dla prawidłowego przebiegu, a nasze wybory dietetyczne mogą wpływać na wydajność każdej z nich. Dla pierwszej zasadnicze znaczenie mają witaminy z grupy B.
Za ich bogate źródło uważa się produkty pełnoziarniste, lecz wiele osób czuje się znacznie lepiej, gdy ograniczy lub wyeliminuje je z diety, ponieważ wywołują u nich refluks lub wzdęcia. Jeżeli zboża dodają Ci energii, ciesz się nimi w formie nieprzetworzonej. Niektóre (np. jęczmień, pszenicę, siemię lniane, orzechy) najlepiej namoczyć przed spożyciem.
Jeżeli jednak produkty pełnoziarniste Ci nie służą, nie jedz ich. Twój organizm wie najlepiej, co jest dla niego korzystne. Musisz tylko mieć świadomość, że procesy detoksykacji wątroby mogą nie przebiegać w sposób optymalny, jeśli nie dostarczysz organizmowi odpowiednich witamin z grupy B z innych źródeł, np. wątróbki lub suplementów.
Źródła witamin z grupy B soczewica, orzechy, nasiona, tuńczyk, wieprzowina, wołowina, kurczak, wątróbka, produkty pełnoziarniste, zielone warzywa liściaste, pomidory, jaja.
Zdrowa wątroba: gromadź białka
Reakcje drugiej fazy detoksykacji wymagają pewnych składników odżywczych, a szczególnie aminokwasów. Pozyskujemy je z bogatych w białko produktów spożywczych.
Fot. FreeImages / Julien Tromeur
Aminokwasy mają decydujące znaczenie dla komórek układu odpornościowego, jak również wykorzystywane są do produkcji neuroprzekaźników wpływających na nasz nastrój i jasność myśli, a także koordynujących wszystkie nasze mięśnie. Spośród 20 aminokwasów 10 uważa się za niezbędne (niektóre badania sugerują, że jest ich 9), co oznacza, że musimy dostarczać je z pożywieniem, gdyż nasz organizm nie jest w stanie produkować ich z innych substancji.
Produkty białkowe zawierające wszystkie niezbędne aminokwasy określa się terminem "kompletne". Białka pochodzenia roślinnego na ogół nie są kompletne, lecz jeśli połączymy źródła z różnych rodzin, lista aminokwasów zostanie uzupełniona, ponieważ te, których brakuje w jednym z produktów, znajdą się w innym. Przykładem może być dodawanie nasion sezamu do smażonych warzyw podawanych z brązowym ryżem: sezam i ryż należą do różnych rodzin, a ich profile aminokwasów wzajemnie się uzupełniają.
Źródła białka mięso, ryby, jaja, mleko, nasiona chia, orzechy, soczewica, cieciorka, komosa ryżowa (quinoa).
Zdrowa wątroba: rób zapasy siarki
Dla dalszego wsparcia drugiej fazy detoksykacji potrzebujemy siarki, występującej w naturalnej formie w produktach bogatych w białko i w niektórych warzywach. Wchodzi ona w skład glutationu, jednego z najważniejszych przeciwutleniaczy produkowanych przez organizm.
Źródła siarki jaja, cebula, czosnek, szalotka oraz warzywa z rodziny kapustowatych, takie jak brokuły, kapusta, jarmuż, brukselka i kalafior.
Unikaj produktów obciążających wątrobę
Wiele substancji może utrudniać proces detoksykacji. Mówię o nich, że są "ciężarem dla wątroby". Oto najważniejsze, na które musisz uważać.
Czy Twoja wątroba potrzebuje wsparcia?
