Nasze magazyny
W zależności od tego, jakie sytuacje prowokują wyciek moczu, mówimy o nietrzymaniu wysiłkowym, gdy wyciek spowodowany jest wysiłkiem fizycznym, takim jak dźwignięcie ciężaru, kichanie, kaszel, a nawet wstawanie z krzesła, oraz o nietrzymaniu naglącym, w którym wyciek poprzedzony jest gwałtownym i nagłym uczuciem parcia na pęcherz. Często obydwa te rodzaje występują jednocześnie.
Nietrzymanie moczu (NTM) występuje 2-krotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Jego częstość rośnie też z wiekiem. Czynnikami sprzyjającymi występowaniu tego problemu są m. in. ciąże i porody (zwłaszcza powikłane, wymagające użycia kleszczy lub próżniociągu), a u mężczyzn – problemy z prostatą i wykonywane w związku z nimi zabiegi chirurgiczne. Sprzyja mu też nadwaga i otyłość, osłabienie mięśni dna miednicy, infekcje i choroby dróg moczowych, schorzenia neurologiczne, cukrzyca oraz stres.
NTM może być wywoływane lub nasilane przez stosowanie niektórych leków, zarówno oddziałujących na autonomiczny układ nerwowy, jak też zwiększających produkcję moczu. Do leków takich należą alfa-blokery, leki przeciwpsychotyczne, leki przeciwdepresyjne, diuretyki (leki moczopędne), blokery kanału wapniowego, leki uspokajające, estrogeny, leki przeciwcholinergiczne, przeciwskurczowe, inhibitory cholinesterazy, opioidy i benzodiazepiny.
Jakie są przyczyny nietrzymania moczu?
Główną przyczyną nietrzymania moczu i naglących parć na mocz jest nadreaktywność pęcherza moczowego, czyli jego skłonność do mimowolnych skurczów nawet wtedy, gdy zebrana w nim ilość moczu jest jeszcze niewielka.
Mechanizm powstawania tej dolegliwości nie został do końca wyjaśniony, ale naukowcy podejrzewają, że w grę mogą wchodzić różne czynniki, takie jak zmiany właściwości miocytów (komórek mięśniowych) mięśniówki pęcherza moczowego i uszkodzenia znajdujących się w niej neuronów, większa ich podatność na stymulację neuroprzekaźnikiem acetylocholiną, zaburzenia ośrodkowych ścieżek hamujących odruchy w mózgu i rdzeniu kręgowym, a także zmiany funkcjonowania nabłonka dróg moczowych.
Ponieważ w NTM istotną rolę odgrywa komponent psychiczny, przeciwdziałanie mu również w znacznym stopniu może opierać się na oddziaływaniu na psychikę i ćwiczeniu określonych zachowań. Poniżej przedstawiamy kilka naturalnych sposobów, pomagających trwale uporać się z tym schorzeniem bez stosowania farmakoterapii i zabiegów chirurgicznych.
Sposoby na nietrzymania moczu
1. Bierz witaminę D
Niedobór tego związku jest nadal częsty, a jej poziom spada jeszcze z wiekiem. Niski poziom witaminy D w organizmie może być powiązany z osłabieniem mięśni dna miednicy u kobiet, a także z przypadkami nietrzymania moczu u mężczyzn (natomiast suplementacja analogu tej witaminy może hamować powiększanie prostaty)2. Receptory witaminy D obecne są zarówno w pęcherzu moczowym, jak i w mięśniach Kegla i mogą odgrywać istotną rolę w zapewnieniu odpowiedniej kontroli mięśniowej oraz w usprawnieniu pracy mięśnia wypierającego mocz z pęcherza. Suplementacja 5000 j.m. witaminy D przez 8-12 tygodni przyniosła znaczne zmniejszenie ilości epizodów nietrzymania moczu u kobiet przed menopauzą3.
2. Trenuj pęcherz moczowy
Nadreaktywny pęcherz wysyła sygnały o naglącej potrzebie oddania moczu już wtedy, gdy zbierze się w nim niewielka ilość moczu. Uleganie tym sygnałom, a także odwiedzanie toalety „na zapas”, może nasilać nadreaktywność pęcherza, odzwyczajając go od magazynowania większej objętości moczu. Trening pęcherza moczowego polega na opróżnianiu go według ustalonego planu.
Zacznij od oddawania moczu co 60 minut, niezależnie od tego, czy czujesz taką potrzebę, czy też nie. Jeżeli poczujesz nagłe parcie na mocz przed upływem wyznaczonego czasu, postaraj się je zwalczyć, np. siadając na twardym krześle, krzyżując nogi, pochylając się w przód, napinając mięśnie dna miednicy i odwracając uwagę od myśli o toalecie.
