Osłabione nerki - gdzie bolą i jak o nie dbać?

Kto choruje na nerki?

Szacuje się, że ponad 4 mln Polaków żyje z osłabioną wydolnością nerek, a większość z nich faktycznie może być nieświadoma, że w ich organizmie powoli rozwija się choroba. Co więcej, schorzenia nerek są często bagatelizowane lub mylnie diagnozowane. Takie choroby częściej dotyczą kobiet niż mężczyzn, jednak w przypadku końcowego stadium niewydolności nerek proporcje się odwracają ^- na 2 panie przypada 3 panów.

Niewydolność nerek jest chorobą cywilizacyjną, a w niektórych krajach rozwiniętych, takich jak Stany Zjednoczone, to właśnie ona jest główną przyczyną zgonów. W takim przypadku najczęściej jest następstwem innych schorzeń. Osłabienie funkcji nerek dotyka 1 na 3 osoby z cukrzycą oraz 1 na 5 osób z wysokim ciśnieniem krwi.

Zauważono również zależność między korona wirusem a chorobami nerek: w grupie osób z osłabionym funkcjonowaniem tych narządów, u pacjentów po ich przeszczepach oraz w grupie zagrożonych wystąpieniem schorzeń nefrologicznych covid-19 występował częściej niż w ogólnej populacji¹.

Budowa nerki / gdzie są nerki?

Nerki to parzyste, symetryczne, niewielkie organy przypominające kształtem nasiona fasoli, które znajdują się na wysokości pierwszych kręgów lędźwiowych oraz ostatnich kręgów piersiowych kręgosłupa. Często nie są położone na tym samym poziomie; u dorosłych różnica w położeniu może wynosić nawet 3 cm.

Wielkość i masa nerek mogą się znacznie różnić, zależą bowiem one od płci, wieku i wagi. Z mojej praktyki lekarskiej wynika, że u osoby dorosłej ciężar nerki waha się od 40 g do 175 g, a jej średnia długość wynosi ok. 11 cm. Narządy te zbudowane są z nefronów, które zawierają kłębuszek nerkowy i cewkę nerkową.

Jakie są funkcje nerek?

Najważniejszą i najbardziej znaną funkcją nerek jest produkcja moczu, jednak de facto lista ich zadań jest bardzo długa. Wraz z moczem z organizmu usuwany jest nadmiar wody oraz potencjalnie toksyczne związki chemiczne (np. kwas moczowy, mocznik, metabolity leków i innych substancji chemicznych).

Nerki regulują również gospodarkę wodno-elektrolitową oraz kwasowo-zasadową organizmu - wraz z moczem wydalane są jony różnych pierwiastków (np. sodu, potasu, wapnia, magnezu), co pozwala utrzymać ich stężenie we krwi na właściwym poziomie.

Co więcej, nerki pośrednio uczestniczą w kontrolowaniu ciśnienia krwi oraz pełnią funkcję wewnątrzwydzielniczą poprzez produkcję pewnych hormonów. Przykładem może być renina odpowiedzialna za utrzymywanie właściwej objętości krwi i prawidłowego stężenie jonów sodu i potasu oraz erytropoetyna pobudzająca komórki krwiotwórcze do bardziej intensywnej produkcji krwinek czerwonych. Nerki są także odpowiedzialne za przekształcenie nieaktywnej formy witaminy D3 do postaci aktywnej².

Co powoduje choroby nerek?

Lekarze wyróżniają kilka kategorii czynników zwiększających ryzyko wystąpienia chorób nerek. Do pierwszej z nich należą te zwiększające podatność na uszkodzenie narządu: starszy wiek, występowanie schorzeń nefrologicznych i chorób układu sercowo-naczyniowego w rodzinie (co wskazuje na genetyczne podłoże problemu), zmniejszona masa nerek widoczna w obrazie USG i niska waga urodzeniowa.

Ważnym czynnikiem są również nieprawidłowe nawyki żywieniowe - do wystąpienia dysfunkcji nerek może przyczynić się dieta bogata w sól, białko zwierzęce, a także cukry proste, czyli spożywanie żywności wysokoprzetworzonej, która, nawiasem mówiąc, szkodzi nie tylko nerkom, ale też wielu innym narządom wewnętrznym.