Poniższe objawy i zachowania mogą wskazywać na to, że narząd jest przeciążony:
- wałek tłuszczu w górnej części brzucha,
- wrażliwy punkt pośrodku tułowia,
- zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS),
- cellulit,
- zatkane pory skóry lub wypryski związane z cyklem miesiączkowym,
- wysypki skórne,
- egzema, trądzik różowaty,
- łatwe przegrzewanie się,
- "męty" w polu widzenia (mogą też być oznaką niedoboru żelaza),
- przebudzenia ok. godz. 2 w nocy,
- zła jakość snu wieczorem po spożyciu alkoholu,
- przebudzenia w nocy z uczuciem gorąca,
- poranny brak apetytu,
- podwyższony poziom cholesterolu,
- skłonność do wzdęć,
- rozpoczynanie dnia od kawy,
- codzienne spożywanie alkoholu.
1. Wrogowie wątroby: kofeina
Najlepszym wsparciem dla wielu osób, szczególnie przy takich objawach, jak lęk i stres, będzie niewątpliwie całkowite wykluczenie kofeiny.
Substancja ta angażuje również wątrobę, więc kolejnym powodem ograniczenia lub wyeliminowania jej spożycia może być chęć zmniejszenia obciążenia tego narządu.
Podobnie jak inne "ciężary", docierająca do wątroby kofeina musi zostać poddana detoksykacji. O ile wiadomo jednak, nie powoduje ona obciążenia drugiej fazy tego procesu, lecz przyspiesza przebieg pierwszego etapu.
Może to wydawać się czymś pozytywnym, lecz w dzisiejszych czasach u wielu osób faza druga jest niewydolna, przeładowana i przeciążona. Wyobraźmy sobie, że postępuje ona powoli, niczym sznur samochodów pełznący po zatłoczonej drodze. Nagłe przyspieszenie pierwszej fazy za sprawą kofeiny oznacza, że substancje takie jak estrogen i cholesterol są w niej szybciej przetwarzane, lecz nie mają gdzie się podziać, gdyż druga jest znacznie przeciążona, wobec czego uderzają w blokadę drogową.
Zgodnie z tym scenariuszem wytwarzanych jest więcej substancji, które nie mogą przejść od razu do procesów drugiej fazy, by ulec pełnej detoksykacji i wydaleniu z organizmu. W rezultacie jeszcze więcej problematycznych związków wprowadzanych jest ponownie do obiegu. Może to mieć poważne konsekwencje dla naszego zdrowia i zdolności zapobiegania chorobom, jak również dla poziomu energii.
Źródła kofeiny kawa (nawet bezkofeinowa), herbata, napoje energetyczne, cola, czekolada, niektóre leki przeciwbólowe i tabletki odchudzające.
2. Wrogowie wątroby: alkohol
Jeżeli każdego ranka budzisz się zmęczony, a jednocześnie codziennie pijesz alkohol - choćby niewielką ilość - to być może właśnie ten nawyk okrada Cię z porannej siły życiowej. Alkohol jest dla ludzkiego organizmu trucizną, ponieważ nie jesteśmy w stanie się pozbyć. Wątroba musi przetworzyć go w inną substancję, a mianowicie w aldehyd octowy, który może następnie zostać wydalony. Proces ten pochłania energię, a organizm nadaje tej detoksykacji znaczenie priorytetowe wobec zaopatrywania nas w energię pozwalającą cieszyć się nowym dniem.
Sposób, w jaki alkohol rozkładany jest w organizmie, może prowadzić do nierównowagi hormonów płciowych, zmęczenia, niepokoju i magazynowania tłuszczu. Wiele napojów wyskokowych ma również bardzo wysoką zawartość cukrów (węglowodanów), przez co wymagają one insuliny, co także może prowadzić do zmęczenia i odkładania tkanki tłuszczowej. Powoduje to również nadmierną produkcję kortyzolu, który staje się kolejnym sygnałem wywołującym wyczerpanie organizmu i magazynowanie tłuszczu. Widzisz więc, jak wiele układów, od których zależy odczucie wysokiej energii, może ulec zaburzeniu za sprawą alkoholu.
