Zaburzenia metaboliczne mogą szybko doprowadzić do rozwoju chorób przewlekłych. Czynniki dietetyczne, siedzący tryb życia i zły stan zdrowia jelit przyczyniają się do pogorszenia metabolizmu1-3. Naukowcy dowiedli, że znajdująca się w pokarmach roślinnych kwercetyna może przeciwdziałać zaburzeniom metabolicznym4. Badanie kliniczne przeprowadzone z udziałem osób starszych, cierpiących na zespół metaboliczny, wykazało, że kwercetyna zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych5.
Konsultacja medyczna Gary Gonzales, lekarz
Copyright 2023. All rights reserved. Reprinted with exclusive permission of Life Extension ®
https://www.lifeextension.com/magazine/2023/2/quercetin-improves-metabolic-health
Co to jest zespół metaboliczny?
Zespół metaboliczny to grupa współistniejących objawów, obejmująca przynajmniej trzy z wymienionych poniżej6:
- podwyższone ciśnienie krwi
- duże stężenie glukozy we krwi
- zwiększony obwód talii
- niski poziom cholesterolu HDL
- wysoki poziom trójglicerydów
Osoby z zespołem metabolicznym są obciążone większym ryzykiem rozwoju cukrzycy i jej powikłań, chorób sercowo-naczyniowych, zaburzeń związanych z wiekiem i przedwczesnej śmierci6,7.
Kwercetyna na ratunek
Naukowców od dawna intryguje, dlaczego dieta roślinna chroni przed chorobami metabolicznymi. Jednym ze składników występujących w warzywach, owocach i roślinach leczniczych jest flawonoid kwercetyna. Setki badań z wykorzystaniem hodowli komórkowych i zwierząt, a także z udziałem ludzi, dowiodły wielu korzystnych dla zdrowia właściwości tej substancji. Liczne efekty działania kwercetyny przekładają się bezpośrednio na zdrowie metaboliczne, powodując między innymi odwracanie się zmian zachodzących w organizmie, gdy metabolizm nie jest prawidłowy4.
W kontrolowanym badaniu klinicznym, przeprowadzonym wśród osób starszych z zespołem metabolicznym, wykazano, że kwercetyna poprawiała metabolizm, zmniejszała ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i obniżała wiek metaboliczny uczestników5.
Kwercetyna wpływa na lepszą kontrolę poziomu glukozy we krwi
Uważa się, że zespół metaboliczny jest najczęściej spowodowany insulinoopornością i upośledzeniem mechanizmów kontroli poziomu glukozy we krwi. Insulina jest hormonem, który pomaga komórkom pobierać i przetwarzać składniki odżywcze z pokarmu, w tym cukry. W większości chorób metabolicznych komórki nie reagują prawidłowo na insulinę – ten stan nazywa się insulinoopornością8,9. W konsekwencji zwiększa się stężenie glukozy we krwi, co z kolei przyczynia się do rozwoju przewlekłych chorób zwyrodnieniowych, charakterystycznych dla starzejącego się organizmu. Dlatego u osób z cukrzycą lub zespołem metabolicznym częściej diagnozuje się choroby przewlekłe2. Skoki poziomu glukozy po posiłku szkodzą wszystkim, ale diabetykom prawdopodobnie najbardziej. Przyczyniają się one do uszkodzenia komórek i naczyń krwionośnych oraz zwiększają ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych i przedwczesnej śmierci.