Druga grupa to czynniki, które bezpośrednio zapoczątkowują uszkodzenie nerek. Należy do nich cukrzyca, wysokie ciśnienie krwi, choroby autoimmunologiczne, częste zakażenia układu moczowego, kamica moczowa, niedrożność dróg moczowych czy leki nefrotoksyczne.

O wpływ leku na funkcjonowanie nerek należy zapytać lekarza lub farmaceutę, lub też wnikliwie zapoznać się z ulotką, jednak nawet popularne leki dostępne bez recepty, takie jak ibuprofen, naproksen czy diklofenak, mogą wykazywać szkodliwe działanie na układ moczowy.

Ostatnia grupa to czynniki sprzyjające postępowi chorób nerek. Należą do nich: wysokie nadciśnienie tętnicze, zła kontrola poziomu glukozy we krwi w przypadku osób chorujących na cukrzycę, zaburzenia gospodarki tłuszczowej organizmu i palenie tytoniu. Jeśli więc spełniasz część tych kryteriów, warto zwrócić uwagę na objawy ze strony nerek i podjąć odpowiednie działania.

Objawy chorych nerek

Objawy łagodnej dysfunkcji nerek są bardzo łatwe do przeoczenia. Często są one niecharakterystyczne i nie wskazują na konkretną chorobę. Zarówno chorym, jak i lekarzom zdarza się bagatelizować część objawów, a pozostałe przypisywać innym chorobom.

Należy jednak zareagować, jeśli zauważymy u siebie uporczywe bóle głowy, których nie da się wyjaśnić innymi schorzeniami, ból i pieczenie w trakcie oddawania moczu czy zmianę jego zabarwienia - szczególnie niepokojący jest mocz znacznie ciemniejszy niż zwykle lub o czerwonej barwie. Ciemniejszy kolor moczu po przerwie nocnej jest zjawiskiem normalnym, jeśli jednak zauważysz go kilkukrotnie w innych okolicznościach, zgłoś to lekarzowi.

Inne objawy wskazujące na osłabienie funkcjonowania nerek to zmiana ilości oddawanego moczu (należy zwrócić uwagę zarówno na zbyt małą, jak i zbyt dużą jego objętość), znaczne jego pienienie się, bóle w dolnej części pleców promieniujące aż do pachwiny, ból kolana po stronie chorej nerki (pojawiający się przez podrażnienie nerwu udowego), ból w okolicy nerki występujący podczas kichania czy kaszlu, wzmożone parcie na mocz czy częste oddawanie go w nocy.

Alarmujące są też: gorączka bez określonej przyczyny, niewyjaśniony wzrost ciśnienia krwi oraz zaburzenia rytmu serca, świąd skóry i obrzęki, zwłaszcza kończyn dolnych, a także apatia, przewlekłe zmęczenie i osłabienie, drażliwość, niepokój oraz zmiany stanu psychicznego. W niektórych chorobach nerek pojawiają się także drgawki.

Wszystkie te symptomy mogą wskazywać na osłabienie funkcji nerek, jednak mogą również świadczyć o szeregu innych chorób, dlatego nie diagnozuj się samodzielnie, bez wykonania określonych badań. Pojedynczy objaw nie musi świadczyć o jakichkolwiek nieprawidłowościach, jeśli jednak zauważysz u siebie kilka symptomów z powyższej listy, koniecznie wspomnij o tym lekarzowi i zasugeruj diagnostykę pod kątem osłabienia funkcji nerek, nawet jeśli nie znajdujesz się w grupie ryzyka.

Zrób badania nerek

Jeśli podejrzewasz u siebie jakiekolwiek dysfunkcje tych organów, zacznij od analizy moczu. Większość chorób nerek przebiega bardzo podstępnie, a ich jedynym objawem są właśnie zmiany w moczu. Osoby zdrowe powinny robić badanie profilaktyczne co najmniej raz w roku, natomiast te znajdujące się w grupie podwyższonego ryzyka - częściej.

Z wynikami powinien zapoznać się lekarz, który je właściwie zinterpretuje, biorąc pod uwagę Twój stan zdrowia i inne schorzenia. Na osłabienie nerek może wskazywać obecność białka, krwinek czerwonych lub białych w moczu, jak również albuminuria, która stanowi marker niewydolności nerek.