Wydłużaj czas pomiędzy kolejnymi wizytami w toalecie o 15-30 min co tydzień, aż do czasu, gdy będziesz w stanie wytrzymać 3-4 godz. bez opróżniania pęcherza. Taki trening wymaga wytrwałości i konsekwencji, ale przynosi dobre rezultaty, a badania dowodzą, że w połączeniu z ćwiczeniami mięśni dna miednicy może łagodzić nadreaktywność pęcherza moczowego skuteczniej niż farmakoterapia4.
3. Ćwicz mięśnie Kegla
Ćwiczenia takie można wykonywać w pozycji siedzącej, leżącej lub stojącej, a polegają one na naprężaniu mięśni dna miednicy przez kilka sekund, a następnie ich rozluźnianiu. Najłatwiej robić to, wyobrażając sobie, że staramy się ze wszystkich sił zatrzymać wyciek moczu – mięśnie, które wtedy napniemy, będą właśnie mięśniami Kegla.
Należy przy tym zwracać uwagę, by nie napinać innych pobliskich partii mięśni, jak np. mięśni brzucha, pośladków czy ud. Ważne jest też całkowite rozluźnianie mięśni po każdym skurczu. Napinanie mięśni dna miednicy powinno być zupełnie niezauważalne z zewnątrz i nie powodować widocznego ruchu ciała.
Serie dłuższego napinania mięśni, trwającego 3-10 s, należy wykonywać naprzemiennie z seriami szybkiego ich napinania i rozluźniania bez przedłużania napięcia. Do ćwiczeń można też wykorzystywać przyrządy takie jak stożki dopochwowe, urządzenia do biofeedbacku oraz elektrostymulatory (także dla mężczyzn).
Magnez odpowiada m.in. za prawidłowe rozluźnianie mięśni, dlatego jego suplementacja może pomóc w złagodzeniu skurczów pęcherza moczowego i w jego pełniejszym opróżnianiu. Już po 4 tygodniach suplementacji notowano rzadszą potrzebę oddawania moczu w dzień i w nocy, a także mniejszą liczbę przypadków NTM5.
4. Wypróbuj akupunkturę
Akupunktura może skutecznie zmniejszać częstotliwość i nagłość oddawania moczu, a także ilość epizodów jego nietrzymania. W badaniu obejmującym 85 kobiet zastosowano 4 cotygodniowe sesje akupunktury.
W jednej grupie umieszczano igły w punktach związanych z przeciwdziałaniem nadreaktywności pęcherza (obustronnie w punktach SP6, BL39, BL28 oraz w punkcie CV4), podczas gdy w grupie placebo wykorzystywano punkty mające wywołać ogólne rozluźnienie. W grupie poddanej leczeniu znacznie spadła częstość oddawania moczu i zmniejszyło się uczucie nagłości, w obu grupach zmniejszyła się też ilość epizodów nietrzymania moczu (o 59% w grupie leczonej i o 40% w grupie placebo)6.
5. Uprawiaj pilates
To ćwiczenia, które nie tylko aktywizują i wzmacniają głębokie mięśnie tułowia, ale uczą też świadomości własnego ciała i jego kontrolowania. Trening taki, jak dowodzą badania, może być równie, a czasem nawet bardziej skuteczny niż typowe ćwiczenia mięśni dna miednicy7. Pomaga on prawidłowo angażować wszystkie mięśnie rdzenia w stabilizowanie okolic lędźwiowo-miednicznych oraz wytworzyć wsparcie strukturalne dla cewki moczowej i pęcherza.
6. Schudnij
Jak potwierdzają badania, nadwaga i otyłość są niezależnymi czynnikami ryzyka w NTM u kobiet9. Nadmiar tkanki tłuszczowej powoduje większe obciążenie pęcherza moczowego i otaczających go mięśni, co prowadzi do ich osłabienia. Brzuszna tkanka tłuszczowa zwiększa ucisk na narządy wewnętrzne i nieustannie obciąża struktury wspierające cewkę moczową, Otyłość wywołuje też stres oksydacyjny i insulinooporność, prowadząc do uszkodzeń naczyń dna miednicy i nieprawidłowości funkcjonowania mięśni zwierających i wypychających w pęcherzu moczowym.
