Zapalenie pęcherza moczowego. Jak je rozpoznać i jak leczyć?

Nie­powikłane ostre zapalenie pęcherza moczowego jest naj­częstszym problemem urologicznym u kobiet. O nawracającym scho­rzeniu mówimy, jeżeli choroba pojawia się czę­ściej niż 3 razy w ciągu roku. Niektóre panie, tak jak Ty, doświadczają tego nawet co miesiąc.

Zapalenia pęcherza moczowego – przyczyny

Schorzenie związane jest ze stanem zapal­nym błony śluzowej, wyściełającej pęcherz moczowy i cewkę mo­czową, wywołanym najczęściej infekcją bakteryjną lub rzadziej grzybiczą.

Ze względu na to, że u kobiet cewka moczowa jest krótsza niż u mężczyzn i jej uj­ście znajduje się blisko odbytu, panie są bar­dziej narażone na infek­cje w tym obszarze¹.

Za ok. 70% przypad­ków schorzenia odpo­wiada zakażenie bak­terią E. coli, a spośród grzybów najczęściej mamy do czynienia z Candida albicans. Rzadziej przyczyną są drobnoustroje odpo­wiedzialne za rozwój chorób przenoszonych drogą płciową, takie jak dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae) i bakteria Chlamydia trachomatis, odpo­wiedzialna za rozwój chlamydiozy².

Zapalenie pęcherza może być także spowo­dowane infekcją paso­żytniczą. Jedna z naj­bardziej powszechnych, czyli owsica, wbrew powszechnej opinii nie jest jedynie problemem małych dzieci – bardzo często chorują także dorośli domownicy, u których objawy mogą być słabsze, a nawet nie pojawią się wcale.

Je­dynym jej symptomem mogą być stany zapalne dróg rodnych i cewki moczowej, spowodowa­ne żerowaniem samic pasożyta w okolicach sromu. Niestety robaki przenoszą także bakte­rie, które drogą wstępu­jącą, przez cewkę mo­czową, mogą dostać się do pęcherza i spowodo­wać w nim stan zapalny.

Innym pasożytem, bytującym w drogach moczowych i przyczy­niającym się do stanów zapalnych pęcherza moczowego, jest rzę­sistek pochwowy (Tri­chomonas vaginalis). Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą płcio­wą i wskutek wspólnego korzystania z ręczników lub gąbek oraz pod­czas kąpieli w wannie.

Charakterystyczne dla zakażenia rzęsistkiem jest to, że objawom ty­powym dla zapalenia pęcherza moczowego towarzyszą pieniste, białe lub zielonkawe upławy o bardzo nie­przyjemnym zapachu. U panów zaś obserwuje się zaczerwienienie ujścia cewki moczowej, śluzowy lub ropny wy­ciek z dróg moczowych i ból podczas ejakulacji³.

Jeżeli zaś stan zapalny pojawia się po powrocie z egzotycznych wakacji w południowej Azji, Ameryce Południowej, Afryce lub na Bliskim Wschodzie, winnym może być przywra z ro­dzaju Schistosoma, któ­ra złożyła jaja w błonie śluzowej pęcherza mo­czowego. Infekcja dróg moczowo-płciowych może w tym przypadku rozszerzyć się na ją­dra, najądrza i prostatę u panów oraz pochwę i okolice sromu u pań⁴.

Patogeny przedo­stają się do pęcherza, podążając od ujścia cewki moczowej. Zatem wszelkie stany zapalne dróg rodnych u kobiet, bakteryjne i grzybi­cze, mogą przenosić się także na pęcherz moczowy.

Źródłem zakażenia, niezależnie od płci, jest także kał, w którym bytują bak­terie chorobotwórcze, zatem niezwykle ważne jest prawidłowe oczysz­czanie okolic odbytu po wizycie w toalecie. Zakażeniom pęcherza moczowego sprzyja tak­że nietrzymanie moczu i stolca. Utrzymująca się bowiem wilgoć w okoli­cach intymnych sprzyja namnażaniu bakterii.

Przyczyną stanów zapalnych pęcherza moczowego, zwłasz­cza nawracających, bywają również częste i przygodne stosunki seksualne bez zabezpie­czenia, podczas których do organizmu mogą przedostać się patogeny. Infekcje pęcherza to także częsty towa­rzysz ciąży i połogu. Zdarzają się one rów­nież podczas pobytu w szpitalu, zwłaszcza jeżeli pacjentowi za­kładano cewnik⁵.

Zapalenie pęcherza moczowego – jakie są objawy?

Wśród objawów zapalenia pęcherza, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, dominuje uczucie ucisku, dyskomfortu i bólu w okolicach pęcherza moczowego.

Czasami ból rozlewa się na całe podbrzusze i promieniuje do krzy­ża. Chory odczuwa także częste parcie na pęcherz, a podczas oddawania moczu ból, pieczenie lub kłucie. Często po mikcji pozo­staje uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza. Mocz może być mętny i podbarwiony krwią – czerwoną, jeśli po­chodzi z podrażnionej cewki moczowej, lub brązową, jeżeli źró­dło krwawienia jest w pęcherzu.