Warto również zbadać wskaźnik eGFR (oznaczany w surowicy krwi), który określa poziom przesączenia kłębuszkowego, czyli - mówiąc w uproszczeniu - sprawność działania nerek. Jeśli wyniki tych badań zaniepokoją lekarza, może on zlecić diagnostykę rozszerzoną, np. badanie ultrasonograficzne.

Na osłabione nerki pij wodę

Osoby plasujące się w grupie ryzyka lub ze stwierdzonym osłabieniem funkcjonowania nerek mogą się wspomagać środkami naturalnymi, które stosowane są w medycynie naturalnej od lat, a ich pozytywne działanie potwierdzają prace naukowe. Podstawowym zaleceniem lekarskim jest nawadnianie organizmu.

Przeprowadzono wiele badań, które jednoznacznie wskazują na konieczność przyjmowania odpowiedniej ilości płynów w osłabieniu funkcji nerek. Należy jednak uważać, bo zbyt duża ilość wody również może być szkodliwa. Jeśli dla przeciętnego dorosłego człowieka zalecamy przyjmowanie ok. 2 l płynów dziennie (w tym ok. 1,5 l czystej wody), to pacjenci z osłabieniem nerek powinni pić ponad 2 l wody, dodając do tego inne płynu (zupy, soki, napary ziołowe, etc.).

Pamiętaj jednak, że przyjmowanie zbyt dużej ilości wody może mieć efekt odwrotny do zamierzonego i dodatkowo obciążać już osłabione organy⁴. Nawadniając organizm, możesz sięgnąć po wody alkaliczne, będące zamiennikiem zwykłej wody kranowej.

Mają one odpowiednie pH oraz zawierają mikro- i makroelementy w odpowiednich proporcjach. Badania na zwierzęcym modelu chorób nefrologicznych prowadzących do kwasicy wykazują, że jonizowane wody alkaliczne stanowią bezpieczną strategię wspomagania leczenia kwasicy i mogą być stosowane u ludzi w celu poprawy funkcjonowania nerek⁵.

Zrezygnuj z alkoholu przy problemach z nerkami

Osoby z osłabionymi nerkami powinny uważać na napoje alkoholowe. Po spożyciu nadmiernej ilości alkoholu dochodzi do niekorzystnych zmian w strukturze i funkcjonowaniu tego narządu - traci on zdolność do regulowania ilości płynów, hormonów i elektrolitów, co zaburza pracę całego organizmu⁶.

Nie oznacza to, że musisz całkowicie zrezygnować z trunków - badania wykazują, że okazjonalne spożywanie alkoholu obniża ryzyko niektórych przewlekłych schorzeń nerek, chociaż nie potrafimy wyjaśnić mechanizmu tego zjawiska⁷. Podsumowując, kluczem jest zachowywanie umiaru w piciu (każdego rodzaju).

Świeżo wyciskane soki są dobre dla nerek

Najlepsze są oczywiście te świeżo wyciskane, przygotowane przez nas własnoręcznie z warzyw i owoców pochodzących z pewnego źródła, uprawianych bez szkodliwych produktów ochrony roślin. Picie soków ma wiele zalet: dostarczamy w ten sposób organizmowi błonnika, witamin oraz cennych składników odżywczych, wspomagamy utrzymanie prawidłowej wagi.

Ponadto przeciwdziałamy także stresowi oksydacyjnemu - osłabienie nerek może powodować procesy zapalne w organizmie, a soki są doskonałym sposobem na dostarczenie sobie antyoksydantów i hamowanie tego procesu. Co więcej, soki np. wieloowocowe dostarczają witaminy B6 i kwas foliowy, których pacjentom nefrologicznym może brakować.

Badania wykazują, że soki z cytrusów mają pozytywny wpływ na nerki. I tak sok pomarańczowy chroni organizm przed formowaniem się kamieni nerkowych, grejpfrutowy wykazuje ogólne działanie ochronne wobec tych organów, natomiast cytrynowy dodawany do wody ma działanie podobne do soku pomarańczowego, jednak w mniejszym zakresie⁸.

Pamiętaj, że soki zawierają wodę i z tego powodu należy je uwzględniać w bilansie dziennej podaży płynów.

