Tłuszczak - co to jest, skąd się bierze? Jak leczyć tłuszczaki

Tłuszczak - co to jest, jak powstaje?

Tłuszczaki to łagodne guzy zbudowane z tkanki tłuszczowej, które rozwijają się spontanicznie w wyniku nieprawidłowego różnicowania mezenchymalnych komórek macierzystych. Komórki te mają zdolność przemiany w niemal dowolną tkankę, czasem jednak "popełniają błąd" i np. tworzą nowotwór z komórek tłuszczu, czyli właśnie tłuszczaka.

Tłuszczak to miękka, ulegająca odkształceniu pod naciskiem, gula znajdująca się tuż pod skórą, która rośnie bardzo powoli lub też wcale. Po uchwyceniu skóry rozciągającej się nad tłuszczakiem można ją bez problemu poruszać i przesuwać - tłuszczak pozostaje w miejscu, ponieważ nie jest do niej przyrośnięty. To jeden ze sposobów na odróżnienie tłuszczaka od innych problemów zdrowotnych, takich jak kaszak.

Skąd się biorą tłuszczaki?

Trudno odpowiedzieć na to pytanie. Zdaniem specjalistów ważną rolę jako czynnik inicjujący może wywoływać uraz ciała. U 1 na 1000 osób w jakimś momencie życia rozwinie się tłuszczak, trudno jednak mówić o jego uwarunkowaniu dziedzicznym - takie przypadki stanowią zaledwie 2-3 procent wszystkich zdiagnozowanych tłuszczaków. Istnieją jednak czynniki ryzyka rozwoju tłuszczaka. Są to: otyłość, hiperlipidemia (podwyższony poziom tłuszczów we krwi) oraz cukrzyca typu 2, a także pewna mutacja genetyczna.

Gdzie tłuszczak może się rozwinąć?

W niemal dowolnym miejscu w organizmie. Pierwszym skojarzeniem jest skóra, jako że to właśnie pod nią znajduje się tkanka tłuszczowa, jednak tłuszczak może również powstać wewnątrz organizmu, np. w świetle jelita cienkiego. Takie guzy diagnozuje się najczęściej podczas badania ultrasonograficznego (USG). Tłuszczaki w jelitach mogą być źródłem bólu, zaparć, a nawet żółtaczki¹.

Rodzaje tłuszczaków

Chociaż na pierwszy rzut oka wszystkie tłuszczaki wydają się być podobne, różnią się one ze względu na umiejscowienie, możliwe do osiągnięcia rozmiary oraz wiek pacjenta, w którym się rozwijają.

Lipoma

To pojedynczy guz, o wyraźnie zaznaczonej granicy, znajdujący się tuż pod skórą. Łatwo go wyczuć palcami. Lipoma nie ma tendencji do złośliwienia.

Lipoblastoma

To rzadki nowotwór niemowląt i małych dzieci, rozwijający się z embrionalnej białej tkanki tłuszczowej. Chociaż zwykle takie zmiany są łagodne, mogą czasem przemienić się w guza mieszanego: liposarcoma, który obejmuje również tkankę mięśniową. Lipoblastoma rośnie powoli i nie wywołuje bólu².

Zimowiak (hibernoma)

To tłuszczak rozwijający się u niemowląt i małych dzieci z brunatnej tkanki tłuszczowej - gromadzi się ona na karku i odpowiada za regulację temperatury ciała dziecka. Jak większość tłuszczaków, zimowiak jest guzem o łagodnym charakterze³.

Tłuszczak wrzecionowatokomórkowy (ang. spindle cell lipoma, SCL)

Rozwija się głównie u mężczyzn w wieku 50-70 lat w okolicach grzbietu, karku, barków, czasem na twarzy (czoło, policzki) lub wewnątrz jamy ustnej (język, przełyk, gardło, krtań). Znane są również przypadki umiejscowienia guza na piersi, a nawet w okolicach intymnych. Zwykle jest to tylko jedna zmiana, chociaż zdarzają się również pacjenci z kilkoma tłuszczakami z komórek wrzecionowatych (to wariant prawdopodobnie uwarunkowany genetycznie). Ten typ tłuszczaka rośnie powoli i osiąga średnicę do 13 cm.⁴

Angiolipoma

Ten rodzaj guza może atakować mięśnie szkieletowe. Zwykle u pacjenta rozwija się kilka takich narośli; mają one słabo zaznaczone brzegi i powodują ból. Około połowy przypadków rozpoznano na kończynach dolnych, ale angiolipoma może się też pojawić na rękach, szyi i korpusie⁵. Myolipoma. Ten tłuszczak jest mieszanką dojrzałych komórek tkanki tłuszczowej i prawidłowo namnożonych komórek mięśniowych gładkich. Może on rozwinąć się w przestrzeni zaotrzewnowej, biodrze, w ścianie jamy brzusznej lub też innych miejscach w tułowiu. Myolipoma jest guzem, który może osiągnąć imponujące rozmiary: znany jest przypadek pacjenta z tłuszczakiem o średnicy 60 cm!⁶