Wyjaśnijmy zatem, w jaki sposób kwercetyna reguluje mechanizmy kontroli glikemii:
- badania przedkliniczne wykazują, że kwercetyna pomaga aktywować szlaki komórkowe, takie jak szlak kinazy białkowej aktywowanej przez 5’AMP (AMPK), które regulują metabolizm i zwiększają wrażliwość komórek na insulinę4,10,11;
- metaanaliza randomizowanych kontrolowanych badań wykazała, że suplementacja kwercetyną przez osiem tygodni lub dłużej, w dawce 500 mg lub większej, obniżyła stężenie glukozy we krwi na czczo. Taka sama dawka obniżyła również poziom insuliny12;
- badaniu nad cukrzycą typu 2 wykazano, że nawet pojedyncza dawka kwercetyny powoduje korzystny efekt kliniczny. W randomizowanym badaniu kontrolowanym placebo 24 diabetykom, przyjmującym już leki na cukrzycę, podano przed spożyciem cukru prostego 400 mg kwercetyny. Spowodowało to, że w porównaniu z grupą otrzymującą placebo mieli oni mniejsze stężenie glukozy we krwi13;
- inne badanie kliniczne wykazało, że długotrwała suplementacja kwercetyną spowodowała znaczną poprawę odpowiedzi na doustny test tolerancji glukozy5. Innymi słowy, spowodowała mniejszy skok poziomu cukru we krwi.
Suplementacja kwercetyną skutkowała zatem poprawą kontroli glikemii i polepszeniem metabolizmu węglowodanów.
Dlaczego warto suplementować kwercetynę?
Wpływ na poziom lipidów
Ważną cechą choroby metabolicznej jest także podwyższony poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów oraz obniżony poziom cholesterolu HDL (dobry cholesterol)2. Podobnie jak podwyższony poziom glukozy we krwi, zmiany te przyczyniają się do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych1,2. Liczne badania z udziałem ludzi wykazały korzyści płynące ze stosowania kwercetyny przy zaburzeniach lipidowych. W przypadku osób dorosłych z nadwagą lub otyłością oraz ze zdiagnozowanym wczesnym zespołem metabolicznym przyjmowanie 150 mg kwercetyny dziennie obniżało ciśnienie krwi i poziom utlenionego cholesterolu LDL14.
Stosowanie przez zdrowych mężczyzn 150 mg kwercetyny dziennie przez osiem tygodni doprowadziło do zmniejszenia obwodu talii i obniżenia poposiłkowego skurczowego ciśnienia krwi (wyższy wynik na ciśnieniomierzu) oraz poziom trójglicerydów15. W badaniu kontrolowanym placebo, z udziałem 110 pacjentów z zespołem metabolicznym, w wieku 60–74 lata, podawanie 240 mg kwercetyny dziennie przez trzy miesiące obniżyło poziom cholesterolu całkowitego i LDL5. Z kolei randomizowane kontrolowane badanie wykazało, że codzienna suplementacja kwercetyną obniża poziom cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL i trójglicerydów oraz podnosi poziom cholesterolu HDL16.
Ochrona jelit i wątroby
Badania na zwierzętach potwierdzają, że kwercetyna może chronić wątrobę przed nieprawidłowym gromadzeniem się tłuszczów i regulować metabolizm lipidów17-21. Wykazano, że nawet w przypadku pacjentów z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby suplementacja kwercetyną poprawia stan tego narządu, zmniejsza oznaki jego uszkodzenia i stan zapalny, a jednocześnie stężenie lipidów we krwi22. Korzystnie wpływa także na mikrobiom jelitowy, czyli populację bakterii zamieszkujących nasze jelita. Kwercetyna może być pomocna w przywracaniu prawidłowego składu mikrobiomu. Należy się spodziewać, że zmniejsza to stan zapalny i przeciekanie jelit, a także wpływa korzystnie na stan innych narządów i całego organizmu23.
Otyłość i zespół metaboliczny
Otyłość zwiększa ryzyko rozwoju zaburzeń metabolicznych. Prospektywne badanie, analizujące wskaźniki śmiertelności w odniesieniu do 6678 zdrowych mężczyzn w średnim wieku, wykazało, że zespół metaboliczny zwiększa ryzyko nagłej śmierci z powodu zawału serca o 68 procent7. Z kolei w badaniu z udziałem osób dorosłych z nadwagą lub otyłością, we wczesnym stadium zespołu metabolicznego, testowano suplementację 150 miligramami kwercetyny dziennie. Ta umiarkowana dawka obniżyła u uczestników badania ciśnienie krwi i poziom utlenionego cholesterolu LDL24. Inne badanie kliniczne, przeprowadzone w grupie zdrowych mężczyzn, wykazało, że taka sama dawka kwercetyny, czyli 150 mg dziennie, przyjmowana przez osiem tygodni zmniejsza obwód talii i skurczowe ciśnienie krwi po posiłku, jednocześnie obniżając poposiłkowy poziom trójglicerydów15.