Pietruszka jest zbawienna dla nerek

Warzywo to od wieków cieszy się względami osób z chorobami nerek. I słusznie! Eksperymenty przeprowadzone na szczurach wykazały, że chroni ona przed powstawaniem kamieni nerkowych. 24 gryzonie podzielono na 4 grupy, z których tylko jedna otrzymywała pietruszkę. Była to zarazem jedyna grupa, w której nerkach nie znaleziono kamieni nerkowych.

Dzieje się tak na skutek silnego działania diuretycznego pietruszki, która podnosi pH moczu, obniża wydalanie wapnia i wykazuje ogólne działanie ochronne wobec nerek⁹.

Pietruszkę możesz dodawać do potraw, ale równie skuteczny jest napar z jej naci. Aby go uzyskać, przygotuj 6 łyżek natki i 1 l wody. Po dokładnym umyciu i poszatkowaniu gotuj nać przez ok. 10 min, a następnie zostawi do zaparzenia przez ok. 30 min. Specyfik ten możesz pić na zimno lub na ciepło. Aby wzmocnić działanie naparu, dodaj do niego sok z cytryny.

Możesz również przygotować wywar z korzenia pietruszki. W tym celu 1 pietruszkę średniej wielkości pokrój w plastry lub w kostkę, zalej szklanką wody i ugotuj do miękkości, w razie potrzeby dolewając niewielką ilość wody. Tak przygotowany wywar wypij, a warzywo zjedz, nie dodając do niego soli. Kurację stosuj przez 2 miesiące.

Spróbuj czarnej porzeczki, gdy masz osłabione nerki

Jest sprzymierzeńcem osób z osłabionymi nerkami. Badania wykazują, że dzięki swoim właściwościom alkalizującym, czyli neutralizującym kwasy, sok z tego owocu wspiera leczenie kamieni nerkowych, jak również może im zapobiegać¹⁰. Co istotne, ma ona również działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne. Owoce możesz spożywać w dowolnej formie: zarówno świeże, suszone, jak i mrożone. Dodawaj je do deserów i napojów.

Z kolei napar z liści czarnej porzeczki odtruje organizm, wspomagając tym samym pracę nerek. Zalej kilka świeżych listków lub łyżeczkę suszonych szklanką wrzątku, Zostaw do zaparzenia na ok. 10 min. Pij 2 razy dziennie. Zwłaszcza przy infekcjach dróg moczowych rób to, aż do ustąpienia dolegliwości. Do takiej herbatki możesz dodać owoce porzeczki, co wzmocni jej działanie.

Taka kuracja przynosi same korzyści, gdyż dodatkowo owoc ten poprawi Twoją odporność, obniży poziom cholesterolu, złagodzi dolegliwości żołądkowe oraz wesprze pracę wątroby.

Polub żurawinę - pomaga na nerki 

Jej dobroczynne działanie, znane od stuleci w medycynie ludowej, znalazło potwierdzenie w licznych badaniach naukowych. Sok z żurawiny zakwasza mocz, jest więc wskazany w leczeniu i zapobieganiu kamieniom nerkowym o różnym składzie, jak również infekcjom układu moczowego¹¹.

Uniemożliwia on również chorobotwórczym bakteriom przyczepianie się do ścian dróg moczowych i pęcherza, dzięki czemu są one łatwo wypłukiwane z układu i nie dochodzi do rozwoju procesu chorobowego.

Żurawina jest środkiem bezpiecznym, może więc być podawana również małym dzieciom, zwłaszcza dziewczynkom, które ze względu na budowę anatomiczną mają skłonności do nawracających stanów zapalnych.

Czerwone jagody, podobnie jak czarna porzeczka, mają pozytywny wpływ na cały organizm: regulują ciśnienie i stężenie cholesterolu, zmniejszają ryzyko miażdżycy i chorób układu krążenia oraz działają bakteriobójczo (m.in. na takie drobnoustroje jak Helicobacter pylori czy Escherichia coli).

Żurawina świetnie sprawdzi się w formie przetworów. Konfitura z niej jest idealnym dodatkiem do mięs i serów. Łatwo też możesz przygotować sok. 1 kg świeżych owoców zasyp szklanką cukru następnie zalej przegotowaną wodą tak, by owoce były przykryte. Następnie gotuj do momentu, aż napój zgęstnieje. Sok najlepiej pić wraz z owocami, jednak możesz go również spożywać po przecedzeniu.