Myelolipoma, czyli szpiczakotłuszczak

To - jak nazwa wskazuje - guz zbudowany z komórek tkanki tłuszczowej oraz komórek znajdujących się w szpiku kostnym, które mogą różnicować się w m. in. w krwinki białe i czerwone. Jest to rzadki nowotwór rozwijający się np. na nadnerczach. Jest łagodny, dlatego też w przypadku małych zmian lekarze nie podejmują interwencji chirurgicznej⁷.

Tłuszczak - jak leczyć?

Mam tłuszczaka - co robić? W przypadku tych rozwijających się na skórze, miękkich i bezbolesnych można spać spokojnie: nie stanowią one zagrożenia dla zdrowia czy życia. Potrafią jednak być uciążliwe i nieestetyczne oraz obniżać poczucie akceptacji własnego ciała. Dlatego też wiele osób poddaje się zabiegowi ich usunięcia. Zwykle jest to po prostu wycięcie guza wraz z otaczającym go kawałkiem skóry, czasem jednak (w przypadku dużych tłuszczaków) zaleca się najpierw liposukcję (tzw. odsysanie tłuszczu).

W przypadku tłuszczaków w jelitach zabieg może być wykonany podczas kolonoskopii. Nie jest to jednak stuprocentowo bezpieczne rozwiązanie - zdarza się, że podczas wycinania guza dochodzi do perforacji, czyli przedziurawienia ścianki jelita. Jeżeli tłuszczaki pojawiają się w sercu, to mają one najczęściej postać tzw. zrazików. Chirurg podczas operacji usuwa wszystkie zraziki⁸.

Który lekarz powinien zdiagnozować tłuszczaki? Ponieważ najłatwiej zauważyć te rozwijające się na skórze, warto zasięgnąć porady dermatologa. Powinien on rozpoznać rodzaj guza i ewentualnie zlecić terapię. W przypadku tłuszczaków znajdujących się wewnątrz ciała, diagnoza najczęściej pojawia się przypadkiem podczas wykonywania badań. Wtedy lekarz zlecający je podejmuje decyzję o terapii.

Tłuszczaki jako objaw choroby

Chociaż zwykle tłuszczaki są łagodnymi niebolesnymi guzami, czasem ich obecność może wskazywać na większy problem zdrowotny.

Choroba Dercuma, a tłuszczaki

Nazwana na cześć amerykańskiego neurologa Francisa Xaviera Dercuma, to rzadkie schorzenie o nieznanej przyczynie związane z zaburzeniami autoimmunologicznymi. Dotyka najczęściej otyłych kobiet po menopauzie. W chorobie Dercuma na całym ciele pojawiają się liczne bolesne tłuszczaki, które dodatkowo mogą wywoływać ucisk na okoliczne tkanki⁹.

Zespół Proteusza - przyczyna tłuszczaków

Jest mutacją genetyczną objawiającą się już w dzieciństwie padaczką, zaburzeniem rozwoju psychoruchowego i wieloma innymi problemami. Wśród fizycznych symptomów pojawiają się m.in. właśnie tłuszczaki, torbiele i wodogłowie. Zespół Proteusza, który póki co pozostaje nieuleczalny, wziął swoją nazwę od greckiego bożka obdarzonego zdolnością zmiany ciała - tak samo wygląd dotkniętych schorzeniem pacjentów zmienia się nie do poznania¹⁰.

Zespół Gardnera - tłuszczak wewnątrz jelita

Tłuszczaki rozwijają się wewnątrz jelita cienkiego. Chory odczuwa ból i dyskomfort podczas trawienia posiłków. Zmiany w obrębie jelit wywołane guzami (tłuszczakami i polipami) zaburzają wchłanianie pokarmu, a pacjent zaczyna chudnąć. U pewnego pacjenta w resekcjonowanym (wyciętym) odcinku jelita cienkiego o długości 110 cm rozpoznano wiele tłuszczaków; niektóre z nich osiągały 3 cm średnicy¹¹.

Zespół Cowden - tłuszczak przy raku

Zgodnie z wytycznymi National Comprehensive Cancer Network, diagnozuje się u osoby, która np. choruje na raka piersi, ma nerwiaki w przewodzie pokarmowym, upośledzenie umysłowe, tłuszczaki i mięśniaki macicy - kryteria rozpoznania tego zespołu są o wiele szersze i obejmują różne choroby oraz problemy zdrowotne¹².