7. Sięgnij po olej z pestek dyni
Jest on pomocny nie tylko w zaburzeniach oddawania moczu spowodowanych łagodnym przerostem prostaty, ale także w przypadku nietrzymania moczu na skutek nadreaktywności pęcherza moczowego. Podawanie doustne 10 g oleju dziennie przez 12 tygodni przyniosło poprawę w wielu aspektach oddawania moczu: zmniejszyło częstotliwość jego oddawania w dzień i w nocy, złagodziło uczucie nagłości oraz ilość przypadków nietrzymania moczu8. Dokładny mechanizm działania oleju nie został jeszcze wyjaśniony, ale zdaniem badaczy jest on zasługą zawartych w pestkach dyni sitosteroli o szerokim oddziaływaniu na układ moczowy. Olej z pestek dyni stymuluje też produkcję tlenku azotu, podczas gdy obniżony poziom tego związku jest jednym z czynników sprzyjających nadreaktywności pęcherza moczowego.
8. Unikaj produktów podrażniających pęcherz
Zarówno zbyt niskie spożycie płynów (powodujące wyższe stężenie składników moczu, przez co staje się on bardziej drażniący), jak i zbyt wysokie ich spożycie (mogące nasilać objawy) nie jest wskazane w przypadku nadreaktywności pęcherza moczowego. Dobowe spożycie płynów powinno wynosić ok. 1,5 l, wliczając w to także płyny zawarte w pożywieniu, np. w zupach, owocach itp. Pewne ograniczenie spożycia płynów może złagodzić poczucie nagłości i częstość mikcji12. Należy też unikać wypijania większych ilości płynów przed snem i ograniczyć napoje gazowane, zawierające sztuczne słodziki, kofeinowe mogące podrażniać pęcherz, takie jak kawa, cola, herbata, czekolada, jak również alkohol oraz soki z czarnej porzeczki i cytrusów.
9. Wykorzystaj medycynę wschodu
Tradycyjne chińskie receptury ziołowe, będące owocem tysięcy lat praktyki medycznej, mogą skutecznie łagodzić objawy nadreaktywności pęcherza moczowego. W skład tych mieszanek wchodzą najczęściej takie składniki jak owoc derenia japońskiego (Cornus officinalis), kłącze pochrzynu chińskiego (Dioscoreae rhizoma), kłącze żabieńca babki wodnej (Alismatis rhizoma), grzyb pornatka kokosowa (Porica cocos), kora piwonii drzewiastej (Moutan radicis cortex), kora cynamonowca (Cinnamomi cortex), nasiona babki azjatyckiej (Plantaginis semen), korzeń lindery chińskiej (Lindera radix), a także inne rośliny azjatyckie.
Jednym z najlepiej zbadanych ziołowych preparatów łagodzących problemy z nietrzymaniem moczu jest japońska mieszanka Gosha-jinki-gan (GJG). Pozwala ona zwiększyć czynnościową pojemność pęcherza moczowego, zmniejsza częstość mikcji w dzień i w nocy, a także łagodzi wrażenie naglącej potrzeby oddania moczu i poprawia jakość życia pacjentów10. Najprawdopodobniej preparat ten hamuje odruch oddawania moczu i zmniejsza wrażliwość pęcherza moczowego poprzez oddziaływanie na receptory opioidowe kappa w rdzeniu kręgowym11.
10. Praktykuj medytację uważności
Nadreaktywność pęcherza i nietrzymanie moczu może być w znacznym stopniu powiązane z samopoczuciem psychicznym. Badanie, w którym wzięło udział ponad 16 000 kobiet, pokazało, że lęk i depresja są czynnikami sprzyjającymi NTM, które z kolei często prowadzi do rozwoju lęku i depresji na skutek poczucia braku kontroli nad własnym ciałem i wrażenia społecznej stygmatyzacji13.
Techniki redukcji stresu, takie jak medytacja uważności, mogą okazać się bardzo skutecznym sposobem przerwania tego błędnego koła i złagodzenia problemów z pęcherzem moczowym. Badania, choć prowadzone na niewielkich grupach, potwierdzają, że technika ta może znacząco zmniejszać ilość epizodów NTM, a rezultaty w większości przypadków utrzymują się nawet po upływie roku od zakończenia terapii14.
- Physiotherapy Review, 2022, 27(2), 33-42
- Eur J Clin Nutr. 2016 September ; 70(9): 987–989
- BMC Women’s Health (2022) 22:431
- UROLOGY 55 (Supplement 5A), May 2000
- https://www.ics. org/Abstracts/ Publish/47/000714. pdf
- Obstet Gynecol. 2005 Jul;106(1): 138-43
- Int J Life Sci Pharma Res. 13(6), L510-L521
- J Tradit Complement Med. 2014 Jan;4(1):72-4
- Front. Endocrinol. 14:1220551
- Journal of Traditional and Complementary Medicine 6 (2016) 126e129
- Acta Urol. Jpn. 54: 95-99, 2008
- J Urol. 2005 Jul;174(1):187-9