Fot. FreeImages / Krzysztof (Kriss) Szkurlatowski
Aktualne zalecenia licznych fundacji kardiologicznych, zbieżne z opinią Narodowej Rady Zdrowia i Badań Medycznych (NHMRC), sugerują, że dla osób pijących alkohol bezpieczną ilością, tak dla mężczyzn, jak i kobiet, jest spożywanie nie więcej niż 2 standardowych drinków dziennie, z zastrzeżeniem, iż 2 dni w tygodniu mają być od niego wolne. Należy jednak wziąć pod uwagę również stanowisko prezentowane przez wiele organizacji onkologicznych z całego świata, które twierdzą, że w przypadku rodzinnej historii raka nie istnieje bezpieczny poziom spożycia alkoholu.
3. Wrogowie wątroby: tłuszcze trans i rafinowane cukry
Są one powszechnie spotykane w produktach przetworzonych, takich jak ciasta, herbatniki, batoniki muesli oraz żywność o długim okresie trwałości. Mogą silnie obciążać wątrobę, dlatego postaraj się zamiast nich spożywać świeże, pełnowartościowe produkty.
4. Wrogowie wątroby: chemikalia w kosmetykach i detergentach
Wszystko, co nakładasz na ciało, może zostać wchłonięte do wnętrza organizmu. Wystarczy spojrzeć na sposób działania plastrów z nikotyną, by uświadomić sobie, że skóra stanowi bezpośrednią drogę do krwiobiegu, a płynącą w nim krew będzie musiała oczyścić wątroba.
Aby zmniejszyć ilość pracy, jaką musi wykonać w tym celu, wybieraj produkty kosmetyczne i toaletowe, które nie zawierają składników syntetycznych. Możesz też przygotowywać kosmetyki samodzielnie. Warto nauczyć się rozpoznawać nazwy składników na etykietach produktów do pielęgnacji skóry, podobnie jak rozpoznajesz je na etykietach żywności. Odnosi się to również do składników środków piorących i czyszczących, które mogą dostawać się do organizmu poprzez skórę lub układ oddechowy.
5. Wrogowie wątroby: pestycydy
Zaadaptowano z książki pt. "Exhausted to Energized" dr Libby Weaver (Hay House, 2018), dostępnej w serwisie Amazon.
Ważne jest również dołożenie wszelkich starań, by zminimalizować narażenie na kontakt i spożywanie pestycydów i herbicydów. Wiele z tych syntetycznych związków chemicznych imituje działanie estrogenu i może wiązać się z jego receptorami w organizmie, co ma poważne konsekwencje zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet, bez względu na wiek.
Badania prowadzone w Stanach Zjednoczonych sugerują, iż wciąż rosnąca liczba dziewcząt w tym kraju zaczyna miesiączkować w wieku 8 lat. Trudno jest wyjaśnić przyczynę tego zjawiska bez uwzględnienia roli estrogenów środowiskowych.
Innym niepokojącym aspektem spożywania pestycydów i herbicydów jest ryzyko ich magazynowania w tkance tłuszczowej. Nie wiemy, jakie mogą być długofalowe konsekwencje narażenia na działanie tych substancji przez całe nasze życie, gdyż jesteśmy praktycznie pierwszym pokoleniem, którego ten problem dotyczy. Nie znamy rozmiaru ich kumulacyjnego wpływu na naszą energię i metabolizm, nie wspominając już o innych sferach zdrowia. Staraj się kupować produkty organiczne, a w domu i w ogrodzie stosować naturalne alternatywy dla pestycydów.
Pokochaj swoją wątrobę
Wpływ na Twoje zdrowie mają codzienne zachowania. Bądź uczciwy wobec samego siebie, gdy oceniasz czynniki obciążające Twoją wątrobę. Masz ją tylko jedną! By jeszcze lepiej o nią zadbać, sięgnij po nasze wydanie specjalne pt. "Detoks", w którym znajdziesz skuteczne sposoby oczyszczania nie tylko tego narządu.
