Nasze magazyny
Zapalenie układu moczowego - jakie są przyczyny?
Statystyki mówią, że ponad połowa kobiet przynajmniej raz w życiu doznaje takiego schorzenia, a 25% – kilkakrotnie. U mężczyzn infekcje takie są znacznie rzadsze i najczęściej towarzyszą przewlekłemu zapaleniu prostaty. Bakterią wywołującą stany zapalne dróg moczowych w zdecydowanej większości przypadków jest Escherichia coli (pałeczka okrężnicy), choć bywają to także szczepy Staphylococcus, Klebsiella, Enterobacter i inne1.
Do zakażeń może dochodzić na skutek niedostatecznej higieny osobistej, podczas współżycia płciowego, podczas zabiegów medycznych (cewnikowania). Podatność na infekcje pęcherza zwiększa się także po kuracjach antybiotykowych, w ciąży oraz po menopauzie (z powodu obniżonego poziomu estrogenu).
Typowe objawy choroby to piekący ból w cewce moczowej, który nasila się jeszcze podczas oddawania moczu, ciągłe uczucie parcia na pęcherz moczowy i częsta potrzeba oddawania moczu w niewielkich ilościach. Może też pojawić się krwiomocz i ból w dole brzucha.
Zazwyczaj infekcja ustępuje samoistnie po kilku dniach, lecz przy tak przykrych i dokuczliwych objawach niezbędne jest natychmiastowe działanie. Medycyna konwencjonalna na ogół zaleca w takich przypadkach antybiotykoterapię, ale metody naturalne bywają równie skuteczne, a przy tym nie niosą ze sobą podwyższonego ryzyka ponownej infekcji.
Trzeba dodać, że objawy podobne do infekcji dolnych dróg moczowych wywołuje też śródmiąższowe zapalenie pęcherza (zespół bolesnego pęcherza), które jest przewlekłym schorzeniem niemającym związku z infekcją. Jego przyczyny wciąż nie są znane: podejrzewa się, że mogą nimi być reakcje autoimmunologiczne lub uszkodzenia nabłonka pęcherza moczowego.
Medycyna konwencjonalna stosuje w tym przypadku leczenie objawowe (farmakologiczne lub zabiegowe), natomiast naturalne sposoby łagodzenia dolegliwości obejmują odpowiednią dietę (z wyłączeniem produktów podrażniających, takich jak alkohol, czekolada, kawa, przyprawy, pomidory, kwaśne potrawy, sztuczne słodziki, napoje gazowane, soki owocowe, cytrusy, cebula, przetworzone mięso), fizjoterapię, techniki relaksacyjne, TENS (przezskórną elektryczną stymulację nerwów)3.
Jak zadbać o układ moczowy?
ROZGRZEJ SIĘ
Układ moczowy lubi ciepło. Wielką ulgę w dolegliwościach pęcherza i dolnych dróg moczowych może przynieść termofor lub poduszka elektryczna, czy też inny rodzaj ciepłych okładów w dolnej partii brzucha8.
Rozgrzanie tych okolic działa rozluźniająco i powoduje zwiększenie krążenia krwi, sprzyjając leczeniu stanu zapalnego, Po zastosowaniu ciepłego okładu najlepiej pozostać w łóżku, by nie dopuścić do nagłego wychłodzenia.
PAMIĘTAJ O NAWODNIENIU
Mądrość ludowa podpowiada od dawna, że zwiększenie spożycia płynów pomaga w zapobieganiu i leczeniu infekcji dróg moczowych.
Zwiększenie objętości moczu i częstości jego oddawania pozwala przepłukiwać drogi moczowe i utrudnia namnażanie się szkodliwych bakterii. Potwierdzają to badania naukowe. W jednym z nich stwierdzono, że u kobiet, które zwiększyły spożycie wody o 1,5 l dziennie, wystąpiło w kolejnym roku o blisko 50% mniej epizodów zapalenia pęcherza niż w grupie kontrolnej i mniejsza była też potrzeba stosowania antybiotyków4. Podobne rezultaty przyniosła metaanaliza 7 randomizowanych badań z grupą kontrolną: tam również zwiększenie spożycia płynów obniżało ilość infekcji dróg moczowych5.