Żurawina sprawdza się również w profilaktyce chorób układu moczowego u osób mających skłonności do tego typu infekcji.

Soda oczyszczona reguluje poziom kwasowości

Badania wykazują, że wodorowęglan sodu ma działanie odkwaszające, co pozwala kontrolować i regulować poziom kwasowości we krwi. Ponadto korzystnie wpływa na organizm chorych na przewlekłe choroby nefrologiczne. Soda przeciwdziała tzw. kwasicy metabolicznej, która towarzyszy zaburzeniom pracy nerek, i pozwala spowolnić postępy ich dysfunkcji¹².

Przyjmuje się też, że może zapobiegać powstawaniu kamieni nerkowych. Lekarze zalecają, aby łyżeczkę tego związku rozpuścić w szklance wody i tak przygotowany napój przyjmować 3 razy w tygodniu. Niestety ten sposób wspomagania nerek ma pewną wadę - soda oczyszczona zostawia nieprzyjemny posmak w ustach. Jeśli stanowi to barierę nie do pokonania, możesz zaopatrzyć się w tabletki z wodorowęglanem sodu, które są łatwiejsze w przyjmowaniu.

Ziołowa kąpiel ze skrzypu pomaga przy chorych nerkach

Skrzyp polny tradycyjnie stosuje się w dolegliwościach nerkowych. Aby ocenić jego działanie, naukowcy 36 zdrowych mężczyzn przypisali do 3 grup, którym podawano placebo, hydrochlorotiazyd, będący diuretykiem, oraz skrzyp. Po 4 dniach oceniono ich stan zdrowia oraz bilans wodny organizmu. Okazało się, że działanie moczopędne rośliny było porównywalne z działaniem hydrochlorotiazydu, jednak pozbawione jakichkolwiek skutków ubocznych¹³.

Diuretyki wzmagają wydalanie moczu z organizmu i w ten sposób przyspieszają usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii oraz nie dopuszczają do tworzenia się złogów.

Skrzyp polny działa również przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie. Najlepiej stosować go w postaci naparu - ziele możesz zebrać samodzielnie, uważając jednak, aby pochodziło z terenów nieskażonych, lub kupić susz.

Jednak osoby mające piasek lub kamienie w drogach moczowych mogą również przygotowywać sobie kąpiele skrzypowe: garść zioła należy zalać zimną wodą i zostawić do namoczenia na ok. 8 godz. Po tym czasie wywar zagotować. Następnie przecedzić i czysty, ciepły płyn dodać do ciepłej wody w wannie. Kąpiel nie powinna trwać dłużej niż 30 min.

Liście brzozy są pomocne przy kamieniach nerkowych

Eksperyment na królikach wykazał, że zastosowanie naparu z liści brzozy spowodowało wzrost objętości ich moczu o 20%. W przypadku myszy odnotowano wzrost o 42%, przy jednoczesnym znacznym zwiększeniu wydalania jonów sodu i chloru, co również sprzyja utrzymaniu nerek w zdrowiu.

Za moczopędne właściwości rośliny odpowiadają zawarte w jej zielonych częściach flawonoidy. W przeszłości uważano, że swoje dobroczynne właściwości brzoza zawdzięcza substancjom żywicznym zawartym w pąkach, jednak obecnie wiemy, że najwartościowsze związki chemiczne - z punktu widzenia zdrowia nerek - znajdują się w liściach oraz soku z tego drzewa, który, według niektórych uczonych ma najsilniejsze działanie.

Brzozę zaleca się w leczeniu kamieni nerkowych oraz łagodnych stanów zapalnych dróg moczowych, bowiem upośledza zdolność do poruszania się bakterii E.coli, przez co zapobiega zakażeniom¹⁴.

Napar możesz przygotować zarówno ze świeżych, jak i suszonych liści. Jeśli używasz świeżych, ich garść zalej szklanką gorącej wody i zostaw do zaparzenia pod przykryciem przez ok. 20 min. W drugim przypadku 2 łyżki suszonych liści zalej 0,5 l gorącej wody. Gotuj je przez 5 min, a następnie odstaw na kwadrans. Napar pij 3 razy dziennie przez 2 miesiące.