Czasami mocz ma także nieprzy­jemny zapach. U osób starszych objawem bywa nietrzymanie moczu, co jest często mylnie przypisywane osłabieniu mięśni dna miednicy, zwią­zanemu z wiekiem.

Choroba trwa za­zwyczaj kilka dni i po zastosowaniu metod naturalnych lub pod­jęciu leczenia farma­kologicznego objawy powinny stopniowo ulegać zmniejszeniu.

Jeżeli tak się nie dzieje lub, co gorsza, nasilają się i dołączają do nich osłabienie, złe samo­poczucie, gorączka, ból pleców i trudności z oddaniem moczu, konieczna jest wizy­ta u lekarza – może to świadczyć o rozwi­jającym się odmied­niczkowym zapaleniu nerek, które poważnie zagraża zdrowiu i ży­ciu, istnieje bowiem ryzyko rozwoju sepsy. Jest ono szczególnie wysokie u seniorów.

W jaki sposób diagnozować zapalenie pęcherza moczowego?

Diagnozę stawia się zazwyczaj na pod­stawie charaktery­stycznych objawów i wyników posiewu moczu. Ponadto należy wykonać badanie ogól­ne moczu, które infor­muje nas o tym, jak bardzo zaawansowany jest stan zapalny w pę­cherzu moczowym.

Zazwyczaj przy ostrym zapaleniu pę­cherza nie wykonuje się badań obrazowych, jeżeli jednak lekarz będzie podejrzewał kamicę moczową lub śródmiąższowe zapa­lenie pęcherza, może zalecić USG układu moczowego lub tomografię z podaniem środka cieniującego.

Badania te pomocne są także w uwidocznie­niu zmian anatomicz­nych, nowotworów i stanów zapalnych są­siadujących narządów. Panie mogą spodziewać się także skierowania na badanie ginekolo­giczne, którego celem jest wykluczenie zmian w układzie rodnym, które mogłyby przy­czyniać się np. do zale­gania moczu wskutek ucisku na pęcherz.

Wiele osób w pierwszej kolejności samodziel­nie sięga po dostępną bez recepty furazydynę – lek bakteriostatyczny, czyli hamujący namna­żanie bakterii w układzie moczowym, skuteczny wobec wielu szczepów, w tym tych, które najczę­ściej wywołują stan za­palny dróg moczowych. Często łączą także kurację furazydyną z naturalny­mi metodami leczenia, co w wielu przypadkach okazuje się wystarczające do pokonania stanu za­palnego. Dopiero kiedy one zawiodą, lekarze przepisują środki bakte­riobójcze lub antybiotyki.

Co można zro­bić, aby złagodzić obja­wy i wspomóc leczenie zapalenia pęcherza?

• Udaj się do specjalisty Nawracające zapale­nie pęcherza wymaga dokładnej diagnosty­ki. Może się bowiem okazać, że przyczynia się do niego nieprawi­dłowość anatomiczna, guz okolicznych tkanek (utrudniający odpływ moczu) albo obecność kamieni drażniących błonę śluzową pęcherza. U panów konieczna może okazać się wizyta u androloga, ponieważ powiększona prostata utrudnia oddawanie moczu i prowadzi do jego zalegania, a to sprzyja zapaleniom pę­cherza. W takich przy­padkach konieczne jest leczenie specjalistyczne, czasami operacyjne, któ­re usunie bezpośrednią przyczynę problemów.

• Dużo pij W przypadku niepo­wikłanego zapalenia pęcherza powinnaś pić dużo wody, by, mówiąc obrazowo, regularnie i często wypłukiwać z pęcherza patogeny, co utrudni im koloni­zację błony śluzowej. Jeżeli przyczyną choro­by jest obecność krysz­tałów lub tzw. piasku, on również zostanie wypłukany. Jeśli jednak mamy do czynienia z przeszkodą (zmiany anatomiczne, kamień, nowotwór, przerost pro­staty) utrudniającą od­pływ moczu, zwiększe­nie ilości płynów należy omówić z lekarzem.
• Nie unikaj wizyty w toalecie Gdy tylko poczujesz parcie, idź do łazienki, nawet jeżeli to będzie tylko kilka przysłowio­wych kropelek i pomi­mo tego, że oddawanie moczu sprawia ból. Powstrzymywanie się spowoduje zastój moczu i może utrudniać lecze­nie, wszak ważne jest regularne opróżnianie pęcherza i wypłukiwa­nie patogenów. Nawet jeśli nie odczuwasz par­cia, w trakcie leczenia zapalenia pęcherza idź do toalety co 2-3 godz. i oddaj tyle moczu, ile zdołasz. Dobrze jest także, abyś robiła to po stosunku płciowym – w ten sposób usuniesz bakterie nagromadzone w ujściu cewki mo­czowej i przedsionku pochwy, które drogą wstępującą mogłyby przedostać się do pę­cherza moczowego².