ZAPARZ NAPARY ROŚLINNE
Zarówno liście borówki brusznicy (Vaccinium vitis idaea), jak i mącznicy lekarskiej (Arctostaphylos uva-ursi) zawierają arbutynę, glikozyd fenolowy, który w środowisku zasadowym rozkłada się, wytwarzając hydrochinon – związek o silnym działaniu przeciwbakteryjnym, skierowanym przeciwko bakteriom wywołującym infekcje dróg moczowych (przede wszystkim Escherichia coli i Staphylococcus aureus)6.
By działanie to było jak najskuteczniejsze, należy zadbać o zalkalizowanie moczu – sprzyja temu dieta oparta na warzywach i owocach. Działanie alkalizujące ma też soda oczyszczona.
Poza arbutyną rośliny te zawierają też m.in. kwasy fenolowe o działaniu przeciwzapalnym, flawonoidy (takie jak kwercetyna i mirycetyna) o własnościach przeciwutleniających i bakteriobójczych oraz przeciwzapalne saponiny. Wyciągi z liści obu gatunków odkażają drogi moczowe, działają moczopędnie, a także ściągająco dzięki zawartości garbników7.
Płaską łyżeczkę liści należy zalać wrzącą wodą (można też gotować przez 5 min), przecedzić, pić raz dziennie. Kurację taką można jednak stosować najwyżej przez kilka dni, gdyż hydrochinon może powodować podrażnienia nerek.
JEDZ PIETRUSZKĘ
To warzywo ma silne działanie moczopędne, podwyższa pH moczu (czyli alkalizuje go), a także zmniejsza wydalanie wapnia w moczu, co może zapobiegać kamicy moczowej9.
Pietruszka działa też przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, przeciwdrobnoustrojowo, przeciwutleniająco, a nawet pomaga w regeneracji tkanki nerek po uszkodzeniach. Odkaża drogi moczowe i sprzyja usuwaniu toksyn wraz z moczem. Działa też rozkurczowo, obniżając napięcie mięśni gładkich dróg moczowych i jelit.10.
Pietruszka łagodzi ból poprzez oddziaływanie na układy receptorów GABA, opioidowych i cholinergicznych. Własności lecznicze mają wszystkie części rośliny – korzeń, nać i łodygi, a nawet nasiona.
SPRÓBUJ D-MANNOZY
Ten cukier prosty występuje m.in. w soku brzozowym, a także w niektórych owocach, m.in. w żurawinie. Jest szeroko dostępna w postaci suplementów. W organizmie wchłania się znacznie wolniej niż glukoza, w wyniku czego większa jej część jest wydalana z moczem.
Jak wykazały badania prowadzone na zwierzętach, mannoza uniemożliwia przywieranie bakterii Escherichia coli do nabłonka pęcherza moczowego, zapobiegając w ten sposób ich inwazji i tworzeniu filmu bakteryjnego12.
W badaniu 43 kobiet z zapaleniem pęcherza moczowego, którym podawano preparat z D-mannozą 2 razy dziennie przez 3 dni, a następnie raz dziennie przez 10 dni, stwierdzono, że znacząco złagodził on objawy ostrego zapalenia, a profilaktyczne stosowanie D-mannozy (raz dziennie przez tydzień co drugi miesiąc przez pół roku) skutecznie zmniejszyło ilość nawrotów choroby13.Trzeba pamiętać, że u osób chorujących na cukrzycę D-mannoza może zaburzać poziom cukru we krwi. Nie powinny jej też stosować kobiety ciężarne.
PRZYJMUJ PROBIOTYKI
Pałeczki kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus pomagają wytworzyć i utrzymać prawidłową mikroflorę cewki moczowej, a także odpowiednie pH w pęcherzu, co zapobiega nawrotom infekcji i stanów zapalnych.
Bakterie Lactobacillus są obecne we florze moczowo-płciowej zdrowych kobiet, lecz jej skład może ulec zaburzeniu, np. po antybiotykoterapii. Probiotyki mają zdolność konkurowania z patogenami pod względem przywierania do śluzówki dróg moczowych, uniemożliwiając im w ten sposób kolonizację i wytwarzanie biofilmu.
Mają one też pozytywny wpływ na układ odpornościowy i łagodzą stany zapalne poprzez zmniejszanie produkcji cytokin prozapalnych, Oprócz tego bakterie kwasu mlekowego wytwarzają bakteriocyny – substancje o bezpośrednim działaniu przeciwbakteryjnym. Szczepy Lactobacillus i Bifidobacteria mogą wytwarzać nadtlenek wodoru, hamujący wzrost patogennych bakterii.