Kwercetyna redukuje stany zapalne i stres oksydacyjny
Przewlekłe stany zapalne i stres oksydacyjny, spowodowane wolnymi rodnikami tlenowymi, są głównymi czynnikami zwiększającymi ryzyko rozwoju chorób przewlekłych, zwłaszcza metabolicznych. Kwercetyna zmniejsza zaś stres oksydacyjny i zwiększa aktywność enzymów przeciwutleniających. Jednocześnie flawonoid ten kontroluje przebieg reakcji zapalnej poprzez modulowanie szlaków sygnalizacji komórkowej. Badania kliniczne i przedkliniczne wykazały, że kwercetyna zmniejsza wytwarzanie substancji prozapalnych, co pomaga zapobiegać przewlekłym stanom zapalnym28. Zwiększone spożycie flawonoidów, takich jak kwercetyna, może zatem zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych29.
O czym warto pamiętać?
Choroby metaboliczne występują coraz częściej. Nieprawidłowości metabolizmu powodują różne skutki, w tym cukrzycę i otyłość, zaburzenia lipidowe i niealkoholowe stłuszczenie wątroby. Szybko rosnąca skala problemu każe przypuszczać, że wkrótce staną się one przyczyną szybkiego starzenia się społeczeństw oraz wzrostu zachorowalności na większość chorób przewlekłych. Kwercetyna, czyli flawonoid występujący w owocach i warzywach, wpływa zaś w sposób znaczący na zdrowie metaboliczne. Badania wykazują, że suplementacja kwercetyną ma pozytywny wpływ na metabolizm, co dotyczy kontroli poziomu glukozy we krwi, utrzymania prawidłowej masy ciała i odpowiedniego poziomu lipidów we krwi, zdrowia jelit i ochrony wątroby.
NIE WSZYSTKIE KWERCETYNY SĄ TAKIE SAME
Wprawdzie kwercetyna oferuje nam szeroki wachlarz korzyści zdrowotnych, jednak z trudem się ona wchłania. Dążąc do rozwiązania tego problemu, naukowcy odkryli, że organizm przyswaja kwercetynę o wiele lepiej, gdy jest otoczona fitosomem. W badaniu klinicznym dotyczącym zwiększenia korzyści terapeutycznych związanych z przyjmowaniem tego flawonoidu okazało się, że kwercetyna fitosomowa wykazywała 50 razy większą biodostępność niż zwykła. Dla przykładu: dawka 10 mg kwercetyny fitosomowej odpowiada dawce 500 mg kwercetyny zwykłej30.
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32247247/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8841675/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34101925/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8249127/
- http://aging-longevity.org.ua/index.php/journal-description/article/view/49
- https://www.heart.org/en/health-topics/metabolic-syndrome/about-metabolic-syndrome
- https://academic.oup.com/eurheartj/article/28/9/1149/2887772
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3056758/
- https://www.niddk.nih.gov/health-information/diabetes/overview/what-is-diabetes/prediabetes-insulin-resistance?dkrd=hiscr0002
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5462925/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4329636/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30848564/
- http://article.sapub.org/10.5923.j.diabetes.20120103.01.html
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19402938/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22118955/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22486135/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4633468/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3956827/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25712622/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4520282/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29438776/
- https://www.thepharmajournal.com/archives/2017/vol6issue12/PartF/6-12-42-751.pdf
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27890642/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19402938/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4808895/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27710596/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31519283/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8595302/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12198000/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30328058/