• Dbaj o higienę W profilaktyce zapale­nia pęcherza moczowe­go i leczeniu niezwykle ważną rolę odgrywa higiena. Jest ona szcze­gólnie ważna u kobiet, u których drogi moczo­wo-płciowe, zwłaszcza ujście cewki moczowej, są anatomicznie blisko odbytu. Warto przypo­mnieć zatem podstawy: podcieraj się od przodu ku tyłowi, aby uniknąć przeniesienia cząstek kału w okolice ujścia cewki, a jeżeli masz bidet, korzystaj z niego i myj okolice intym­ne po każdorazowym skorzystaniu z toalety. Jednak używaj do tego naturalnych i deli­katnych detergentów, by nie podrażniać błon śluzowych i nie nisz­czyć naturalnej bariery ochronnej, jaką two­rzy śluz i mikrobiota narządów rodnych. Przynajmniej na czas leczenia zrezygnuj ze wszystkiego, co może być potencjalnym źró­dłem zakażenia i działać drażniąco na śluzówkę dróg moczowo-płcio­wych, w tym ze stoso­wania kapturków men­struacyjnych, krążków dopochwowych, do­pochwowych środków plemnikobójczych, żeli intymnych i wibratorów. Zrezygnuj także z dłu­gich kąpieli z dodatkiem olejków lub środków pianotwórczych.

• Zanurz się w wodzie Łagodną postać zapa­lenia pęcherza można leczyć samodzielnie, dodając do wieczornej kąpieli w wannie liście szałwii lub kwiaty rumianku. Wystarczy kwadrans relaksu w ciepłej wodzie bez żadnych kosmetyków ani mydeł. Dzięki temu skóra będzie mogła lepiej wchłonąć warto­ściowe składniki ziół. Wystarczy saszetkę liści szałwii lub kwiatów rumianku (dostępnych w sklepach zielarskich) zalać litrem wrzącej wody z czajnika, od­stawić pod przykry­ciem na 20 min i do­dać do kąpieli.
• Sięgnij po D-mannozę Zawierające ją suple­menty działają profi­laktycznie, wspomaga­ją leczenie zapalenia pęcherza moczowego i zapobiegają nawro­tom choroby. D-man­noza uniemożliwia bowiem bakteriom E. coli przylgnięcie do błony śluzowej pęcherza moczowego i dróg moczowych, co zapobiega zakaże­niu, a same bakterie zostają wydalone wraz z moczem. Badania dowodzą, że stosowa­nie tego naturalnego cukru jest równie skuteczne w niektó­rych przypadkach, co antybiotykoterapia⁷.

• Zastosuj probiotyki Ponieważ do zakażenia pęcherza moczowego u kobiet dochodzi często na skutek migracji pato­genów z pochwy, warto zadbać o to, by nie mo­gły się w niej namnażać. Tu z pomocą przychodzi nam mikrobiota. Bak­terie tworzące mikro­biom pochwy czynią jej środowisko kwaśnym, co zapobiega namnaża­niu chorobotwórczych bakterii i grzybów, a przez to także zakaże­niom układu moczowe­go.

• Niestety wiele czyn­ników może zaburzać równowagę mikrobiolo­giczną pochwy. Wśród najczęstszych wymie­nia się współżycie z wieloma partnerami, stosowanie żeli dopo­chwowych i korzystanie z zabawek erotycznych. Przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych także negatywnie odbi­ja się na mikrobiomie pochwy. Zmiany hor­monalne w organizmie kobiety w okresie menopauzy również niekorzystnie wpływają na funkcje nabłonków dróg moczowo-płcio­wych i mikrobiotę pochwy. Pomocne są tu probiotyki dopo­chwowe, zawierające wyselekcjonowane szczepy pałeczek kwasu mlekowego, często z do­datkiem zakwaszającej środowisko pochwy wi­taminy C i inuliny, która stanowi pożywkę dla dobroczynnych bakterii.

• Żurawina Dane dotyczące stosowania wycią­gów żurawinowych są niejednoznaczne (najprawdopodobniej z powodu nieodpo­wiedniej standaryzacji aktywności składników soku w preparatach), jakkolwiek wydaje się, że mogą one zmniejszyć częstość występowania nawrotów objawowe­go zakażenia układu moczowego po okresie stosowania nie krót­szym niż 6 miesięcy¹⁰. Zawarte w owocach żurawiny proantocyjany są nie tylko silnym an­tyoksydantem, ale także utrudniają bakteriom przyczepianie się do na­błonka dróg moczowych i nie pozwalają się im namnażać (szczegól­nie E. coli). Z kolei kwas hipurowy wykazuje działanie bakteriosta­tyczne, czyli hamuje rozmnażanie się bak­terii, a wysoka zawar­tości witaminy C oraz flawonoidów wzmacnia odporność całego or­ganizmu na infekcje.