PIJ SOK Z ŻURAWINY
Żurawina wielkoowocowa (Vaccinium macrocarpon) to roślina o dobrze udokumentowanym wpływie na zdrowie dróg moczowych. Badanie z 1994 r., obejmujące 192 starsze kobiety, wykazało, że codzienne spożywanie 300 ml soku z owoców tej rośliny przez 6 miesięcy spowodowało zmniejszenie o połowę częstości występowania bakteriomoczu i ropomoczu w porównaniu do grupy placebo (14% do 28%)15.
Liczne kolejne badania potwierdziły zalety żurawiny, czy to w postaci soku, czy też kapsułek z ekstraktem. Do tej pory jednak nie ustalono dokładnie, jaki jest mechanizm jej działania.
Wiadomo, że ma ona słabe własności przeciwbakteryjne, ale przede wszystkim zapobiega przywieraniu bakterii do ścian pęcherza, w wyniku czego są one wypłukiwane z moczem i nie powodują rozwoju infekcji. Głównym składnikiem żurawiny odpowiadającym za takie działanie są proantocyjanidyny.
Badania ogólnie potwierdzają zapobiegawcze działanie żurawiny i zmniejszanie częstości występowania infekcji dróg moczowych16, natomiast mniej jest dowodów jej działania leczniczego w ostrym zapaleniu pęcherza17.
Żurawina nie jest na ogół zalecana w kamicy nerkowej, gdyż nadmierne jej spożycie może przyczyniać się do powstawania kamieni nerkowych z powodu zawartego w niej szczawianu wapnia. Naukowcy jednak nie są do końca zgodni co do tego powiązania.
Niewskazana jest także w śródmiąższowym zapaleniu pęcherza, ponieważ może zaostrzać objawy. Może nasilać działanie leków rozrzedzających krew.
USIĄDŹ W ZIOŁOWEJ KĄPIELI
Kąpiel nasiadowa, czyli tzw. nasiadówka zwiększa ukrwienie okolic miednicy, łagodzi stany zapalne i zmniejsza napięcie mięśni gładkich, działając przeciwbólowo11. Jej skuteczność zwiększy dodatek ziół o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym czy rozkurczającym.
Do miednicy lub wanny z ciepłą wodą należy dodać ok. 1 litra wcześniej przygotowanego naparu ziołowego, po czym usiąść w tej kąpieli na ok. 15 min.
W przypadku zapaleń dróg moczowych najbardziej polecanymi do nasiadówek ziołami są rumianek, pokrzywa, skrzyp, liść brzozy, kora dębu, nawłoć, igliwie sosnowe, szałwia. Zioła te można stosować pojedynczo lub jako mieszanki. Najlepiej wziąć taką kąpiel tuż przed snem, by jak najdłużej utrzymać drogi moczowe w cieple.
- MedicineToday, Feb 2018, Vol 19, No 2
- Hypotheses 2018; 114: 49-54
- International Urogynecological Association, https://www. yourpelvicfloor.org/media/interstitial-cystitis-polish.pdf
- JAMA Intern Med. 2018;178:1509-1515
- Br J Gen Pract 2020; DOI: https://doi. org/10.3399/bjgp20X708125
- https://doi.org/10.12775/ HERB.2024.007
- Annals of Mechnikov Institute, N 3, 2018 , DOI: 10.5281/zenodo.1456526
- Urology of Greater Atlanta, https://ugatl. com/services/uti/relieve-uti-pain/
- Am J Clin Exp Urol. 2017 Nov 9;5(3):55-62
- Pak J Biol Sci, 2007 Nov 15;10(22):4036- 42
- Journal of Ayurveda and Integrated Medical Sciences | Sep - Oct 2016 | Vol. 1 | Issue 3
- PLoS One, Vol. 3, No. 4, (April 2008)
- Eur Rev Med Pharmacol Sci 2016; 20 (13): 2920-2925
- Research in Biotechnology and Environmental Science. 2023; 2(1): 1-11
- JAMA. 1994 Mar 9;271(10):751-4
- J Urol. 2017 Sep;198(3):614-621
- Antibiotics 2021, 10, 1
